Окислительно восстановительные реакции

ТОТЫҒУ-ТОТЫҚСЫЗДАНУ РЕАКЦИЯЛАРЫ

Сабақ жоспары

• Тотығу және тотықсыздану процестері
• Тотықсыздандырғыш және тотықтырғыш
• Электрондық баланс әдісі
• Электрондық-иондық баланс әдісі
• Тотығу-тотықсыздану реакцияларының түрлері

Тотығу және тотықсыздану

• Тотығу-тотықсыздану реакциясы – әрекеттесуші заттардың құрамындағы атомдардың тотығу дәрежелерінің өзгеруімен жүретін химиялық реакция. Мысалы:
• Тотығу-тотықсыздану реакциясы – әрекеттесуші заттардың құрамындағы атомдардың тотығу дәрежелерінің өзгеруімен жүретін химиялық реакция. Мысалы:

+2 -2 0 0 +2 -2

• Тотығу және тотықсыздану процестері қатарласа жүреді
• Тотығу және тотықсыздану процестері қатарласа жүреді

• Тотығу – атом, ион не молекуланың электрон жоғалтуы
• Тотығу – атом, ион не молекуланың электрон жоғалтуы

тотығу жартылай реакциясы

• Тотықсыздану – атом, ион не молекуланың электрон қосып алуы
• Тотықсыздану – атом, ион не молекуланың электрон қосып алуы

тотықсыздану жартылай реакциясы

Тотықсыздандырғыш және тотықтырғыш

• Тотықсыздандырғыш – электрон жоғалтқан атом, ион не молекула
• Тотықсыздандырғыш – электрон жоғалтқан атом, ион не молекула

• Тотықтырғыш – электрон қосып алған атом, ион не молекула
• Тотықтырғыш – электрон қосып алған атом, ион не молекула

тотықсыздандырғыш: тотығу

тотықтырғыш: тотықсыздану

• Тотықсыздандырғыштан бөлінген электрон тотықтырғышқа қосылады:
• Тотықсыздандырғыштан бөлінген электрон тотықтырғышқа қосылады:

+2 -2 0 0 +2 -2

Электрондық баланс

• Электрондық баланс – тотыққан атомнан бөлінген электрон саны тотықсызданған атом қосып алған электрон санына тең болады

• Электрондық баланс арқылы теңестіру келесі қадамдардан тұрады:

• Тотығу дәрежелері өзгеретін атомдарды анықтау Тотығу және тотықсыздану жартылай реакцияларын жазу Екі жартылай реакциядағы электрондар саны теңесетіндей коэффициенттер таңдау Жартылай реакцияларды біріктіріп, анықталған коэффициенттер арқылы реакция теңдеуін теңестіру
• Тотығу дәрежелері өзгеретін атомдарды анықтау
• Тотығу және тотықсыздану жартылай реакцияларын жазу
• Екі жартылай реакциядағы электрондар саны теңесетіндей коэффициенттер таңдау
• Жартылай реакцияларды біріктіріп, анықталған коэффициенттер арқылы реакция теңдеуін теңестіру

• Ерітіндідегі реакцияларды теңестіру үшін электрондық-иондық баланс әдісін қолдануға болады

Электрондық баланс әдісі

• Тотығу дәрежелері өзгеретін атомдарды анықтау:

-1 +7 +2 0

• Жартылай реакцияларды жазу

• тотығу дәрежесінің өзгеруін схема күйінде жазамыз:
• тотығу дәрежесінің өзгеруін схема күйінде жазамыз:

ә) теңдіктің екі жағындағы атомдарды теңестіреміз:

б) теңдіктің екі жағындағы зарядтарды теңестіреміз:

Электрондық баланс әдісі

• Жартылай реакциялардағы электрон санын теңестіру

а) электрондардың алдыңдағы коэффициенттерді қолданамыз:

2

5

ә) коэффициенттерді айқастырамыз:

2 5

5 2

б) жартылай реакцияларды сол сандарға көбейтеміз:

2 5

5 2

Электрондық баланс әдісі

• Жартылай реакцияларды біріктіру

а) жартылай реакцияларды біріктіреміз:

2 5

5 2

ә) коэффициенттерді сәйкес қосылыстың алдына жазамыз:

б) басқа атомдар теңесетіндей етіп коэффициенттер таңдаймыз:

+

Электрондық-иондық баланс әдісі

• Тотығу дәрежесі өзгеретін атомы бар бөлшектерді анықтау:

-2 +6 +3 0

• Жартылай реакцияларды жазу

• тотығу дәрежесінің өзгеру схемасын иондық түрде жазамыз:
• тотығу дәрежесінің өзгеру схемасын иондық түрде жазамыз:

ә) атомдарды теңестіру үшін , немесе қолданамыз:

б) зарядтарды теңестіреміз:

Электрондық-иондық баланс әдісі

• Жартылай реакциялардағы электрон санын теңестіру

• алдыңғы слайдтағыдай таңдалады:
• алдыңғы слайдтағыдай таңдалады:

6 1

3 2 3

• Жартылай реакцияларды біріктіру

а) жартылай реакцияларды біріктірсек, қысқартылған иондық теңдеу алынады:

ә) иондарды толықтырып, молекулалық теңдеу алуға болады:

б) қалған атомдар теңесетіндей коэффициенттер таңдаймыз:

Мысал

Төмендегі реакцияны электрондық-иондық баланс әдісімен теңестіріңіздер

• Тотығу дәрежесі өзгеретін атомдарды бөлшектерді анықтайық:

• Жартылай реакцияларды жазып, біріктірейік:

2 3

3 2

• және иондары молекуласын береді:

• Иондарды толықтырамыз:

+

Тотығу-тотықсыздану реакцияларының түрлері

• Молекулааралық – тотықтырғыш және тотықсыздандырғыш атомдар әртүрлі молекулалар құрамында болады:

0 +5 +2 +4

• Молекулаішілік – тотықтырғыш және тотықсыздандырғыш атомдар бір молекула құрамында болады:

+5-2 -1 0

• Диспропорциялану – бір атомдар тобы тотықтырғыш та, тотықсыздандырғыш та болады:

0 +5 -1

Күшті тотықтырғыштар

• – реакция ортасына байланысты әртүрлі дәрежеде тотықсызданады:

• Қышықлдық орта:
• Қышықлдық орта:

• Бейтарап орта:
• Бейтарап орта:

• Негіздік орта:
• Негіздік орта:

• – қышқылдық ортада күшті тотықтырғыш: