Н.Б.Бельчекова " От ло карганак"

Уроктын темазы

Н.Б.Бельчекова «От ло карганак»

Уроктын амадузы

Берилген чумдемелдин шуултезин ондоп, куучында кандый сур – кеберлер коргускенин jартап, башка – башка эп – аргалардын болужыла текстле иштеери

Jединетен турулталар, ол тоодо текши уреду эдилгелер

Jаны билгир алар: текстти ширтеп, ылгап билери, куучынла кону иш откурери

Колбу тудар: тексттин ондайы аайынча сурактарга каруу берер, автордын шуултезин улалтарына таскадары

Уренчиктердин озумиле колбулу: куучынды кычырганы аайынча бойынын куун – санаазын чыгара айдарына, тексттин тос шуултезин ондоп, бойына керекту jетируни талдап билери, созликтен jетиру табарына, чокым jарт кычырарына уредери, кееркедим литература ажыра jакшы кылык – jанду кижи болорына таскап, наjылык, чындык, буурзак болорына, чум – jандарын jандап jурерине тазыктырары

Бойын башкарынар: урокто уреду иштин амадузын тургузып билери ле оны канайда будурерин пландаары (уредучинин болужыла)

Тузаланар литература

Н.Б.Бельчекованын сур – jуругы, урокко керекту коргузу презентация, куу

Уроктын этаптары

Уредучинин будуретен ижи

Уренчиктердин ижи

Текши уреду эдилгелер

I Уренерине ууламjылаганы

Куу ойнойт

Амыраар ой

Jурукла иш (притча)

Омолик иш

Рефлексия

Айылдагы иш

Jакшылыкту кунле, балдар!

- Менин адым…

- Jанар ай – кыштын ойи. Удабас ла Jаны jыл. Иргеде ийт jыл кирип jат. Ийт jыл слерге суунчи, ырыс, таштый бек су – кадык экелзин. Алтайардан алкышту, кырлардан курчулу болыгар.

- Эмди бой – бойорго коруп, jакшы куунземелдер куунзегер!

- Уроктын ойинде эрчимду иштеерис деп иженип jадым.

Эмди лаптап угуп ийер. Бу кандый солун табыш?

- Козигерге не эбелди?

- От ненен табылган кем билер?

Билгирлерер тууки jанынан терен эмтир.

Мен слерле jоп.

Айдарда, оттын табылган jажыдын ачтыс.

- А слер «Денисова пещера» керегинде укканыгар ба?

«Денисова пещера» Бийск каланан 250 км, Ануй деп суунын jарадында табылган. Бу куй – ташты «азиянын jуреги»деп айдыжат. Мун jылдардын туркунына ол баштапкы кижинин табылганын керелейт. Археологтор бу табынтыны Египетский пирамидала тунейлештирет. Куй – таштын jалбагы 270 кварат.метр, бийигинин узуны 110 метр. Jебрен кижи куй – ташта jадып, отты чебер тузаланган. Олор оны канча jылдардын туркунына тузалангандар, онын учун оттын кули канча катай (слой) буркелгени керелейт. Jажытту казынтыларды оско ороондордын археологторы: (Франция, США, Япония, Германия).. эрчимду иштейт.

- Эмдиги ойдо отты канайда тузаланадылар?

- Газ- «кок от» деп айдыжат. Алтай Республиканын тос калазынын, кезик ороондорына газ откурилген. Удабас ла биске келери аланызу jок.

- Отты чебер тузаланарынын ээжилерин кем билер?

- Аjарынкай болыгар, чебер тузаланарынын ээжилерин ундыбагар.

- Отло колбулу кандый чум – jандар билеригер?

- Алтай калыктын чорчок – сооjындарында оттын ээзи чачында jарангыштарлу ак кийим кийген кыс ол эмезе 30 башту эне кижи деп коргузилет. От – очоктын энези. От – эне тенеринин тогузынчы кадында jуруп, кижинин ле кудайдын ортозында колбу тудат.

- Слер сананзар, бугунги урокто бис не керегинде куучын откурерис?

(jурук ачылат)

- Бугунги урокко бойордын алдыгарга кандый амаду тургузарыгар?

- Слерге ачылта состор jажынган….

Кандый бичиичи, ол кем табыгар.

- Бугунги урокто бис Н.Б.Бельчекованын «От ло карганак» деп куучыныла таныжарыс.

- Бичиктеригерди ачып, 189 б. таап алыгар.

Чумдемелди канча болукке болиирге jараар?

- 1 болукти кем кычырат?

(Бу болукте кандый сур – кеберлер jуралган? Бичиичи отты кандый эп - аргалардын болужыла коргузет?)

- 2 болукти мен кычырарым.

(Ненин учун Карганактын наjызы от?

Наjы деп соско синоним табыгар?

- 3 болукти рольдорло кычырарыс.

- (Карганак jеенин кандый кылык – jанын jаратпайтан? Ненин учун?

- слерге чумдемелден кандый jарт эмес состор учурады?

- Созликтеригрди ачып, бичип алактар.

Чугулду – ачынып, кородоп.

Куй, одым куй!

Курен койдын терезин берейин,

Карануйда камылзан одым.

Кара койдын терезин берейин,

Jес чойгонди шуулатсан

Jенимди менин кургатсан,

Куй, одым куй!

Кумужек ару

Куничек болуп.

Куй, одым куй!

- Отурып алыгар.

( Эки айылдын оды тушташкан. Бирузинин кебери онжик, чырайы омок, седен. Экинчизинин чала оорып турган ба кандый? Слерге сурак. Бу эки отты тундештиригер.)

- Чумдемелден слер бойорго тузалу нени билип алдыгар? Автор биске нени айдарга сананган?

- Мындый кылык эдерге jарар ба?

«Омолик иш очпос» деп кеп сос бар.

Айдарда, омоликтерле иштеп jадыбыс.

- «Класстагы иш» деп конвертти ачып, анылу jакылталарды кычырып, будуригер.

Белетенерге … ой берилет.

- Уроктон тузалу нени билип алдыгар?

Бу чедиргендерди jурукта отко тагып, jартагар.

От керегинде табышкактар эске уренигер

(оттын биjези)

Уредучиле кожо урнчиктер биjелейт

Уренчиктер эзендежедилер

Уренчиктердин бойынын озумиле колбулу