Конспект урока на крымскотатарском языке по Окружающему миру

Муниципальное бюджетное общеобразовательное учреждение

«Кольчугинская школа №2 с крымскотатарским языком обучения»

Симферопольского района Республики Крым

ул. Новоселов, 13-А, с.Кольчугино, Симферопольский район, РК, 297551

е-mail: [email protected] ОГРН 1159102015600 ИНН 9109009294

Этрафтаки алем дерси

(фрагмент)

2- Б сыныф

Мевзу: «Къыталар боюнджа сеяхат»

Азырлады:  

Башлангъыч сыныф оджасы

Кадырова Гульзар Амдиевна

Кольчугино

2021

Дерс мевзусы: Къыталар боюнджа сеяхат

Дерс чешити:  текрарлав ве пекитюв дерси

Планлаштырылгъан нетиджелер:

Фен: 

Талебелер декъыта анъламыны шекиллендирюв; джогъра фик харитасынен чалышмагъа огренюв ве ильк алышкъанлыкъларыны пекитюв.

Метафен: 

тертипни, озь-озюни незарет этювни тербиелемек;

-такъымда чалышув къабилиетини тербиелемек;

-динълев ве эшитюв къабилиетлерини тербиелемек.

Шахсий: 

Зеин ве мантыкъий фикирлерни инкишаф этмек; агъзавий нутукъны инкишаф этмек;  уфакъ моториканы инкишаф этмек; бильги арттырыджы меракъны илерилетмек.

Донатма: 

«Этрафтаки алем»2-нджисыныф ичюн дерслик,  компьютер (бильгисаяр), экран, дюнья харитасы, къыталарнынъ адларынен язылгъан сёзлер, сеяхат япмакъ ичюн керекли шейлер.

Даркъат маматериаллар: къыталарнынъшаблонлары.

Дерс кетишаты:

Дерс кетишаты:

Янъы мевзуны огренюв.

- Бизим улькемизнинъ алимлери тропик орманларда яшагъан кийик къабилелерни таптылар. Бу адамлар океанлар ве къыталар барлыгъыны бильмей экенлер. Оларнен къонушкъан алимлер бу адамлар ичюн сеяхат тешкиль этмеге истедилер. Бу сеяхатлардан, кийик къабилелер, къыталар акъкъында чокъ меракълы шейлер огренир эдилер, амма бир меселе пейда олды: оларны бу малюматнен ким таныштыраджакъ? Алимлер бизден ярдым сорадылар ве къыталар акъкъында икяе этмеге риджа эттилер, чюнки биз сейярелер ве океанлар акъкъында дерслеримизден чокъ билемиз.

Балалар, дюньянынъ харитасына дикъкъат этейик! (карта мира)

Бакъынъыз! Слайдлар рус тилинде азырлангъан. Сиз, балалар, дерс девамында эр шейни къырымтатар тилинде айтмакъ керексинъиз.

Слайд

Балалар, мен корем, сиз бугунь дерсте кийик къабилелер ичюн сеяхат тешкиль этмеге азырсынъыз.

- Бизим сейяремизде къач къыта ве къач океан бар? (6 къыта ве 4 океан). Насыл къыталар ве океанлар?

Сизинъдже, бизим сеяхатымыз насыл къытанен башланаджакъ? (оджа учакъны косьтере ве балалар джевап берелер) Биринджи невбетте олар къайда бармакъ кереклер?

Бу къыта акъкъында малюматны ким айтмагъа азыр? Азыр олсанъыз, къытанъыз язылгъан джедвельчигинъизни котерерсинъиз.

Слайд

- Аврасия- энъ балабан къыта. Онынъ дёрт тарафында дёрт океан ерлешкен. Оны эки къысымгъа больдилер –Авропа ве Асия. Русие мемлекети къытанынъ эки къысымында ерлешкен. Евразия озенлернен ве голлернен зенгин. Олардан бири Волга – Авропада энъ буюк озен. Энъ терен голь исе – бу Байкал. Даа дюньядаки энъ юксек дагълар Евразияда ерлешкен – бу Гималайлар. Мында энъ юксек дагъ бар – Эверест.

Слайд

- Эм мында чокъ осюмликлерни ве айванларны корьмек мумкюн: къаплан, тильки, къашкъыр, сансар, беяз аювлар, ве дигерлери. Аврасияда сийрек расткельген ве дюнья къызыл китабына кирсетильген айванлар бар. Бу панда ве Амур къапланы.

Машалла! Кийик адамлар ичюн бу пек меракълы малюматтыр!

- Энди невбеттеки къытагъа ёл тутамыз. Бу насыл къыта?

Джедвельчигинъизни котеринъиз.

 Слайд -

«Америка» сёзю эки къытанынъ адында бар

– Шималий Америка ве Дженюбий Америка.

- Шималий Америка къытасында эки мемлекет ерлешкен – Канада ве АКъШ (Америка Къошма Штатлары) . Онынъ этрафында 3 океанлар ерлешкен – Шималий буз океаны, Тынч ве Атлантик океанлары.

Слайд

Бу къытада дюньяда энъ балабан тереклерни - секвойяларны расткетирмек мумкюн. Оларнынъ юксеклиги 100 метродан чокъ ве олар бир-эки бинъ йыл яшай билелер. Шималий Америкада айванлар алеми де пек зенгиндир. Мында кийик атлар мустанглар ве янатлар яшайлар.

Билесизми, янатнынъ Ватаны - бу Шималий Америкадыр.

Даа Шимавий Америкада белли Ниагар учансуву бар ве балалар ичюн Диснейленд къурулгъан.

Сеяхатымызны девам этемиз.

Энди къайда ёл тутаджамыз, тапынъыз! (оджа шемсиени косьтере)

Бу къыта акъкъында малюматны ким айтмагъа азыр олса, къытанъыз язылгъан джедвельчигинъизни котерерсинъиз.

Слайд.

- Дженюбий Америка - энъ ягъмурлы къыта. Онынъ этрафында 2 океанлар бар – Тынч ве Атлантик. Дженюбий Америка – къартопнынъ, помидорнынъ, шоколад терегининъ Ватаныдыр. Мында энъ узун ве бол озени Амазонка акъмакъта. Бу къытада энъ дюльбер ве аджайип айванлар яшайлар.

Слайд

Мында дюньяда олгъан энъ балабан кобелек яшай. Бу Боз (куль тюсте) агриппа. Онынъ ачыкъ къанатларынынъ узунлыгъы 30см къадар.

Даа Дженюбий Америкада энъ балабан къонъузны расткетирмек мумкюн – Одунджы (Дровосек) – титан. Онынъ беденининъ узунлыгъы  18см-ге якъын.

Пек сыджакъ олды! Демек невбеттеки къыта, джедвельчигинъизни котеринъиз! Догъру -Африка.

Слайд

Африканынъ этрафында 2 океанлар бар – Хинд ве Атлантик. Африканынъ эр ери пек сыджакъ. Язда аванынъ орта арарети +25, +30 дереджедедир, къышта исе +10, +25. Африка – энъ сыджакъ къытадыр. Африкада пек чокъ меракълы ерлер бар. Мында дюньянынъ энъ узун озенлеринден бири – Нил ве даа анда Сахара деген энъ буюк сахра ерлешкен.

Слайд

Африканы даа намлы эткен онынъ айванларыдыр. Бу - зебра, зурафе (жираф), филь, сув айгъыры (бегемот), арслан, гепард, антилопа, тимсахлардыр (крокодил).

Сеяхатымызны девам этемиз. Биз энъ къуру ве кучюк къытагъа кельдик. (Оджа сувны алып, косьтере). Бу насыл къыта? Бу къыта акъкъында ким айтаджакъ?

Слайд

Австралия – энъ къуру ве ернинъ энъ кучюк къытасыдыр. Онынъ этрафында эки океан ерлешкен - бу Тынч ве Хинд океанлары. Бу къытада тек бир мемлекет ерлешкен – бу Австралия.

Слайд

Тек бу къытада кенгуру, коала ве дигер торбалы айванлар яшайлар. Олар балаларыны торбаларда ташыйлар. Аджайип торбалы коала ве яни торбалы аювлар тереклерде яшайлар.

Слайд .

Даа бу къытада чешит къушлар бар: бу балабан девекъушу Эму ве пек –пек чокъ папагъанлар бар. Австралияда энъ аджайип осюмликлер оселер: эвкалипт, фикус, шише тереги.

Раатлыкъ дакъкъасы.

- Ава бирден сувуды! Гъалиба, биз энъ сувукъ къытагъа якъынлашамыз.

 Балалар, сиз ушюдинъиз, гъалиба. Келинъиз, бираз къызынайыкъ.

Африкада филь яшай,

Мейваны узип, ашай,

Узун онынъ буруны,

Балабан къулакълары.

Шамеклер де секирелер,

Пытакъларны силькителер.

Арсланлар авгъа чыкъкъан,

Балачыкълар сакълангъан!

Биз раатландыкъ ве кучь топладыкъ. Энди аяздан да къоркъмамыз. Сеяхатымызны девам этемиз. Биз энъ сувукъ къытадамы .

Бакъынъыз, мында не къадар къар ве буз бар. Бу къыта боюнджа сеяхат этмеге ким азыр?

Слайд

Антарктида къытасы – энъ сувукъ къытадыр. Антарктидада орманлар ве озенлер ёкъ. Бу къыта бузларнен къаплы тура.

Слайд

Антарктидада айванлар, къанатлы боджеклер ёкъ. Айванларнынъ сайысы пек аз. Амма бунъа бакъмадан мында 100 бинъ пингвинлер, фуртуна къушлары (буревестники), поморниклер, сувда – чешит тюленьлер яшай.

Слайд

Осюмликлер – бу ликенлер (лишайники), ёсунлар (мох) ве сув отлары (водоросли). Антарктидада адамлар яшамайлар, олар мында тек вакътынджа эспедициягъа келелер.

Пекитюв:

-Меракълы беянатларынъыз ичюн, чокъ сагъ олунъыз, балалар! Амма кийик инсанларнынъ акылларында къалмагъандыр. Келинъиз,бильгилерини пекитейик.

- Не къадар къытаны зиярет эттик ве оларнынъ адлары насыл? (берабер)

Шунынъ ичюн мен сизге «Ибарени битир!» «Энъ, энъ!...оюнларыны теклиф этем.

Оюн: «Ибарени битир!» «Энъ, энъ!...

Африка - Энъ сыджакъ къыта;

Австралия – Энъ уфакъ къыта;

Дженюбий Америка – энъ дым къыта

Антарктида –энъ сувукъ къыта;

Шималий Америка – Энъ шималий къыта.

Аврасия – энъ буюк къыта;

Амелий иш.

Энди, эвге къайтаджакъ вакъыты кельди. Къайтмакъ ичюн бизге харита керек.

Амма бизим харитамызгъа не олгъан? Къыталар джоюлгъан! Келинъиз, берабер озь харитамызны япайыкъ.

Мен сизге уфачыкъ проект япмагъа теклиф этем «Шахсий хаританы тизюв». Къыта шаблонларыны тапып харитагъа япыштырынъыз.

Талебелер проектни беджерелер.

Энди бизде дюнья харитасы бар.  Биз эвге къайта билемиз. Эписи азырмы?

Сагълыкълашайыкъ ве ёлгъа чыкъайыкъ!

8