Татар әдәбиятыннан проект. Мәкаль әйтемнәрдә халкыбызның фикер үткенлеге.

Татар теле буенча проект

“ Мәкаль - әйтемнәрдә халкыбызның фикер үткенлеге”

Әйдәгез мәкальләр һәм әйтемнәр барлыкка килү тарихы турында сөйләшик .

Беренчеләрдән булып М. Ивановның «Татар хрестоматиясе» дигән китабы чыкты. XX (егерменче) гасыр башында сүзлекләрдә һәм китап басмаларында "мәсел, зәрбе мәсел, әмсел, тесмил" мәкаленнең иске атамаларын очратырга мөмкин.

Мәкаль әйтемнәрдән нәрсә белән аерыла соң?

Мәкаль-укыту яки әхлак дигән сүз.

Әйтем-тормыш ситуациясен кыска һәм ачык итеп тасвирлый торган белдерү.

Мисаллар:

Мисаллар:

1) Дөреслек утта да янмый, суда да батмый.

2) Матурлык туйда кирәк, акыл көн дә кирәк.

3) Йомырка тавыкны өйрәтми .

1) Эш май кебек китте.

2) Күзләр курка, куллар эшли.

3) Күп белү-аз йоклау.

Мәкальләрнең һәм әйтемнәрнең мәгънәсен карап чыгыйк.

Мәкальләр :

1) Дөреслек утта да янмый, суда да батмый - Хакыйкатьне яшереп булмый, ничек кенә яшермәсәләр дә ачыкланачак

2) Матурлык туйда кирәк, акыл көн дә кирәк - матурлык белән барысын да хәл итеп булмый, акыл кирәк.

3) Йомырка тавыкны өйрәтми - гадәттә яшь, үз-үзенә ышанган кешеләр турында сөйләшәләр, алар олы һәм тәҗрибәле кешеләрне өйрәтергә тырышалар

Мәкальләрнең һәм әйтемнәрнең мәгънәсен карап чыгыйк.

Әйтемнәр :

1) Эш май кебек китте - димәк эш тиз һәм җиңел китте

2) Күзләр курка, куллар шулай эшли - безнең танылган әйтем, без эшкә күз белән карыйбыз, ул озын һәм авыр тоела, ләкин кулларыбыз аңа алынгач, ул бөтенләй авыр түгел.

3) Күп белү-аз йоклау - әгәр сез күп белергә телисез икән, димәк, күп укырга, эшләргә кирәк. Йокыга вакыт калмаячак.

Нәтиҗә:

Мәкальлэр һәм әйтемнәр 1-2 җөмләдән генә тора, ләкин алар бик мәгънәле. Аларны гадәти җөмләләр итеп кабул итәргә кирәк түгел. Сез уйларга тиеш, аннары сез аларның бөтен тирән мәгънәсен табарсыз.

Ахыр !

Карау һәм тыңлау өчен бик зур рәхмәт!

"6Ж" сыйныф укучысы Шәйхразиева Ралина чыгыш ясады.