Тақырыбы "Лепра"

Лепра (Алапес)

Лепра (қазақша алапес) микобактериясының биологиялық ерекшелiктерi. Лепра қоздырғышы – M. leprae, лепра терiнiң сыртқы қабаттардағы перифериялық жүйкелерді және iшкi мүшелердi зақымдаумен жүретiн созылмалы түрдетi жұқпалы ауру. Лепра микобактериясы таяқшасының өлшем бiрлiктерi: 1 ден 7-ге: 0,2-0,5 мкм. Зақымдалған ұлпаларда микроорганизмдер жасуша iшiнде шар тәрiздi жинақталған: лепралы шарды түзедi, қышқылға төзiмдi, Циль-Нильсен әдiсiмен қызыл түске боялады. Жасанды қоректiк орталарда дақылданбайды.  Лепра  экстрактына 2 антигендi бөлiп алған: 1. Термостабильдi полисахаридтi. 2. Термолабильдi белокты. Лепра қоздырғышының көзi болып ауру адам болып саналады. Қарым-қатыңас арқылы жұғады.

Лепра ауруының патогенезi. Лепраның инкубациялық кезеңi 3-5 жылдан, 20-30 жылға дейiн болуы мүмкiн. Бiрнеше клиникалық формалары байқалады.1. Лепраматозды — бетте, бiлекте, аяқта көптеген лепраның инфильтраттары келiп шығады, олар ыдыраған кезде өте баяу жазылатын жараны тудырады. 2. Туберкулоидты формасы – жеңiл түрде өтедi, терiнi ғана зақымдайды, жүйке бағанасын және iшкi мүшелердi сирек зақымдайды. Терi беткейiнде майда папула түрiнде бөртпелер пайда болады.

Лепра кезiндегi иммунитеттiң ерекшелiктерi. Лепра ауруы кезінде иммунокомпетентті жасушалар үлкен өзгеріске ұшырайды. Т-лимфоциттердің саны азайып, белсенділігі төмендейді, нәтижесінде лепра микобактерияларының антигендеріне әсер ету қабілетін жоғалтады. Гуморальды иммунитет өзтеріссіз қалады, мұндағы түзілетін антиденелердің қорғаныштық қызметі мардымсыз болады.

Аурудың даму кезеңiнде имунокомпоненттi жасушалар үлкен өзгеріске ұшырайды. Бұл кезде лепра микобактериларында лимфоциттiң қабiлетi жоғалады. Гуморальды иммунитет өзгерiссiз қалады. Ауру қан құрамында жоғары титірлi антиденелер анықталады.

Лепра қоздырғышы

Лепраның лабораториялық диагностикасының ерекшелiктерi. Бактериоскопиялық әдiс арқылы кiлегейлi қабатпен жарақатталған терiнiң қорытындысын зерттеп белгiлi пiшiнi бойынша  микобактерияларды анықтаймыз. Жұқпаны Циль-Нильсен әдiсi арқылы бояймыз, басқа диагностиклық тәсiлi жоқ. Лепраны туберкулез қоздырғышынан ажырату үшiн, ақ тышқандарға биологиялық сынақ жүргiземiз, себебi оларға лепра микобактериялары патогендi емес.

Этиология.Теміреткі сияқты ақтаңдақ сақина тәрізді дөңгеленіп тұрмайды. Кейінірек байқалатын белгілері организмнің бұл ауруға қарсылық ету дәрежесіне байланысты әр түрлі болады. Мынадай белгілерін қадағалаңыз:

• Қол мен аяқтың жансыздануы немесе сезімнің жоғалуы, немесе қол мен аяқтың майысып бұзылуы, ақтаңдақта сезіну нашарлайды

• Жеңіл әлсіздік немесе аяқ пен қол басының майысып, бұзылуы.

• Тері астында ісінген нервтер пайда болады Олар басқан кезде ауруы да және ауырмауы да мүмкін.

Емі. Лепраның арнайы алдын алу жоқ. Лепрамен ауырғандарды клиникалық жазылғанынша лепразориеларда емдеймiз, одан кейiн амбулаторлы емдеуге болады. Лепраны сульфаниламидтi препараттармен және туберкулезде қолданатын преапраттармен емдейді.

Алапесті әдетте емдеп жазуға болады, бірақ оның дәрілерін ұзақ жылдар бойы қабылдау керек. Аурудың ең жақсы емі римфампин мен клофазиминді қосып пайдалану. «Лепра реакциялары» пайда болған жағдайда (қызу болу, бөріту, аяқ пен қолдың ісуі, көздің ауыруы немесе көруі нашарлауы) дәріні қабылдауды жалғастырыңыз, бірақ дәрігерге керіну керек.

Алапес салдарынан пайда болған үлкен ойық жара жанға батырып ауырмайды, оларды болдырмауға болады. Бұл жаралар — дененің жансыздануының нәтижесі, өйткені зақымдануға жансыз дене қарсыласа алмайды. Мысалы, терісінің жаны бар адамның ұзақ жүргеннен аяғы мүйізгектенеді, бірақ жүре алмай қалады немесе ақсап жүреді. Ал алапестен ауырған адамның терісі ауырмайды. Сондықтан ол қашан мүйізгек жара болғанша жүре береді, сосын оған инфекция түседі. Инфекция ауыртпай еніп, сүйекке дейін жетеді. Сөйтіп сүйек бұзылып, аяқ формасы өзгереді.

Алдын алу.

1. Аяқ пен қолды тілінуден, жарақаттан, күюден сақтаңыз.

Жалаң аяқ жүрмеңіз, әсіресе аяғыңызга бататын немесе кіретін тастақты, тікенекті жерлерде. Туфли немесе башмақ киіңіз. Аяғыңызды қажайтын аяқкиімнің табанына жұмсақ ұлтарақ салыңыз. Тамақ дайындаған және жұмыс істеген кезіңізде қолғап киіп алыңыз. Қолыңызды күйдіруі мүмкін затқа жоламаңыз немесе ыстық затты қалың биялай не қалың шүберекпен үстаңыз. Мүмкіндігінше өткір немесе ыстық заттармен жұмыс істеуден аулақ болыңыз. Темекі шекпеңіз.

1. Әр күн сайын (немесе жиірек егер сіз көп жұмыс істесеңіз немесе ұзақ жерге жүрсеңіз) қол-аяғыңызды мұқият қарап шығыңыз, немесе мұны басқа біреу қарап берсін. Теріңізде тілінген, жарақаттанған, қызарған, ыстық, ісінген, мүйізгектенген жерлердің бар-жоғын тексеріңіз. Егер ондай таңбалар байқалса, қашан тері қалыпты түсіне келгенше қол-аяққа тыным беріңіз. Бұл мүйізгекті таратып, теріні қалпына келтіреді. Ісініп қызарған жерді де осылайша кетіруге болады.

2. Егер сізде ашық жара пайда болса, оны таза ұстаңыз және қашан жазылғанша тыныштық беріңіз. Сол жердің қайта зақымданбауына жағдай жасаңыз.

3. Көзіңізді қорғаңыз. Көру мүшесі сезімінің жоғалуы және оның әлсізденуі салдарынан көздің жыпылықтауы нашарлайды, ал бұл көзге ауыр зардабын тигізеді. Көзіңізді жиі жыпылықтатыңыз, сонда ылғалданып, тазарып тұрады. Егер сіз көзіңізді жыпылықтата алмасаңыз, оқтын-оқтын, әсіресе шаңдақты жел соққан кезде, көзіңізді тарс жұмып отырыңыз. Екі қапталы жабық күнқағар көзілдірік және мүмкіндік болса, күнқағары бар қалпақ киіп жүріңіз. Көзіңізге шыбын қондырмаңыз, таза ұстаңыз.

Егер сіз осы айтылғандардың бәрін істесеңіз, тезірек сауыға да бастайсыз. Сіз қол-аяғыңызды алапестен болатын майысудан, бұзылудан аман сақтап қаласыз.