"Мен және менің мамандығым"
№53 жалпы білім беретін орта мектеп
Педагог-психологы Садыкова Айнагуль Канатовна Мен ж?не мені? маманды?ым (эссе) «Адам жанын т?сіне білу, оны зерттей білу- ?лкен ?нер» З.Фрейд. «Мен бір ж?мба? адаммын» оны да ойла – деп ?лы Абай атамыз айт?андай, ?рбір т?л?а – ж?мба?. Сол ж?мба?ты? кілтін тауып, ж?рек кілтін аша білу, ?рбір ж?ректі? ?пия сырын о?и білу мен ?ала?ан маманды?ты? ?ажайып тылсым сыры. Б?л ?андай маманды? ? Болаша?та ?андай маманды?ты та?дасам? Осы бір с?ра? ?мірге келіп, сана-сезімі жетілген ?рбір адамды тол?андырары с?зсіз. Бір кездері мен де осы бір с?ра?ты? жетегінде к?п ойланып, тол?анып, ?иялдап, ?зім ?алайтын, ?зім с?йіп айналысатын істі та?дау жетегінде ж?рдім. А?ырында осы бір с?ра?а жауап та таптым. Ол ?лем – психология ?лемі – жан туралы ?ылым. ?аза?та «жан ?ылымын» ерте ме?герген. «Т?н ауруы жазылар, жан ауруы жазылмайды» деген с?зде ?лкен ма?ына мен м?н бар. Б?гінгі к?ні т?н ауруын д?рігерді? шипасы емдесе, жан ауруын психолог маман емдей алады. ?р адамны? ж?регіндегі м?ды сезіп, ойды танып, д?рыс жол сілтей білу, адамнан тек маманды?ты талап етпейді, адам?а деген мейірімділік пен ізгіліктен туындайды. Психолог, ол кім? Психолог-?зіні? білімі мен біліктілігіне с?йене отырып ?згелерді ты?ыры?тан шы?ару?а к?мектесетін ізгі жан. Психолог – ?зін тере? т?сіне ж?ріп, ?згелерді? жан – д?ниесін т?сінуге, зерттеуге ?мтылатын зерттеуші. Психолог – ж?рдемші, психолог – к?мекші. Психолог ?згелерді? жанын ауыртпайды, керісінше жан – д?ниесі к?йзеліске т?скен жандар?а ?зіні? психология ?лемін шарлап, жанына дауа іздейді. Міне, осыншама жа?сылы? атаулыны ж?регіне, а?ылына, санасына шо?ырландыра алатын ізгі жан иесі психология маманды?ын та?дауымны? басты себептері осындай. Себебі мен адамдар?а жа?сылы? жаса?анды бар жан-д?ниеммен ?аладым. Жа?сы психолог болу ?шін не ?ажет? Е? алдымен тере? білім, е?бек, д?лдік, ?ыптылы?, бастамашылды?, ?ой?ан ма?сатына жетуге деген ?з к?шіне сенімділік. Б?л ?асиеттер кез-келген маманды? иесіне т?н емес пе? ?рине солай. Ал, психолог маманды?ы б?дан да г?рі зор ?асиеттерді талап ететінін е?бек ету барысында сезініп, білудемін. Е? ма?ызды ?асиет ол м?селені шы?армашылы?пен шешетін тере? интуицияны? болуы. Психолог-бас?а адамны? м?селесіне еніп, т?сіне отырып, ?зі біра? б?дан зардап шекпейтін мы?ты т?л?а. ?з ?мірін т?жірбие ретінде ?олданбайтын, ?р н?рсеге обьективті т?рде ?арай алатын, ?згелермен бірге ?уана да, ?ай?ыра да алатын тере? эмоционалды, жо?арыда айт?андай біра? ?зі б?дан зардап шекпейтін жан. ?азір мен мектепте психолог бола ж?ріп, ?рбір к?н сайын, кездесетін ?иыншылы?тар мен проблемаларымен бетпе-бет кездесіп ?з білімімді шы?дау, іздену ?стіндемін. Б?л мен ?шін психология мектебі. ?о?ам дамуыны? ?оз?аушы к?ші – адам. Я?ни ?о?амда?ы жетістіктер бірінші кезекте адамдарды? интеллектуалды? белсенділігіне байланысты, т?уелді. Сол ?шін де осы жа?андану д?уірінде б?секелестікке шыдай алатын, ?з маманды?ын жетік ме?герген, баста?ан ісін орындау?а табандылы? к?рсете алатын, мемлекетті? тірегі бола алатындай т?л?аларды ?алыптастыру о?у орындарыны? алдына ?ой?ан басты міндеттеріні? бірі болып отыр. Экономиканы?, ?ылым мен техниканы?, а?паратты? технологияны? даму ?ар?ыны адам т?рбиесін ?ада?алау, реттеу, ж?йелей бас?ару м?селесінде к?птеген ?иынды?тар ту?ызуда.Осындай жа?дайда психолог мамандарды? жауапкершілігі бірнеше еселеп ?сетінідігі айтпаса да т?сінікті. Мен ж?мыс барысында к?птеген психолог – ?алымдарды?, ойшылдарды? е?бектерімен танысып, хал?ымызды? ?лтты? т?рбиесі негіздерінде б?гінгі психологтар ?ажетіне жаратар к?п ?азына бар екендігіне к?зім жетті. Шы?ысты? аристотелі атан?ан ?лы бабамыз ?л – Фараби “Т?рбиесіз берілген білім адамзатты? ?ас жауы” деп к?рсеткен. Бала т?рбиелеу ?те ?иын, жауапкершілікті ?рдіс екені белгілі. Барлы? ?стаз білім мен т?рбиені ?атар алып ж?руі керек. Б?л ма?сатта ?сіресе психолог мамандар?а ?лкен міндеттер ж?ктелген. “А?аш т?зу ?су ?шін о?ан к?шет кезінде к?мектесуге болады, ал ?лкен а?аш бол?анда оны т?зете алмайсы?” деген халы? с?зіне с?йене отырып, ?рбір о?ушыны жеке т?л?а деп танып, ?ылыми, рухани м?раларды игерген, шы?армашылы? ой – ?рісі бар, компютерлік сауаттылы?ы мен а?паратты? м?дениеті ?алыптас?ан жастарды т?рбиелеу б?гінгі к?нні? е? негізгі ма?саттарыны? бірі деп ойлаймын. Психологиялы? ж?мыс- адам жанымен ж?мыс, адам ойымен, жеке т?л?амен ж?мыс. Б?гінгі бізді? ?о?амда жа?андану ?рдісімен келген ?иыншылы?тар к?бейіп жатыр. К?гілдір экранды жаулап шетелдік фильмдер, т?рлі діни бірлестіктер шетелдік арзан?ол музыкасы т.б. жастарымызды улап жат?аны жасырын емес. Оларды? б?рі жастарды? к?іл- к?йіне, психикасына ?сер етуде Б?ндай келе?сіз істермен к?рес ж?ргізу бірінші кезекте т?р. Мені ?о?амда?ы басты проблемаларды? бірі – жас?спірімдер м?селесі ?атты тол?андырады. Оларды? ішкі жан к?йзелісін т?сіне отырып, заманны? індетіне айнал?ан «суицид» ауруымен к?ресіп, ?скеле? ?рпа?ты осы бір ?бжыланны? уытынан ?т?ар?ым келеді. Со?ы кездерде психолог маманды?ына ?ажеттілік к?бірек туындап отыр. Б?л немен байланысты? М?ны? себептері к?п, к?мекке ж?гінген ?р адамны?-біреуі жал?ыз ж?не оны? ?ай?ысына орта?тасып, ?уанышына б?лісетін ешкімі жо?, енді біреуі шынындада к?мекке з?ру. ?алай бол?андада психолог к?мегіне адам ж?гінді., я?ни себебі бар. Психологты? ж?мысы осы себепті табу, онымен тіл табыса отырып ж?мыс жасап, оны жою т?сілдерін ?арастыру. Хал?ымызды? к?не заманнан келе жат?ан «?яда не к?рсе?, ?ш?анда соны ілерсі?» деген даналы? с?зін ?мытпауымыз керек.Баланы? ба?ытты болуы, жа?сы азамат бол?аны, е? алдымен, ата – ана?а байланысты. Біра? ата –ананы? б?рі бірдей ?стаз емес, б?рі бірдей психолог емес. Оны? ?стіне толы? емес отбасылар,?араусыз балалар,ата-ана мейіріміне з?ру балалар ?о?амда к?бейіп отыр. Психолог маман аса сезімтал, ерекше жанашыр, мы?ты шыдамды болу ар?ылы ш?кіртіні? сырына бойлай алады. Айталы?: Егер мен бір ш?кіртімні? ?атты жасы?, жас?анша? екенін аны?тап шы?сам, оны «шал?ай?ан?а шал?ай, ол ата?ны? ?лы емес, е?кейгенге е?кей, ол ата?ны? ?лы емес» деген ?а?иданы санасына сі?іріп, оны? ешкімнен кем емес екендігін, ж?ртпен бірдей екендігін д?лелелдеп, жігерін ?штап, ?зін-?зі тануына, ?абілетін жетілдіруіне бар м?мкіндігімді ж?мсаймын. Егер бала ?зімшіл, ?ыз?анша? болса, «ке? болса? кем болмайсы?» деп, хал?ымызды? ?лтты? т?рбиесі ?она?жайлы?, м?рттік, жомартты? жа?дайларына ?атысты ?ызы?ты ?гіме, жыр, ?аза? би шешендеріні? айт?андарын баяндау ар?ылы оны? к?пшіл болуына жол ашамын. Жантанушы ретінде толы? адам?а айналар т?л?а?а жол к?рсетер жан бол?аныма ?уанамын. Сонды?тан мен ?з маманды?ымды ?о?ам?а ?ажеттілігін сезіне отырып, ерекше жа?сы к?рем ж?не жа?сы психолог болу ?шін барлы? ерік –жігерімді сарп етуге ?зірмін.