Жер - біздің ғаламшарымыз

Біз жер туралы не білеміз?

Ежелгі үндістер көзқарасы Ежелгі үндістер Жер үш үлкен пілдің үстінде жатқан дөңес диск деп санаған. Жануарлар мұхитта жүзетін орасан зор тасбақаның үстінде тұрады, ал мұхитты киелі иілгіш жылан қоршап жатыр деп жорамалдаған.

Бөлім : 5.1В Жер және өмір

Сабақтың тақырыбы: Жер – біздің ғаламшарымыз

Оқу мақсаты: 5.2.2.1 Жер ғаламшарының пайда болуын түсіндіреді.

Жердің пайда болуы

П.Лаплас

Ж.Бюффон

Гипотезасы

Гипотезасы

Жердің пайда болуы (жердің жасы 4,5 млрд жыл)

Иммануил Кант

Шмид - Фесенков

Гипотезасы

Гипотезасы

ГИПОТЕЗА-

• Гипотеза  (гр. —  негізгі ,  жорамал ) — белгілі бір құбылысты түсіндіру үшін алға тартылатын және тәжірибе түрінде тексеруді және сенімді ғылыми теория болып қалыптасу үшін теориялық негізді талап ететін ғылыми болжам, дәлелденбеген тұжырымдама, жорамал.
• Гипотеза (гректің – негіз, жорамал) - дегеніміз қайшылықты проблемаларды қалай шешу туралы жорамал.
• Гипотеза термині - гректің hypothesis деген сөзінен алынған, бұл негіз , ғылыми болжам деген мағынаны білдіреді. Гипотезаны ғылымда пайдалану процесін мынадай сатыларға бөлуге болады: жаңа фактінің ашылуы, оған қатысты құбылыстарды жан-жақты зерттеу, оның себебі, заңдылық байланыстары жөнінде ғылыми жорамал, гипотезаны ұсыну, жорамалдың логикалық жолмен салдарын анықтау бұл салалардың шындыққа қаншалықты дәл келетінін айқындау.

Боги Нут, Шу и Геб. Шу аспанды Жерден бөледі

Үлкен Жарылыс теориясы

Үлкен Жарылыс шамамен 13,7 миллиард жыл бұрын, Ғалам өте ыстық және өте тығыз күйден ұлғайғанда орын алды деп пайымдалады. Ғалам әлі де кеңеюде, бірақ осы кеңеюдің әсерінен, ол айтарлықтай салқындаған. Үлкен жарылыс Ғаламның пайда болуы мен дамуын, атап айтқанда, галактикалар тобының арақашықтықтары не себепті ұлғайып жатқандығын түсіндіре алады.

Бюффонның жердің пайда болуы туралы болжамы

Ж.Бюффон (1707-1788) өз шығармаларында Жердің қалдықтардан пайда болғандығын зерттейді, ол кометаның соғуынан Күннен алшақтап кеткен деп ойлаған. Ж.Бюффон Жердің суу салдарынан атмосфера буларының конденсациясы нәтижесінде жер Әлемдік мұхитпен қапталды. Материяның тірі бөлшектерінен аздаған жануарлар мен өсімдіктердің формалары түзілген, олардан климаттың, қоректің және гибридизацияның өзгерістері салдарынан қалған түрлер пайда болған. Африка және Оңтүстік Американың кейбір жануарлары арасындағы ұқсастықтарды Ж.Бюффон ол материктер ертеректе бір бүтін болуымен түсіндіреді, ол қазіргі замандағы материктер дрейфі теориясына бастама берген. Ол сонымен қатар, омыртқалы жануарлардың, сондай-ақ адамның құрылыстарының бірдейлігіне назар аударады, адам және маймылдар құрылыстары бір деген қорытындыға келеді.

Белгісіз дене Күнмен соқтығысты

Ұшқындар өзге ғаламшарға бастама берді

Кант және Лаплас болжамы

Канттың болжамы бойынша: Бүкіл әлем — өте ұсақ бөлшектерден құралған ең алғашқы материядан тұрады; жұлдыздардың, Күннің және т. б. ғарыштық денелердің құралуы — дүниежүзілік тартылыс заңы бойынша, суық күйдегі алғашқы ұсақ бөлшектердің ретсіз (хаостық) қозғалысы жағдайында, жеке бөлшектердің бір-біріне тартылып, ірі денелер түрінде бірігуімен байланысты; ірілі-ұсақты ғарыштық денелер бір-бірімен әр түрлі жылдамдықпен соқтығысып, соның нәтижесінде олар кейінірек біртіндеп белгілі бір жүйе бойынша орталық денені айнала қозғалату болады.

Қырық бір жылдан кейін француз ғалымы — математик С. Лаплас (1796 ж.) Күн жүйесіне карасты планета-лардын, жаратылысын өзінше түсіндіреді: ыстық күйдегі алғашқы газ-тозаңды тұмандықтар бүкіл дүниежүзілік тартылыс заңы бойынша белгілі бір орталық денені айнала қозғалуларының нәтижесінде біртіндеп тығыздала келе әр түрлі денелерге жіктеледі. Ондай тұмандықтың орталық бөлігінде ядролық дене қалыптасады. .Лаплас Күн жүйесінің пайда болуы туралы Кант болжамына ұқсас өз болжамын ұсынды. Алайда Лаплас болжамы бұрын тез айналып, орталықтан тепкіш күштің әсерінен жеке заттар бөліп шығарған Күннің қазір жай айналатындығын түсіндіре алмады.

Шмидт-Фесенков болжамы

Бастапқыда ғаламшар суық болды. Одан соң жер жылына бастады. Нәтижесінде жер қайта салқындады. Осы кезде жеңіл элемменттер жоғары көтеріліп, ал ауыр элементтер төменге түсе бастады. Осылайша, жер қабығы пайда болды. Ауыр элементтер жердің ішкі бөлігі – ядро және мантияны түзді.

Қазіргі ғалымдардың болжамы

Осы күнгі космогониялық түсінік бойынша Жер осыдан 4, 5 млрд. жыл бұрын Күн айналасындағы кеңістікте шашыраған газ - тозаң заттан, планеталар тартылыс күшінің әсерінен пайда болған. Қатты материя кесектерінің соқтығысып, жабысуынан планеталар ұлғая берген. Газ - тозаң зат іріктеліп, олардың жеңіл элементтері Күн сәулесінің қысымымен онан әрірек, ал біршама ауырлары Күнге жақын орналасқан. Жер құрамына Күн жүйесінде кездесетін барлық химиялық элементтер енеді. Заттың планета центріне тартылуы және оның ось бойымен айналуы салдарынан Жер эллипсоидты пішінге келген. Ғылыми деректер бойынша Күн жүйесіне жататын Жер ғаламшары бұдан 4, 5 — 5 млрд. жыл бұрын газды - шаңды тұманнан пайда болған. Ғаламшарға энергия ағысы бір қалыпты түспесе тіршіліктің пайда болуы мен дамуы мүмкін емес. Өйткені тірі ағзалардың тіршілігі белгілі бір температуралық жағдайда ғана жүріп отырады. Қорыта айтқанда, Жер ғаламшарында тіршіліктің пайда болуының алғышарттарына — ғаламшардың қажетті мөлшері, энергия және белгілі температуралық жағдайлар жатады.

: «Бұл кімнің гипотезасы» ?

http:// learningapps.org/119268

« Миға шабуыл» стратегиясы.

1.Біз қандай ғаламшарда өмір сүрудеміз?

2.Жер қашан пайда болған?

3.Алғашқы кезде жер қандай болған және кейін қандай өзгерістер болды?

4.Жер туралы қандай мәліметтер білесіңдер?

Кері байланыс.

• Қызыл түс – түсінген жоқпын;

• Сары түс – әлі де практика қажет/

сұрақтар бар;

• Жасыл түс – барлығы түсінікті.