Шаклдош сўзлар ҳақида маълумот

5-SINF ONA TILI

Mavzu: Shakldosh

so’zlar

O’qituvchi:AbitovaD

Shakldosh so’zlar

• Aytilishi va yozilishi bir xil bo’lib, turli atash ma’nolarini bildirgan so’zlarga shakldoshlar yoki omonimlar deyiladi.
• Masalan: Tut- I.meva, II. harakat.
• Uch- I.raqam, II.harakat

Ko’p ma’noli so’zlarning shakldosh so’zlardan farqi

Ko’p ma’noli so’zlar

Shakldosh so’zlar

1.Ko’p ma’noli so’zlar nechta ma’noni bildirishidan qat’iy nazar ular orasida bog’liqlik mavjud bo’ladi. Masalan, og’iz- insonning og’zi va g’orning og’zi.Shakliy o’xshashlik mavjud.

1. Shakldosh so’zlar orasida hech qanday o’zgarish bo’lmaydi.

2.Ko’p ma’noli so’zlar har doim bir so’z turkumi doirasida bo’ladi.

2.Shakldosh so’zlar bir so’z turkumi doirasida bo’lishi ham bo’lmasligi ham mumkin.

3. Ko’p ma’noli so’zlar bir so’zni o’z va ko’chma ma’noda qo’llashdan hosil bo’ladi.

3.Shakldosh so’zlar ikki va undan ortiq so’zlardir.

Omonim so’zlarning quyidagi turlari mavjud

Darslik bilan ishlash

• Topshiriq. Quyida berilgan so‘zlarning atash ma’nolarini ayting va ularni gap ichida keltiring. Tut , yut , oq , yot , et , uch .
• Yut - I.konfetni yutib yubormoq.II.g’olib bo’lmoq, yutmoq.
• Oq- I. rang, II. Suvda oqib ketmoq.
• Yot-I. yotmoq,dam olmoq. II. Yot kishi ya’ni begona kishi…

Darslik bilan ishlash

• * 492-mashq . Tuyuqni o‘qing. Shakldosh so‘zlarni aniqlab, ma’nosini tushuntiring. Bu she’rdan o‘zingizga qanday xulosa chiqarganingizni ayting.
• Yoshliging g‘animat, bolam, o‘sib, un,
• Chiqarma behuda sado hamda un.
• Ko‘r, quyosh tig‘ida va tegirmonda
• Ezilib, so‘ng aziz bo‘ldi bug‘doy – un.
• (A. Abdumalikov)
• I. O’sib – ulg’aymoq.
• II. Ovoz, so’z
• III. Don mahsuloti.

Darslik bilan ishlash

• 493-mashq. Gaplarni o‘qing. Shakldosh so‘zlarni toping. Ma’nosini tushuntiring.
• 1. Sen ham pastroqqa tush endi.
• 2. Tush imda alahsiraganman, shekilli.
• 3. Chang -to‘zon mashina oynasiga urilib, yo‘lni ko‘rsatmay qo‘yar edi.
• 4. Bastakor chang da qandaydir kuy chalar edi.
• I. Tushmoq, harakat.
• II. Uyqudagi holat.
• III. Chang-iflos
• IV. Musiqa asbobi

Darslik bilan ishlash

• 495-mashq. Quyida berilgan shakldosh so‘zlarning ma’nosidagi farqni tushuntiring.
• N a m u n a: gulla´r – gu´llar. Bahorda har xil gulla´r ochilgan. Hammadan oldin bodom daraxti gu´llar.
• olma´ – o´lma I.meva, II. harakat
• ko‘zla´r – ko´‘zlar I. insonning ko’zlari, II. Biror maqsadni ko’zlar.
• bog‘la´r – bo´g‘lar I. bog’larning ko’pligi.
• II. Harakat, arqonni bog’lar.

Uyga vazifa

• 496-mashq. Uyga topshiriq. Avval shakldosh so‘zlar qo‘llangan gaplar juftligini, keyin ko‘p ma’noli so‘zlar ishtirok etgan gaplar juftligini ko‘chiring.
• 1. Hech bo‘lmaganidan ko‘ra kech bo‘lgani yaxshi. (Maqol) Bir qoshiq qonidan kech bu bechoraning. (Ertakdan) 2. Maktabda «O‘tkir zehnlilar» musobaqasi bo‘lib o‘tdi. O‘tkir boltasi bo‘lsa-yu, shart bir daraxtni kesib yelkaga olib jo‘nasa. (Oybek) 3. Qorong‘u kechada ko‘kka ko‘z tikib, eng yorug‘ yulduzdan seni so‘rayman. (Cho‘lpon) Maktabimizdagi kechada barcha o‘quvchilar faol ishtirok etdilar.