Разработка урока по творчеству Али Шогенцукова "Усак1уэ щэджащэ"

Лицензия №041158, 360021, КБР, г.Нальчик, ул.Профсоюзная, 185, тел. 445141

(Щоджэнц1ык1у Алий и литературнэ творчествэм

теухуауэ еханэ классым щек1уэк1а къэхутэныгъэ урокым и

план-конспект)

17-нэ курыт еджап1эм

адыгэбзэмрэ литературэмк1э

егъэджак1уэ Щад Эммэ

Жыраслъэн ипхъу

Налшык, 2018 гъ.

Темэр: «Усак1уэ щэджащэ» (Щоджэнц1ык1у Алий и творчествэр)

Урокым и мурадхэр:

• еджак1уэхэм бзэм хуа1э лъагъуныгъэр нэхъ куу щ1ын;

• гъэхуауэ, бзэ дахэк1э усэм еджэфу , зэджар къа1уэтэжыфу егъэсэн;

• литературэм дегъэхьэхын, Щоджэнц1ык1у Алий и гъащ1эм, и литературнэ творчествэмрэ щыгъэгъуэзэн;

• еджак1уэхэм я бзэм зегъэужьын, къэхутэныгъэ лэжьыгъэхэм дегъэхьэхын.

Урокым къыщыгъэсэбэпыпхъэхэр: проектор (презентацэ), Щоджэнц1ык1у Алий и сурэтыр, и тхыгъэхэр.

Еджак1уэхэр творческэ гуп-гупурэ гуэшащ. Гуп къэс зэхэмыхьэу пэш щхьэхуэ зэрыз щ1эсщ.

Япэ пэш: «Историческэ пэш».

Ет1уанэ пэш: «Литературнэ пэш».

Епл1анэ пэш: «Художественнэ галлерея».

Урокым и ек1уэк1ык1эр

Доскам:

Зи бзэр зыфIэдахэр ар

 лъэпкъ узыншэщ,

Зи бзэм хуэсакъыр ар

 лъэпкъ уахътыншэщ,

Адыгэ лъэпкъыр

дызэкъуэтынщ,

Ди бзэм и щIыхьыр

лъагэу тIэтынщ!

Урокым и ек1уэк1ык1эр

«Нанэ» уэрэдыр фонограммэу къоуэ. (Мэремыкъуэ Хъусен игъэзащ1эу).

Хэзышэ псалъэмакъ.

Егъэдж.Фи махуэ ф1ыуэ, ц1ык1ухэ! Дауи къэфц1ыхуауэ къыщ1эк1ынщ мы уэрэдыр псоми. Уэрэдым и псалъэхэр, псоми зэрытщ1эщи, дэ ф1ыуэ тц1ыху, ф1ыуэ тлъагъу, ди литературэм и набдзэ Щоджэнц1ык1у Алийщ. Нобэрей ди дерсри зытегъэщ1ауэ щытынури а усак1уэ гъуэзэджэращ.

Егъэдж. Адыгэ лъэпкъыр дызэрыгушхуэ, дызэрыпагэ, усак1уэ щэджащэ Щоджэнц1ык1у Алий и ныбжьыр мы гъэм илъэс – 115 ирокъу. Алий хуэдэ ц1ыху къэгъуэтыгъуейщ жыс1эми, сыщыуэну къыщ1эк1ынкъым. Ар адыгэ лъэпкъыр дызэрыгушхуэ усак1уэ къудейкъым, ат1э ныбжьэгъу пэжщ, чэнджэщак1уэ нэсщ.

- Дэ ди мурадщ , нобэ дэтхэнэ зыми а ц1ыху хьэлэмэтыр и гум зэрыщигъаф1эр на1уэ къэтщ1ыну.

Абы ипкъ итк1и нобэрей дерсым ф1ыдощ «Усак1уэ щэджащэ», ар ек1уэк1ынущ ди проект дгъэхьэзырахэм дытепсэлъыхьыурэ, ахэр зэп1кърытхыурэ.

- Сэ сигугъэщ, дэтхэнэ зыми ар хьэлэмэт тщыхъуну, усак1уэ гъуэзэджэм и гурылъ-гурыщ1эхэм нэхъ куууэ дыщыгъуэзэну.

- Фэ унэ лэжьыгъэу фи1ащ а ц1ыху хьэлэмэтым и гъащ1эм, и литературнэ лэжьыгъэм теухуауэ къэхутэныгъэ лэжьыгъэ евгъэк1уэк1ыну, и усэ дахэхэм щыщу нэхъ фигу къыдыхьэхэр гук1э зэвгъэщ1эну. Иджыпсту дызэдэгуэшэнщ фи лэжьыгъэхэмк1э. Хэт сыт хуэдэ ехъул1эныгъэхэр и1эми къэтхутэнщ.

Едж. Усак1уэм теухуауэ музей ц1ык1у къызэдгъэпэщащ. Ар пэш –пэшурэ дгуэшащ.

1. «Историческэ пэш». (Мы пэшым щ1эсхэм Щоджэнц1ык1у Алий и гъащ1эмрэ и литературнэ лэжьыгъэмрэ теухуауэ къэхутэныгъэ лэжьыгъэ ирагъэк1уэк1ащ.)

2. «Литературнэ пэш». (Еджак1уэхэр Щоджэнц1ык1ум и усэхэм щыщу нэхъ ягу къыдыхьэхэм къеджэнущ.)

3. «Художественнэ галлерея». (Мы пэшым щ1эсхэм Алий и тхыгъэхэм тращ1ык1а сурэт-выставкэ ящ1ащ.)

Егъэдж. Япэ пэшым щ1эс ц1ык1ухэм къахутам дедэ1уэнщ.

Едж. Ди пэшым щ1эс гупым къэхутэныгъэ лэжьыгъэ едгъэк1уэк1ащ Щоджэнц1ык1у Алий и гъащ1эмрэ и литературнэ гъуэгуанэмрэ теухуауэ .

(Слайд 2)

Уемызэш, умышыни лIы ухъунщ.

(Слайд 3)

Егъэдж. Фыпсэу, усак1уэ гъуэзэджэм и творчествэр икъук1э хьэлэмэту ди пащхьэ къифлъхьащ.

Егъэдж. Иджы ет1уанэ пэшым щ1эсхэм ягъэхьэзырахэм дедэ1уэнщ. Едж. Дэтхэнэ зыми тф1эгъэщ1эгъуэну щ1эдджык1ащ Алий и усэхэр. Дэ дыхуейт федгъэдэ1уэну дигу ирихьахэм . (Еджак1уэхэм къыхаха усэхэм къоджэ, ахэр зэпкъырах.)

Егъэдж. Иджыпсту псалъэ еттынщ ещанэ пэшым щ1эсхэм.

Едж. Ди пэшым нобэ къыщызэ1утхащ Щоджэнц1ык1ум и тхыгъэхэм тетщ1ык1а сурэт выставкэ. (Ц1ык1ухэм ящ1а сурэтхэм топсэлъыхь, ахэр къыхахын хуей щ1эхъуа 1уэхугъуэхэр къа1уатэ.)

Урокым къащ1ар егъэбыдыл1эн.

- Фи пащхьэм телъщ карточкэ щырыщ я плъыфэхэр зэхуэмыдэу:

Удзыфэ - сигу ирихьащ.

Щхъуант1э- ику иту.

Плъыжь- сигу ирихьакъым.

Щхьэж зыхуегуак1уэр къе1эт.

Егъэдж. Зэрытлъагъумк1э псоми ди нобэрей музейм гукъыдэж къыдитащ.Фи 1эдакъэщ1эк1хэм икъук1э тф1эгъэщ1эгъуэну дык1элъыплъащ. Фыпсэу, лъэпкъ литературэм и набдзэ Щоджэнц1ык1у Алий и твэрчествэм нэхъыбэжу нобэ дызэрыдевгъэхьэхамк1э.