Мұқағали Мақатаевтың «Шеше, сен бақыттысың» өлеңіне сатылай кешенді талдау.

Мұқағали Мақатаевтың «Шеше, сен бақыттысың» өлеңіне сатылай кешенді талдау.

Айнабекова Кульзипа Туленбековна

«Тұран» университеті колледжі

Қазақ тілі мен әдебиеті

пәнінің оқытушысы

2

1. Шеше! \\

5

Сен бақыттысың, \\

4 11

жыламағың, а

3 4 4 11

Жай түсіп \\ жатқанда да \\ құламадың а

3 4 4 11

Тәңірден \\ мен едім ғой \\ сұрағаның а

3 4 4 11

Сондықтан, \\ жыламағың, \\ жыламағың! а

3 4 4 11

2. Бармын ғой! \\ Тірімін ғой! \\ Қасыңдамын а

3 4 4 11

Өлмеймін, \\ мен өзіңдей \\ асылданмын а

3 4 4 11

Таусылып \\ өз-өзіңнен \\ шашылмағың б

3 4 4 11

Байырғы \\ берекеңді \\ қашырмағын. Б

4 3 4 11

3. Қанықпын ғой \\ мен, сенің \\ көз жасыңа, а

4 3 4 11

Өзің кепіл \\ тот басып, \\ тозбасыма. а

3 4 4 11

Екі жыр \\ жазсам, бірін \\ саған арнап б

3 4 4 11

«Шеше» деп \\ ылғи жаздым \\ сөз басына. а

3 4 4 11

4. Тәңірім \\ кеше гөрсін \\ кесірімді а

3 4 4 11

Аспанға \\ жазам сенің \\ есіміңді а

2

Шеше! \\

5 4 11

Сен бақыттысың, \\ тербете бер! б

4 3 4 11

Құба талдан \\ иілген \\ бесігімді! а

«Шеше, сен бақыттысың»

I Авторы - Мұқағали Мақатаев (1931-12976) 1931 жылы 9-ақпанда Алматы облысы, Нарынқол ауданы, Қарасаз ауылында дүниеге келген. Әкесі Сүлеймен Қарасаз ауылының шаруа азаматы. Шешесі Нағима Батанқызы Қарасазға іргелес жатқан Сарбастаудың қызы. Мұқағали – сәби жүректі, алып ақын. Ол өз басынан өткен оқиғаны өлеңге арқау еткен.

II Тақырыбы - өнер туындысының іргетасы. Бұл – шығарма. Белгілі бір дәуірдегі қоғамдық шындықты суреттеуі. «Шеше, сен бақыттысың» өлеңінің тақырыбы – ана.

III Жанр түрі – поэзия. Оның ішінде өлең. Өлең дегеніміз – белгілі бір өлшеммен қиыннан қиыстырып, үйлесімді ырғақпен ұйқасып келетін өрнектегі сөз жүйесі.

IY Идеясы - автор тақырып арқылы шындық өмір көріністерін суреттегенде, оны өз көзқарасы, өз дүниетанымы тұрғысынан бейнелейді. Сол арқылы өз мақсат, мүддесін, арманын білдіреді. «Шеше, сен бақыттысың» өлеңінің идеясы – ананы сыйлау, құрметтеу, бас иу, ананың баласы үшін төзімділігі.

Y Шумақ – аяқталған синтаксистік біртұтас ойды білдіреді. 4 шумақты өлең.

YI Тармақ - өлеңнің әрбір жолы, барлығы 21 тармақ.

YII Бунақ – белгілі бір дыбыс ырғағымен бөлінуі. 3 бунақты.

YIII Буын саны – сөздің құрамындағы дауысты дыбыстардың санына байланысты бөлінуі. 11 буынды өлең.

IX Ұйқас - өлең тармақтарының ұйқасып, үндесуі. 1 ш – а-а-а-а - шұбартпалы ұйқас; 2 ш – а-а-б-б - егіз ұйқас; 3-4 ш – а-а-б-а - қара өлең ұйқасы.

X Әдеби теориялық ұғымдар

Жай түсіп жатқанда да құламадың.

Мен өзіңдей асылданмын.

Таусылып өз-өзіңнен шашылмағың.

Өзің кепіл тот басып, тозбасыма.

XI Түсіндірмелі сөздік

1. Тәңір; 2. Құба тал;

XII Өлеңнің негізгі түйіні, тәрбиелік мәні - Ананы сыйлауға, құрметтеуге тәрбиелейді. Екі жыр жасса соның бірін анаға арнау керектігін айтады. Қанатты сөзбен ойымызды түйіндейтін болсақ, анаңды меккеге үш рет арқалап апарсаң да ақ сүтін ақтай алмайсың.