Кристалл торларының түрлері, заттардың қасиеттерінің құрылысына тәуелділігі.

Кристалл торларының түрлері, заттардың қасиеттерінің құрылысына тәуелділігі.

Берілген сөздерді жаттап алу (1 минут)

1.Химиялық элемент

2. Ковалентті байланыс

3. Валенттілік

4. Химиялық теңдеу

5. Индекс

6. Иондық байланыс

7. Кристалды денелер

8. Атом

9. Металдық байланыс

10. Заттар

11. Электрон бұлты

12. Қоспа

13. Ерітінді

14. Аморфты денелер

15. Индикатор

13-15 сөз - “5”

10-12 сөз - “4”

7-9 сөз – “3”

0-6 сөз – “2”

Сұрақтар:

• Қатты денелер қалай бөлінеді?
• Аморфты күйлер дегеніміз не?
• Кристалдық күйлер дегеніміз не?
• Аморфты және кристалдық күйлердің айырмашылығы қандай?
• Жалпы заттар нешеге бөлінеді?
• Жай заттар дегеніміз не? Мысал келтір.
• Күрделі заттар дегеніміз не?
• Осы заттардың арасында қандай байланыстар болады?
• Ковалентті полюсті байланыс дегеніміз не? мысал келтір.
• Ковалентті полюссіз байланыс дегеніміз не?мысал келтір.
• Иондық байланыс дегеніміз не? мысал келтір.
• Электіртерістілік дегеніміз не?
• Периодтық жүйеде қай топтың элементтерінің электртерістілігі жоғары?

“ Кристалл торларының түрлері, заттардың қасиеттерінің құрылысына тәуелділігі”

«Мақсат еткен - мұратына жетер»

Кристалдық заттар

Кез келген қатты затты ұсатып сынықтарынан белгілі пішіні бар кристалдарды оңай көруге болады. Мұндай заттарды кристалдық заттар деп атайды.

Кристалдарда бөлшектер, атомдар немесе молекулалар геометриялық дұрыс ретпен белгілі бір аралықта орналасып кезектесіп келетін бөлшектер құрған тор

кристалдық тор түйіндері

деп аталады.

Олар тордың құрылысына ұқсайды, сондықтан ол кристалдық тор деп аталып, кристалдық заттың ішкі құрылысын бейнелейді.

Металдық

Атомдық

Иондық

Кристалдық торлар

Кристалл торлардың түрлері

Кристалл торларға сипаттама

Торлардың түйіндеріндегі бөлшектер

иондық

Түйіндердегі бөлшектердің бір – бірі не әсері

иондар

атомдық

молекулалық

электростатыкалық

атомдар

Химиялық байланыстың түрлері

молекулалар

Ковалентті (өте берік)

иондық

Вандер-ваальс (әлсіз)

Ковалентті полюссіз

Ковалентті полюсті, полюссіз

Иондық кристалдық тор

Тордың түйіндерінде Иондар .

Химиялық байланыс Иондық.

Заттардың қасиеттері : 1) қаттылығы, мықтылығы, 2) сынғыштығы, 3) термотұрақтылығы, 4) балқығыштығы, 5) ұшқыш емес

Мысалы : тұздар (NaCl, K 2 CO 3 ), негіздер (Ca(OH) 2 , NaOH)

Иондық кристалдық тор

Атомдық кристалдық торлары

Тордың түйіндерінде Атомдық.

Химическая байланыс ковалентті полюссіз.

Заттардың қасиеттері : 1) өте жоғары қаттылығы, мықтылығы 2) қайнау температурасы жоғары Тқ (алмаз 3500°С), 3) қиынбалқитын

4) іс жүзінде ерімейді 5)ұшқыш емес

Мысалы : жай заттар (алмаз, графит, бор және т.б.), күрделі заттар (Al 2 O 3 , SiO 2 )

Тордың түйіндерінде Иондар .

алмаз

Химиялық байланыс Иондық.

Заттардың қасиеттері : 1) қаттылығы, мықтылығы, 2) сынғыштығы, 3) термотұрақтылығы, 4) балқығыштығы, 5) ұшқыш емес

Мысалы : тұздар (NaCl, K 2 CO 3 ), негіздер (Ca(OH) 2 , NaOH )

графит

Молекулалық кристалдық торлар

Тордың түйіндерінде молекулалар.

Химиялық байланыс ковалентті полюсті және полюссіз.

Заттардың қасиеттері : 1) қаттылығы, мықтылығы төмен, 2) Тқ, Тб төмен, 3) бөлме температурасында газ және сүйық күйінде, 4) ұшқыш

Мысалы : жай заттар (H 2 , N 2 , O 2 , F 2 , P 4 , S 8 , Ne, He), күрделі заттар (СО 2 , H 2 O, қант С 12 H 22 O 11 және т.б.)

йод I 2

Көмірқышқыл газы СО 2

Молекулалық кристалдық торлар

Ақ фосфор Р 4

Күкірт S 8

Металдық кристалдық торлар

Тордың түйіндерінде атом-иондар.

Химиялық байланыс металдық.

Заттардың қасиеттері : 1) металдық жылтыры, 2 ) жылу- және электрөткізгіштігі 3) иілгіштігі,

4) түссіз емес

Мысалы : металдар

Кристалдық торлардың түрлері

Кристалл торлардың түрлері

Кристалл торларға сипаттама

Торлардың түйіндеріндегі бөлшектер

иондық

иондар

атомдық

Түйіндердегі бөлшектердің бір – біріне әсері

Химиялық байланыстың түрлері

атомдар

электростатыкалық

молекулалық

иондық

Ковалентті (өте берік)

молекулалар

металдық

Ковалентті полюссіз

металдар

Вандер-ваальс (әлсіз)

Ковалентті полюсті, полюссіз

Металдық байланыс

Кестені толтыру

Тордың типі

Қүрылыс бірлігі

Атомдық

Бөлшектердің арасындағы байланыс типі

Молекулалық

Балқу температурасы

Иондық

Ерігіштігі

Металдық

Мысалдар

Тордың типі

Қүрылыс бірлігі

Атомдық

Бейтарап атомдар

Бөлшектердің арасындағы байланыс типі

Молекулалық

Молекулалар

Ковалентті

Иондық

Балқу температурасы

Металдық

Жоғары

Ерігіштігі

Әлсіз молекулааралық байланыстар

Иондар

Иондық

Металл атомдары мен катиондары

Төмен

Ерімейтін

Мысалдар

«Электрон» газы

Органикалық еріткіштер мен суда ериді

С, Si, SiO 2

Жоғары

Барлық газдар, жай заттар, І 2 , Вr 2 , қышқылдық оксидтер, қышқылдар, органикалық заттар

Суда ерімтал келеді

Әр түрлі

Ерімейтін Металдар

Металдар мен бейметалдардан түратын заттар, гидроксидтер, тұздар

Металдар

Зертханалық жұмыс

Шарөзектермен графит пен алмаздың кристалдық торларын жасау. Бір партадағы оқушылардың біреуі графитті, екіншісі алмаздың кристалдық торларын жасайды.

Есеп шығару

10 г ізбес тасын қыздырғанда қанша грамм әк алынады?

2,5 моль магний жанғанда қанша грамм магний түзіледі?

Азоттың 67,2 л (қ.ж.) көлеміндегі моль саны, молекула саны, массасын анықтаңдар

№ 1 есептің шығарылу алгоритмі

1. Берілгені

m (CaCO 3 ) =10 г

Шешуі:

т/к: m (CaO)-?

1-әдісі:

2-әдісі:

1. Реакция теңдеуін жазу

1.Молярлық массаларын есептеу

М (CaCO 3 )= 40+12+16*3=100 г/моль

CaCO 3 →CaO+ CO 2

2. Молярлық массаларын есептеу

М (CaO)= 40+16=56 г/моль

М (CaCO 3 )= 40+12+16*3=100 г/моль

2.CaCO 3 зат мөлшерін есептеу

М (CaO)= 40+16=56 г/моль

ν= m/М=10 г/100 г/моль=0,1 моль

3. Массаларын есептеу

ν (CaCO 3 )= ν (CaO)=0,1 моль

3. СаО массасын есептеу

ν= m/М

m=ν*М

m=ν*М=0,1 моль*56 г/моль=5,6 г

Жауабы: m (CaO)=5,6 г

m(CaCO 3 )=ν*М=1 моль*100 г/моль=100 г

m(CaO)=ν*М=1 моль*56 г/моль=56 г

4. Кальций оксидінің массасын есептеу

100 г (CaCO 3 ) – 56 г (CaO)

10 г (CaCO 3 ) – х г (CaO)

х=10*56/100=5,6 г

Жауабы: m (CaO)=5,6 г

№ 2 есептің шешу алгоритмі

Берілгені

ν (Mg) =2.5 моль

Шешуі:

1. Реакция теңдеуін жазу

т/к: m (MgO)-?

2Mg +О 2 →2 MgО

2. Молярлық массаларын есептеу

М(Mg)=24 г/моль

М(MgО)=24 +16=40 г/моль

3. MgО массасын есептеу

M(MgО)=ν*М=2 моль*40 г/моль=80 г

2 моль Mg - 80 г MgО

2,5 моль Mg - х г MgО

х=2,5*80/2=100 г

Жауабы: m (MgO)=100 г

№ 3 есептің шешу алгоритмі

Берілгені

Шешуі:

V (N 2 )=67,2 л

т/к N(N 2 )-?

• Зат мөлшерін есептеу:

ν=v/v m =67.2/22.4=3 моль

m(N 2 )=?

ν(N 2 )=?

2. Молекула санын анықтау:

Шешуі:

ν=N/N A

N=ν*N A =3моль*6,02*10 23 =18,06*10 23

3. Массасын еν= m/М

М(N 2 )=14*2=28 г/моль

m=ν*М=3 моль*28г/моль=84 г

Жауабы: ν(N 2 ) =3 моль

N(N 2 ) =18,06*10 23

m(N 2 ) =84 г

Сұрақтарға жауап беру

ҰБТ-ға дайындық

1. Иондық молекулалық және атомдық кристал торлардың бір-бірінен айырмашылығы неде?

2. Иондық кристалл торлы заттардың физикалық қасиеттері қандай?

3. Атомдық,молекулалық кристалл торлы заттардың физикалық қасиеттері қандай?

4.Кристалл торларының әр түріне екіден мысал келтір.

5. Аморфты көміртек пен алмаздың бір-бірінің аллотропы. Жауаптардың қайсысы дұрыс емес

А) кристалдық торлар әр түрлі

В) физикалық қасиеттері әр түрлі

С) реттік нөмірлері және массалары бірдей

Д) нейтрон сандары бірдей, протон сандары әр түрлі

Е) екеуі де бір атомнан құралған

1. Кристалдық күйде металл атомдары бір-бірмен байланысады

А) иондық байланыспен В) донорлы-акцепторлық байланыспен

С) металдық байланыспен Д) ковалентті байланыспен Е) сутекті байланыспен

2. молекулалық крсталдық торы бар зат

А) кремний В) хлорсутек С) мырыш гдроксиді Д) барй оксиді Е) алюмний

3. темірдің кристалдық торының түрі

А) металдық В) атомдық С) иондық, металдық Д)молекулалық Е)иондық

4. Атомдық кристал торы бар зат

А) алмаз В) иілімді күкірт С) ақ фосфор Д) ас тұзы Е) хлор

5. Металдық тордың ерекшеліктері-тор түйіндеріндде орналасатын бөлшектер

А) металл иондары мен молекулалар В) протондар және атомдар

С) электрондар және молекулалар Д) атомдар және электрондар Е) металл атомдары мен иондары

«Үш тіл-тұғырым»

Металдық кристалдық тор

Иондық кристалдық торлар

Молекулалық кристалдық торлар

Атомдық кристалдық торлар

Nuclear crystal lattices

aɪˈɒnɪk ˈkrɪstlˈlætɪs

metal crystal lattice

Молекулярная кристаллическая решетки

Molecular crystal lattices-

ionic crystal lattice

ˈnjuːklɪə ˈkrɪstl̩ ˈlætɪsɪz

металлическая кристаллическая решетка

Атомный кристаллическая решетки

| məˈlekjʊlə ˈkrɪstl̩ ˈlætɪsɪz |

ионная кристаллическая решетка

| ˈmetl̩ ˈkrɪstl̩ ˈlætɪs |

ҰБТ-ға дайындық

1.Кристалдық күйде металл атомдары бір-бірмен байланысады

А) иондық байланыспен В) донорлы-акцепторлық байланыспен С) металдық байланыспен

Д) ковалентті байланыспен Е) сутекті байланыспен

2 . Молекулалық крсталдық торы бар зат

А) кремний В) хлорсутек С) мырыш гдроксиді Д) барй оксиді Е) алюмний

3. Темірдің кристалдық торының түрі

А) металдық В) атомдық С) иондық, металдық Д)молекулалық Е)иондық

4. Атомдық кристал торы бар зат

А) алмаз В) иілімді күкірт С) ақ фосфор Д) ас тұзы Е) хлор

5. Металдық тордың ерекшеліктері-тор түйіндеріндде орналасатын бөлшектер

А) металл иондары мен молекулалар В) протондар және атомдар

С) электрондар және молекулалар Д) атомдар және электрондар Е) металл атомдары мен иондары

Үйге тапсырма

§ІІ тарауды оқу, қайталау, жаттығуларды орындау.

Ашық аспан астында,

Шуақты күн көзінде,

Біз бақытты баламыз

Аман болсын баршамыз!

Назарларыңызға рахмет!