Конспект урока родного языка в 10 классе "Атлыкъны санав ва мюлк категориясы."

Муниципальное казённое общеобразовательное учреждение

«Каранайаульская СОШ»

Урок родного (кумыкского)

языка в 10 классе:

«Атлыкъны санав ва мюлк категориясы»

Провела: учитель родного

языка и литературы Исаева Д.Х.

Дарсны темасы: Атлыкъны санав ва мюлк категориясы.

Дарсны мурады:

• Атлыкъны санав, мюлк категориясын англатмакъ;

• Атлыкъ деген тил гесимни оьр даражагъа яратмакъ, билимлерин теренлешдирмек,авуз ва язув тилин оьсдюрмек.

• Ана тилибизни сюймеге чакъырмакъ.

Хас алатлар: слайдлар, карточкалар

Дарсны барышы:

1. Къурум мюгьлет 1 мин

2. Гетген дарсны сорав 10 мин

3. Янгы дарсны англатыв 10 мин

4. Беклешдирив 15 мин

5. Натижа чыгъарыв 2 мин

6. Къыйматлар салыв 1 мин

7. Уьйге иш 1 мин

1.Къурум мюгьлет.

Саламлашыв, дарсгъа гьазирленив.

2. Гетген дарсны сорав:

Экев доскада карточкалар булан ишлей.

1 карточка.

Хас ва жынс атлыкъланы эки тапгъыр этмек.

Эсиме гелтиремен Айгъазини, Багьавну. Къазанышны да, Бугленни де арасында сокъмакъ бар. Бютюн Кавказ халкъгъа ол имам болду. «Ёлдашгъа» язылсанг, ёлдаш газет сагъа ёлдаш болар.

2 карточка.

Уьюрлерини деген сёзню тизимине гёре чечмек.

Фронтальный сорав.

• Атлыкъ деген недир?

• Къайсы соравлагъа жавап бере атлыкълар?

• Хас ва жынс атлыкълар.

• Тил гесимлерден атлыкъ этеген къошумчалар?

• Ишликлерден атлыкъ этеген къошумчалар?

• Абстрак ва конкрет атлыкъланы гьакъында айтыгъыз

3. Янгы дарсны англатыв.

Атлыкъ къайсы санавлагъа гёре тюрлене? (теклик ва кеплюк). Теклик санавдагъы атлыкъгъа –лар, -лер деген къошумча къошулса кёплюк санав бола

Масала: бав – бавлар, уьлке – уьлкелер

Бир – бир атлыкълар, абстракт маънадагъы атлыкълар янгыз теклик санавда къоллана

Масала: сююнч, кюлев, къартлыкъ

Шондан къайры саналмайгъан предметлер де теклик санавда къоллана

Масала: ун, сув, май, литература, физика

Янгыз кеплюк санавда ерлени атлары къоллана

Масала:Тюменлер(юртну аты)

Мюлк категория ес болагъан предметни ва мюлк болагъан предметни аралыгъын герсете.

Бу категория 3 кюйде этилинме бола.

1.-ым,- им, -ум,-юм, -м къошумчаланы кёмеклиги булан.

Атым, итим, юртум, гёзюм, анам

Бу атлыкълар бетлеге гёре тюрлене

Атым атыбыз

Атынг атыгъыз

Аты атлары

2. –ныки, -ники, -нуки,- нюки къошумчаланы кёмеклиги булан

Атамныки, юрнуки, инимники…

3.Еслик гелишдеги орунчаны кёмеклиги булан

Масала: мени ишим, сени уьюнг, ону аты, бизин абзарыбыз, сизин туварыгъыз, оланы маллары.

4. Беклешдирив.

1)Англатыв диктант.

Жумлалардагъы атлыкъланы табып, мюлк къошумчасын гёрсетмек.

Алгъасама, уланым, мени бар бир планым.

Сув гиччиники, сый уллунуки.

Бек сагъынсанг табарсан, бизин юртгъа багъарсан.

Уясында гёргенни , учгъанда да этер.

2) Китапдан иш

Тапшурув №194

3) Доскада карточкалар булан ишлев.(осал яшлагъа)

1 карточка.

Берилген сёзлерден теклик ва кёплюк санавларда къолланагъанларын айырып язмакъ

Юрт, гёзел,ярлылыкъ,тав, оьзен, будай, яш, авлакъ, аривлюк, май, алма,юлдуз, сув, байлыкъ, къурув, химия, алтын.

2 карточка.

Тил деген сёзню мюлк категория этип, бетлеге гёре тюрлендиригиз.

1.Тилим тилибиз

Тилинг тилигиз

Тили тили

2.Тил меники тил бизинки

Тил сеники тил сизинки

Тил онуки тил оланыки

3 карточка

Айтывлардан мюлк къалиби булангъы атлыкъланы тапмакъ.

Башынг сав къалса, тюклер чи оьсер эди.

Гьар кимники оьзюне, ай гёрюнер гёзюне.

Атынг барда ер таныр, атанг барда –эл таныр

Кюлеме хоншунга, гелер башынга.

6. Натижа чыгъарыв.

- Атлыкъны абстракт маънасы къайсы санавда къоллана?

- Мюлк категорияны нече кюйде этме бола? Мисаллар гелтиригиз

Англашылмайгъан зат болдуму, сорагъыз.

7. Къыйматлар салыв.

8. Уьйге иш.

«Мени агьлюм» деген темагъа гиччирек хабар языгъыз, бугюн гечген тамагъа гёре.