Գ.Սարյան " Կարոտ: Հնչյունափոխություն"

Ու ձայանավորի հնչյունափոխությունը " width="640"

Թեմա՝ գ․սարյան Ու ձայանավորի հնչյունափոխությունը

Կարոտ

• Կարոտ , վիշտ, թախիծ, որ առաջանում է որևէ մեկի կամ որևէ բանի բացակայությունից, մի բան անելու փափագ՝ ցանկություն, բաղձանք, տենչանք։
• Կարոտը մարդկային ապրումներից ամենաանպտուղն է։
• Նույնիսկ կարոտից ծնունդ առած ցավը... նվազ անտեսանելի է, քան ինքը՝ կարոտը։
• Առավել ազնիվ հիվանդություն, քան կարոտը հայրենիքի հանդեպ։

Գեղամ Սարյան  

Կենսագրություն

• Ծնվել է  1902  թ.  դեկտեմբերի 25 -ին  Իրան ի  Թավրիզ  քաղաքում:  1920 թվական ին ավարտել է  Թավրիզի Կենտրոնական թեմական միջնակարգ դպրոցը։  1922 թվական ից հաստատվել է  Խորհրդային Հայաստան ում,  Գյումրիում  զբաղվել ուսուցչությամբ։  1927 - 1928  թթ.-ին աշխատել է « Ավանգարդ », « Մաճկալ »,  1928 - 1931  թթ.–ին՝ « Բանվոր » թերթերում,  1934 - 1935  թթ.–ին՝ « Խորհրդային գրականություն » ամսագրում: Այնուհետև զբաղվել է բացառապես ստեղծագործական աշխատանքով։

Ստեղծագործություն 

• Դասական քնարերգության ավանդներով սնված պատանի Սարյանը գրել է տխրահույզ, ներհուն երգեր («Օ՛, ես դեռ մանկուց...», «Ծխախոտս», «Երկնքի պես հոգի ունեմ պարզ ու մուրջ...» ևն)։ Տպագրվել է  1919  թ.-ից։  1925  թ.–ին լույս է տեսել Սարյանի առաջին գիրքը՝ «Շիրակի հարսանիքը»,  1930  թ.–ին՝ բանաստեղծությունների անդրանիկ ժողովածուն՝ «Երկիր խորհրդային»։ Այնուհետև հրատարակվել են Սարյանի քնարական երգերի, բալլադների, պոեմների ժողովածուները՝ «Երկաթե ոտնաձայներ» ( 1933 ), «Միջօրե» ( 1935 ), «Գյուլնարա» ( 1935 ), «Բանաստեղծություններ» ( 1940 ), «Բալլադներ» ( 1944 ), «Հատընտիր» ( 1951 ), «Քրիզանթեմ» ( 1968 ,  ՀԽՍՀ պետական մրցանակ)։ Լույս են տեսել նաև «Պատմվածքներ» ( 1928 ) ժողովածուն, «Օտար մարդը» ( 1929 ) վիպակը, «Երեք երգ» ( 1936 ), «Գրիգոր Դերեն» ( 1967 ) դրամատիկական պոեմները, «Հրաշալի սերունդ» ( 1950 ) չափածո վեպը և թատերգություններ։

Ծնվել է  1902  թ.  դեկտեմբերի 25 -ին  Իրան ի  Թավրիզ  քաղաքում

• Հիմնադրել են Սասանյանները 3-4 դդ.։ Ենթադրում են, որ անվանումն առաջացել է հին պարսկերեն  թեբրիզ  «տենդը վանող» բառից (նկատի են ունեցել տեղանքի առողջարար կլիման)։ Հայ մատենագրության մեջ առաջին հիշատակությունը պահպանվել է  Փավստոս Բուզանդի  մոտ (5-րդ դար)։ Հայ մատենագրության մեջ հիշատակվում է  Թաւրէզ, Թաւրէժ, Թավրէժ  և այլ ձևերով։

Գեղամ Սարյան

Կարոտ

Իսկ ի ՞ նչ գույն է քո կարոտը:

Թռչեի ՜ մտքով տուն…

Ուր իմ մայրն է արթուն

Սպասում իր որդուն՝

Անհանգիստ ու անքուն:

Տեսնեի այն առուն,

Որ ամեն մի գարուն

Ջրերով վարարուն

Կարկաչում էր սարերում:

Թեքվեի աղբյուրին,

Կարոտած պաղ ,

Նրա զով համբույրին

Ու թավիշ մամուռին:

ջրին

Լինեի հանդերում,

Ուր ծաղկունքն Է բուրում,

Ուր մանուկ օրերում

Հովն էր ինձ համբուրում:

Ու հանդարտ , մեղմաբար

Հոտն իջներ սարից վար,

Գրկեի ես մի գառ,

Ու հոգիս մանկանար :

Եվ հոգնած ու նկուն,

Երբ իջներ իրիկուն,

Մի ծառի շվաքում

Աչքերիս իջներ քուն…

Ինչպես չի կարելի ապրել առանց հացի, Այնպես էլ անհնարին է ապրել առանց հայրենիքի  /Հյուգո /

Вставка рисунка

" width="640"

ԵՐԳԱՀԱՆ Աշոտ Սաթյան

Կենսագրություն

• 1926 - 1930  թվականներին սովորել է  Բաքվի  Հայարտան երաժշտական ստուդիայում։ 1930 թվականից բնակվել է Երևանում,  1936  թվականին ավարտել է կոնսերվատորիայի ստեղծագործական (դասատուներ՝  Հարո Ստեփանյան , ապա՝ Ս. Բարխուդարյան) և դիրիժորական (դասատու՝  Կոստանտին Սարաջև ) դասարանները։ 1930- 1939  թթ.՝ Սունդուկյանի անվան թատրոնում երաժշտական մասի վարիչ և դիրիժոր, 1939- 1947  թթ. ղեկավարել է  «Հայկինո»  ստուդիայի երաժշտական մասը։ 1947- 1952  թթ.՝ Հայաստանի կոմպոզիտորների միության վարչության նախագահ,  ԽՍՀՄ  կոմպոզիտորների միության վարչության անդամ։

ՀնչՅունափոխություն:

• Բառի մեջ որևէ հնչյունի փոփոխությունը, որը տեղի է ունենում բառի՝ վերջից աճելու (բառաբարդման, ածանցման, հոլովման կամ հոգնակիի կազմության) դեպքում վերջնավանկի շեշտի տեղափոխության հետևանքով, կոչվում է հնչյունափոխություն:

Ու ձայնավորի հնչյունափոխությունը

• ՈՒ
• ՈՒ

• Ու ձայնավորը դառնում է Ը՝  
• •  բառասկզբում՝ 
• Օրինակ՝ ումպ, ունդ, ունկ բառերում. ըմպել, ընդեղեն, ընկալուչ և այլն, • բառամիջի փակ վանկում՝ կազմելով գաղտնավանկ. 
• Օրինակ՝ տուն-տ(ը)նական, ջուր-ջ(ը)րել, ծուփ-ծ(ը)փծ(ը)փալ,  
• • նաև՝ հոլովվելիս և հոգնակիի կազմության ժամանակ՝ 
• Օրինակ՝ սուր-ս(ը)րի, ս(ը)րեր և այլն,

• Ու ձայնավորը դառնում է Վ՝ ձայնավորից առաջ՝
• Օրինակ՝ ուրու-ուրվական, ձու-ձվածեղ և այլն:    
• Ու ձայնավորը սղվում է որոշ փակ վանկերում՝   
• Օրինակ՝ գործուն-գործնական, կառուցում-կառուցման և այլն:

Բառասկզբի

Միավանկ բառի ու -ն փոխվում է ը -ի /արտասանվոմ է , բայց չի գրվում/

ու -ն

փոխվում է

Բազմավանկ

բառի վերջին վանկի ու -ն

Բառավերջի բաց վանկի

. փոխվում է

ը -ի

ու-ն

գաղտնավանկի ը -ի

փոխվում է

վ-ի

. սղվում է

չ ու -

լեզ ու -

թթ ու -

ը

.ժողով ու դ-

հ ու ր-

հ րկեզ

ը

ու նչ -

ժողովրդական

ն ու շ-

չ վ երթ

ը նչացք

ը

.ամ ու ր -

նշաձև

ու նդ -

ամրանալ

շ ու նչ-

լեզ վ անի

ը նդեղեն

ը

շնչել

թթ վ աշ

ԱռաջադրանքՆԵՐ

1․Ցույց տալ հնչյունափոխությունը

բրդատու

Բուրդ (տու) -

սնունդ (մթերք) -

կարմիր (մորթ ) -

կիր ( քար ) -

էշ ( այծյամ ) -

չու (ցուցակ) -

հոգի ( ակ ) -

գինի ( վաճառ ) -

հին (ոճ ) -

սննդամթերք

Կարմրամորթ

կրաքար

իշայծյամ

չվացուցակ

հոգյակ

գինեվաճառ

հնաոճ

• Բնածին
• Մկնիկ
• Մեղրածոր

• ձվաձև, սանդղահարթակ
• գարնանացան, ուխտադրժորեն
• բնամթերք, բազմաթիվ

2. Ո՞ր բառում  ու -ի հնչյունափոխություն չկա: 3․Ո՞ր շարքի բոլոր բառերում  ու -ի սղում կա:

4․Գտի՛ր բառի այն արմատը, որում  ու -ի հնչյունափոխություն կա: Գրի՛ր տվյալ արմատը անհնչյունափոխ ձևով և առանց այլ բաղադրիչների :

•   ամրակազմ -  
•   առվեզր -  
•   ստահոդ -  
•   կտրել -