Бастауыш сынып оқушыларының функционалдық сауаттылығын қалыптастыру

ШҚО білім басқармамының Зайсан ауданы бойынша

"Жаңатұрмыс шағын жинақты негізгі орта мектебі" КММ

Акрамханова Маржан Молдагалиевна

Бастауыш сынып мұғалімі

1-ші санатты

Бастауыш сынып оқушыларының функционалдық сауаттылығын қалыптастыру

Аннотация: Бұл мақалада функционалдық сауаттылықты не үшін қалыптастыру керектігі, қандай түрлер ерекшеленетіні және қандай шарттарды сақтау керектігі сипатталған.

Функционалдық сауаттылық-бұл адамның оқу және жазу дағдыларын адам қызметінің, қарым-қатынастың және әлеуметтік қатынастардың әртүрлі салаларындағы өмірлік мәселелерді шешу үшін мәтіннен ақпарат алу үшін еркін пайдалану қабілеті. "Функционалдық сауаттылық" ұғымы жақында функционалдық сауаттылықты дамыту проблемасын әзірлеуге байланысты айтарлықтай өзектілікке және жаңа мазмұнға ие болды. Бастауыш білім беруде функционалдық сауаттылықты дамыту қазіргі уақытта мұғалімнің өзекті міндеті болып табылады.

Оқушылардың функционалдық сауаттылығын ойдағыдай дамыту және негізгі және пәндік құзыреттіліктерге қол жеткізу үшін сабақта оқыту белсенді болуы үшін осындай әдістерді қолдану қажет. Оқушылардың функционалдық сауаттылығын ойдағыдай қалыптастыру, бастауыш сынып сабақтарында негізгі және пәндік құзыреттіліктерге қол жеткізу үшін келесі шарттарды сақтау қажет:

* оқыту белсенді болуы керек (бастауыш мектепте кез-келген пәнді оқытудың мақсатты функцияларының бірі-оқушылардың өзіндік оқу іс-әрекетінің дағдыларын қалыптастыру;

* оқушылар жаңа материалды үйренудің белсенді қатысушылары болуы керек;

* сабақ қызметінде топтық жұмыстың нәтижелі нысандарын пайдалану;

* білім беру технологияларын қолдану:

* ұйымдастырушылық, интеллектуалдық және басқа да іскерліктерді, оның ішінде оқу-жаттығу қызметін өз бетінше жүзеге асыру қабілетін қалыптастыруға мүмкіндік беретін жаңа білімді игерудің проблемалық-диалогтық технологиясы;

* маңызды коммуникативті дағдыларды дамытуға жағдай жасайтын дұрыс оқу іс-әрекетінің түрін қалыптастыру технологиясы;

* АКТ барлық түрлерін қалыптастыру үшін жағдайларды қамтамасыз ететін жобалау қызметінің технологиясы (әртүрлі плакаттар, жадынамалар, модельдер дайындау, көрмелер, викториналар, конкурстар, спектакльдер, алынған нәтижелерді міндетті түрде таныстыруды көздейтін шағын-зерттеулер ұйымдастыру және өткізу және т. б.);

* білім беру міндеті балалардың іс – әрекетін дамытатын жағдайларды ұйымдастыру болып табылатын "оқу жағдайлары" негізінде оқыту ;

* оқытудың деңгейлік саралануы, оны қолдану мұғалімнің оқушылармен өзара әрекеттесу стиліне белгілі бір өзгерістер енгізеді (оқушы-бұл шешім қабылдауға құқығы бар серіктес, мысалы, оның білім мазмұны, оны игеру деңгейі және т. б.), мұғалімнің басты міндеті мен міндеті – балаға шешім қабылдауға және орындауға көмектесу;

* ақпараттық және коммуникациялық технологиялар, оларды пайдалану салыстыру және жалпылау, талдау және синтез сияқты маңызды интеллектуалды дағдылардың негізін қалыптастыруға мүмкіндік береді;

* оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау технологиясы және т. б.

Саналы оқу адамның өзін – өзі дамытуының негізі болып табылады-сауатты оқитын адам мәтінді түсінеді, оның мазмұны туралы ойлайды, өз ойларын оңай жеткізеді, еркін сөйлеседі. Саналы оқу орыс тілі мен әдеби оқу сабақтарында табысқа жету үшін ғана емес , сонымен қатар кез-келген пәндік салада сәттіліктің кепілі, негізгі құзыреттіліктерді дамытудың негізі болып табылады. Оқу сауаттылығы да тексеріледі, бұл мәтінді түсіну деңгейлері ескерілетін арнайы сұрақтар мен тапсырмалардың көмегімен жүзеге асырылады. Оқу дағдыларын үйрену әр тоқсанның қорытындысы бойынша бақыланады. Оқу күнделіктерін, оқылған шығармалар бойынша сабақ-есептерді жүргізу бұған көмектеседі.

Бастауыш мектептегі мәтінмен жұмыс кезеңдері:

1 сынып. Мұғалім балаларды оқылған мәтіннің мағынасын оқуға және түсінуге үйретеді.

2 сынып. Мұғалім балаларды мәтінмен жұмыс істеуге үйретеді-қайталау, бөліктерге бөлу, жоспар құру, тірек сөздерді бөліп көрсету, кейіпкерлерді анықтау, олардың жеке басы мен іс-әрекетін сипаттау.

3-4 сыныптар. Мұғалім балаларды ақпаратты табуға, оқығанына өз бағасын беруге, мәтіндегі негізгі және екінші ойды бөліп көрсетуге, өз сенімдерін кейіпкерлердің өмірлік ұстанымдарымен салыстыруға, мазмұнды болжауға, сұрақтарды өз бетінше тұжырымдауға, әртүрлі жанрдағы мәтіндерді ұқсас мазмұнмен салыстыруға үйретеді.

Бейтаныс сөздермен жұмыс істеу тапсырмасы. Бала ескірген сөз тіркестерін оқып, олардың мағынасын анықтап, семантикалық жұптарды тиісті түспен бояуы керек.