Оқу сауаттылығы МОДО

1-мәтін

Бірінші дүние жүзілік соғыс уақытында Германияда ұсақ ақша жетіспеушілігі бастау алады және соның есебінен гиперинфляция басталған. Сол үшін Рейхсбанк жергілікті ақша нотгельді шығарады. Ол басқа Еуропа елдерінде де қолданыста болғанымен, негізінен Германияда кең тарқалған еді. Неміс нотгельдтері жергілікті үкімет және бірнеше өнім өндірушілер тәрепінен қағаз, шыны және пресстелген көмірден жасалған. Олардың бірінде есек, екіншісінде ақсиған тісін көрсетіп тұрған мақұлық бейнеленген. Қағаз ақшалар 1923–1924 жылдары ақырындап қолданыстан шығарыла бастаған.

 (70 сөз)

Сұрақ: Мәтінге қандай тақырып қояр едіңіз?

1-мәтін

Бірінші дүние жүзілік соғыс уақытында Германияда ұсақ ақша жетіспеушілігі бастау алады және соның есебінен гиперинфляция басталған. Сол үшін Рейхсбанк жергілікті ақша нотгельді шығарады. Ол басқа Еуропа елдерінде де қолданыста болғанымен, негізінен Германияда кең тарқалған еді. Неміс нотгельдтері жергілікті үкімет және бірнеше өнім өндірушілер тәрепінен қағаз, шыны және пресстелген көмірден жасалған. Олардың бірінде есек, екіншісінде ақсиған тісін көрсетіп тұрған мақұлық бейнеленген. Қағаз ақшалар 1923–1924 жылдары ақырындап қолданыстан шығарыла бастаған.

 (70 сөз)

Сұрақ: Мәтінді қорытындылап тұрған мақал- мәтелді белгілеңіз

2- мәтін

   1. Жануарлардан тұратын жаңбыр – әлемнің көптеген елдерінде тіркелген болса да, өте сирек кездесетін метеорологиялық феномен.Алайда Гондурас халқы үшін бұл үйреншікті құбылыс ретінде қалыптасқан. Әр жылдың мамыр, шілде айларында аспанда қара бұлттар пайда болып, найзағай жарқырап, күн күркіреп, қатты жел соғып, 2-3 сағат жаңбыр жауады...

    2.Жаңбыр аяқталысымен, жерде жүздеген тірі балық денелері жатады. Кейін халық оны жинап, қуырып жейді.

   3. Кататумбо найзағайы – бұл таңғажайып құбылыс жарқырауды бірде-бір дыбыссыз шығарады. Найзағай шамамен жерден 5 километр биіктікте пайда болады.

    4.Аталған найзағай сағатына 280 рет, күніне 10 сағат бойы, жылына 140-160 рет түседі. Бұл құбылыс Кататумбо өзені, Венесуэладағы Маракайбо көліне құйылатын жерінде, дәл өзеннің сағасында байқалады. (100 сөз)

Сұрақ: Кататумбо найзағайы неге таңғажайып құбылыс деп саналады?

2- мәтін

   1. Жануарлардан тұратын жаңбыр – әлемнің көптеген елдерінде тіркелген болса да, өте сирек кездесетін метеорологиялық феномен.Алайда Гондурас халқы үшін бұл үйреншікті құбылыс ретінде қалыптасқан. Әр жылдың мамыр, шілде айларында аспанда қара бұлттар пайда болып, найзағай жарқырап, күн күркіреп, қатты жел соғып, 2-3 сағат жаңбыр жауады...

    2.Жаңбыр аяқталысымен, жерде жүздеген тірі балық денелері жатады. Кейін халық оны жинап, қуырып жейді.

   3. Кататумбо найзағайы – бұл таңғажайып құбылыс жарқырауды бірде-бір дыбыссыз шығарады. Найзағай шамамен жерден 5 километр биіктікте пайда болады.

    4.Аталған найзағай сағатына 280 рет, күніне 10 сағат бойы, жылына 140-160 рет түседі. Бұл құбылыс Кататумбо өзені, Венесуэладағы Маракайбо көліне құйылатын жерінде, дәл өзеннің сағасында байқалады. (100 сөз)

Сұрақ: Мәтіннің 4- бөлімнің мәтінге қатысы қандай? 

3- мәтін

    1.Бразилия елінде жылына екі рет, дәлірек айтқанда, ақпан және наурыз айлары аралығында Амазона өзені сағасында Атлантикалық мұхиттан ащы, анағұрлым ауыр судың келгені байқалады. Мұхит суы өзен ағымымен кездесіп, өзен суын ығыстыра бастайды. Соның нәтижесінде, биіктігі 6 метрге жететін алып толқындар пайда болады.

    2.Көктем кезінде Дания елінде таңғажайып құбылыс болады: Барлық аймақтардан ұшып келген миллионнан астам еуропалық қараторғай күн батпай тұрып үлкен топқа жиналады екен. Оңтүстіктен ұшып келген қараторғайлар күні бойы көк шалғында болып, кешкісін аспан төрінде топтық би билейді екен.

    3.Даттықтар бұл құбылысты "Қара Күн" деп атаса керек. Аталған құбылысты наурыз айынан бастап, сәуір айының ортасына дейін тамашалауға болады. (99 сөз)

Сұрақ: Мәтіннің алғашқы бөліміне сай тақырыпты белгілеңіз

3- мәтін

    1.Бразилия елінде жылына екі рет, дәлірек айтқанда, ақпан және наурыз айлары аралығында Амазона өзені сағасында Атлантикалық мұхиттан ащы, анағұрлым ауыр судың келгені байқалады. Мұхит суы өзен ағымымен кездесіп, өзен суын ығыстыра бастайды. Соның нәтижесінде, биіктігі 6 метрге жететін алып толқындар пайда болады.

    2.Көктем кезінде Дания елінде таңғажайып құбылыс болады: Барлық аймақтардан ұшып келген миллионнан астам еуропалық қараторғай күн батпай тұрып үлкен топқа жиналады екен. Оңтүстіктен ұшып келген қараторғайлар күні бойы көк шалғында болып, кешкісін аспан төрінде топтық би билейді екен.

    3.Даттықтар бұл құбылысты "Қара Күн" деп атаса керек. Аталған құбылысты наурыз айынан бастап, сәуір айының ортасына дейін тамашалауға болады. (99 сөз)

Сұрақ: Қараторғайлар күн батпай тұрып неге топқа жиналады?

4-мәтін.

1. Бөгелек - жарғаққанаттылар отрядына жататын жәндіктер. Олар - соналар тобының бір түрі.Еуропалық бөгелектер Американың шығыс жағына алғаш рет 1800 жылдары келген.

2.Аналық бөгелектің ұзындығы - 5,5 см. Аталықтары жұмысшы қызметін атқарады және дене тұрқы кішірек болады.Бөгелектердің көздері тереңдей шұңқырлана орналасқан. Қанаттары сарғыш бурыл түсті, құрсағы қызғылт сары түсті. Денесінің үсті қоңыр жолақтармен көмкерілген. Бөгелектің шаққаны адамдарда ауырсыну сезімін тудырғанымен, оның уының әсері бөгелектердің түріне байланысты әртүрлі болады. Сондай-ақ шаққан жерінің қаншалықты терең болуына байланысты уының мөлшері де әртүрлі таралады. Соның әсерінен туындаған аллергиялық реакциялар медициналық көмек көрсетілмеген жағдайда өлімге әкелуі мүмкін.

            3.Бөгелек түнде белсенділік танытып, түнде ұшатын жәндіктерді аулап, дернәсілдерін қоректендіру үшін ұяларына тасиды. Бөгелек уын жәндіктерді өлтіру үшін қолданады. Қауіп төнген жағдайда ұяластарына белгі беріп, көмекке шақыра алады.Оның ұясы жақын жерде болса, жануарлар үшін де, адамдар үшін де үлкен қатер туғызады. Ұяларын қағаз және ағаш қойыртпақтан ағаш қуыстарына, шатырларға салады. Шіріген ағаш діңгектері мен бұталарын пайдаланатындықтан, қоңыр түсті болады. Ересек аталықтары ұя салуға қатыспайды, олар дернәсілдерді бағумен айналысады.(165 сөз)

Сұрақ: Бөгелектің  ұясының адамдарға жақын орналасуы неге зиян саналады?

4-мәтін.

1. Бөгелек - жарғаққанаттылар отрядына жататын жәндіктер. Олар - соналар тобының бір түрі.Еуропалық бөгелектер Американың шығыс жағына алғаш рет 1800 жылдары келген.

2.Аналық бөгелектің ұзындығы - 5,5 см. Аталықтары жұмысшы қызметін атқарады және дене тұрқы кішірек болады.Бөгелектердің көздері тереңдей шұңқырлана орналасқан. Қанаттары сарғыш бурыл түсті, құрсағы қызғылт сары түсті. Денесінің үсті қоңыр жолақтармен көмкерілген. Бөгелектің шаққаны адамдарда ауырсыну сезімін тудырғанымен, оның уының әсері бөгелектердің түріне байланысты әртүрлі болады. Сондай-ақ шаққан жерінің қаншалықты терең болуына байланысты уының мөлшері де әртүрлі таралады. Соның әсерінен туындаған аллергиялық реакциялар медициналық көмек көрсетілмеген жағдайда өлімге әкелуі мүмкін.

            3.Бөгелек түнде белсенділік танытып, түнде ұшатын жәндіктерді аулап, дернәсілдерін қоректендіру үшін ұяларына тасиды. Бөгелек уын жәндіктерді өлтіру үшін қолданады. Қауіп төнген жағдайда ұяластарына белгі беріп, көмекке шақыра алады.Оның ұясы жақын жерде болса, жануарлар үшін де, адамдар үшін де үлкен қатер туғызады. Ұяларын қағаз және ағаш қойыртпақтан ағаш қуыстарына, шатырларға салады. Шіріген ағаш діңгектері мен бұталарын пайдаланатындықтан, қоңыр түсті болады. Ересек аталықтары ұя салуға қатыспайды, олар дернәсілдерді бағумен айналысады.(165 сөз)

Сүрақ: Бөгелектер неге түнде ұшатын жәндіктерді аулайды?

4-мәтін.

1. Бөгелек - жарғаққанаттылар отрядына жататын жәндіктер. Олар - соналар тобының бір түрі.Еуропалық бөгелектер Американың шығыс жағына алғаш рет 1800 жылдары келген.

2.Аналық бөгелектің ұзындығы - 5,5 см. Аталықтары жұмысшы қызметін атқарады және дене тұрқы кішірек болады.Бөгелектердің көздері тереңдей шұңқырлана орналасқан. Қанаттары сарғыш бурыл түсті, құрсағы қызғылт сары түсті. Денесінің үсті қоңыр жолақтармен көмкерілген. Бөгелектің шаққаны адамдарда ауырсыну сезімін тудырғанымен, оның уының әсері бөгелектердің түріне байланысты әртүрлі болады. Сондай-ақ шаққан жерінің қаншалықты терең болуына байланысты уының мөлшері де әртүрлі таралады. Соның әсерінен туындаған аллергиялық реакциялар медициналық көмек көрсетілмеген жағдайда өлімге әкелуі мүмкін.

            3.Бөгелек түнде белсенділік танытып, түнде ұшатын жәндіктерді аулап, дернәсілдерін қоректендіру үшін ұяларына тасиды. Бөгелек уын жәндіктерді өлтіру үшін қолданады. Қауіп төнген жағдайда ұяластарына белгі беріп, көмекке шақыра алады.Оның ұясы жақын жерде болса, жануарлар үшін де, адамдар үшін де үлкен қатер туғызады. Ұяларын қағаз және ағаш қойыртпақтан ағаш қуыстарына, шатырларға салады. Шіріген ағаш діңгектері мен бұталарын пайдаланатындықтан, қоңыр түсті болады. Ересек аталықтары ұя салуға қатыспайды, олар дернәсілдерді бағумен айналысады.(165 сөз)

Сұрақ: Мәтін мазмұнына лайықтысын белгілеңіз

1.Ұясын қағаздан салады.

2.Ересек аталықтар ұя салуға қатыспайды.

3.Дернәсілдерін қоректендіреді

4-мәтін.

1. Бөгелек - жарғаққанаттылар отрядына жататын жәндіктер. Олар - соналар тобының бір түрі.Еуропалық бөгелектер Американың шығыс жағына алғаш рет 1800 жылдары келген.

2.Аналық бөгелектің ұзындығы - 5,5 см. Аталықтары жұмысшы қызметін атқарады және дене тұрқы кішірек болады.Бөгелектердің көздері тереңдей шұңқырлана орналасқан. Қанаттары сарғыш бурыл түсті, құрсағы қызғылт сары түсті. Денесінің үсті қоңыр жолақтармен көмкерілген. Бөгелектің шаққаны адамдарда ауырсыну сезімін тудырғанымен, оның уының әсері бөгелектердің түріне байланысты әртүрлі болады. Сондай-ақ шаққан жерінің қаншалықты терең болуына байланысты уының мөлшері де әртүрлі таралады. Соның әсерінен туындаған аллергиялық реакциялар медициналық көмек көрсетілмеген жағдайда өлімге әкелуі мүмкін.

            3.Бөгелек түнде белсенділік танытып, түнде ұшатын жәндіктерді аулап, дернәсілдерін қоректендіру үшін ұяларына тасиды. Бөгелек уын жәндіктерді өлтіру үшін қолданады. Қауіп төнген жағдайда ұяластарына белгі беріп, көмекке шақыра алады.Оның ұясы жақын жерде болса, жануарлар үшін де, адамдар үшін де үлкен қатер туғызады. Ұяларын қағаз және ағаш қойыртпақтан ағаш қуыстарына, шатырларға салады. Шіріген ағаш діңгектері мен бұталарын пайдаланатындықтан, қоңыр түсті болады. Ересек аталықтары ұя салуға қатыспайды, олар дернәсілдерді бағумен айналысады.(165 сөз)

Сұрақ: Дернәсілдерді бағумен айналысады...