"Ұлы ерлік шежіресі"

І. Кіріспе

Ұлы Отан соғысы және оған қазақстандықтардың қатысуы

ІІ. Зерттеу бөлімі Ерлік ел талғамайды

• Ел атағын - ер шығарар (Өмірі мен қызметі)
• Ардагер жетістігі-ел жетістігі (марапаттары)

3.Польша жерінде (деректі әңгіме)

4.Сарғыш суреттер сыры

5.Күнделік беттерінен

ІІІ.Қорытынды

Сарғайса да тарихтың ақ парағы,

Ол күндер мәңгі есте сақталады

ІV . Ұсыныстар

V. Пайдаланылған әдебиеттері

І. Кіріспе

Ұлы Отан соғысы және оған қазақстандықтардың қатысуы

Нұрсұлтан Назарбаев:

Бұл күн – сол бір қанды қырғыннан қайтпай қалған қыршын боздақтардың

асқақ рухтарының аспандайтын күні.Бұл күн- әділеттің әділетсіздікті жеңген күні.

Бұл күн- бүгінгі ұрпақтың сіздер силаған бейбіт даму жолын одан әрі жалғастырып

жатқан күні.

Тағзым

ХХ ғасырдағы ең бір қанды қасірет қайсы десек,ол екінші жаһан соғысы дер

едік,себебі, оған әлем халықтарының 80% қатысып,майдан баталиясына 61

мемлекет тартылды.40 елдің жері соғыс өртіне шарпылып,110 миллион адам

қолына қару алды.Олардың арасында кешегі көп ұлттан тұратын Кеңес Одағы

атты алып ел де бар еді.

Сол кездегі КСРО үшін бұл Ұлы Отан соғысы болды.Қазір кім қалай десе де,

міне,осы ел бақайшағына дейін қаруланған фашистік Германияны тізе бүктіріп,

тек өздерін ғана емес,бүкіл әлемді құлдық бұғаудан құтқарып қалды.Бұл жеңіс

Кеңес адамдарына оңайға түскен жоқ.Оған 35 миллион адам қатысып,соның

27 миллионнан астамы апат болды.Бұл 1418 күнге созылған шайқастың әр

төрт секунті сайын бір адам апат болып отырды деген сөз.Біле білсек өте

қасіретті арифметика.

1941-1945 жылғы Ұлы Отан соғысына Қазақстан 1 млн. 366 мың адамын

аттандырды.Статистика Жеңі күніне олардың тек жартысының ғана аман

жеткенін айтады.Қалғандары ұрыс даласында мәңгілікке көз жұмған.Ал бұл

дегеніміз республика халқының 11 пайызы еді.Қандай қасірет десеңші...

Бірақ олар бізге «Жеңіс» -атты қасиетті де қастерлі сөзді силап кетті.Сондықтан

да біз сол аталарымыз бен ағаларымызға мәңгілікке қарыздармыз.Өйткені,бұл

Жеңіссіз планетада бейбітшілік болмас еді.Бұл Жеңіссіз тәуелсіз Қазақстан да болмас еді.

Армысыздар, ардагер жауынгерлер

Жырым бар жараланған жаныңды емдер

Өлгендердің жәннатта болсын жаны,

Тірілерің мың жаса дәуірлеңдер!

Ерлік ел талғамайды

Нұртазаев Қалдыбай

1921 жылы Қызылорда облысы,Шиелі ауданында дүниеге келген.

1941 жылы 29 сәуірде Кеңес Армиясы қатарына Шиеліден аттанады. Ресейдің

Иваново қаласында жауынгерлік борышын өтеп жүргенде соғыс басталады.

316-шы дивизиясының II батальонында Бауыржан Момышұлының қарамағында

соғысады.1942 жылдың 3 желтоқсанында «Социалистік Қазақстан» газетінде

майданда түскен суретімен соғыста жасаған ерліктері айтылып мақала жарияланған.

Соғысты Берлинде аяқтап,еліне аман-сау оралады.Соғыстан кейінгі жылдары бейбіт

өмірде еңбек етеді.Аудан орман шаруашылығы мекемесінде қызмет етеді.Жұбайы

Оразкүл апамыз екеуі 8 ұл-қыз тәрбиелеп өсіреді.Олардан немере, шөберелері

бар.Нұртазаев Қалдыбай 1993 жылы 72 жасында қайтыс болады.

Ел атағын - ер шығарар

Ордендері мен медальдары:

Мәскеу үшін шайқаста ерлігі үшін медалімен екі рет марапатталған.

Варшаваны азат еткені үшін медалімен 1945 жылы 17 қаңтарда марапатталған.

Берлинді азат еткені үшін 1945 жылы 2 мамырда марапатталған.

Германияны азат еткені үшін медалімен марапатталған.

Жауынгерлік ерлігі үшін медалімен марапатталған.

Ұлы Жеңістің 20 жылдығы медалімен марапатталған

Ұлы Жеңістің 30 жылдығы медалімен марапатталған

Ұлы Жеңістің 40 жылдығында Ұлы Отан соғысының I дәрежелі орденімен марапатталған

Ұлы Жеңістің 50 жылдығы медалімен марапатталған

1997 жылы Г.К.Жуков медалімен марапатталды

Еңбек Ардагері медалін екі рет алған

Польша жерінде

Деректі әңгіме

Ауылда қалған қартаң-құртаңдардың жұмысқа жарайды-ау дегендерін жиып-теріп еңбек колониясына жібермей ме? Ішінде әкем де бар.Аралдан бір-ақ шығады.Аштыққа,ауыр жұмысқа төтеп бере алмаған әкей сонау Аралдан «ауыл қайдасың»деп тартып береді.Көлікке мінбейді,жаяу келеді.Аралдан Шиеліге келуін келгенмен көптің көзіне түсуден қорқып,өзі секілді қашқындарға ілесіп,дария бойындағы қалың тоғайды мекендейді. «Нұртазаны көрдік,қашып келіпті,тығылып жүргенге ұқсайды» деген лақап ел құлағына тиеді.Оны Сейтқасым да естиді.Сөйтіп жүргенде «Социалыистік Қазақстанға» менің майданда түскен суретім шыға қалады да,Сейтқасым газетті қатынаған адамнан тоғайдағы әкеме беріп жібереді.Баласының майданда мақталып түскен суретін көрген әкем алып-ұшып аудандық соғыс комиссиаратына келіп газетті ұсынады да:

-Осылай да,осылай, өлтірсең де мен еңбек колониясына бармайиын,мына жалғызым жапан далада неміспен жалғыз жағаласып жатқанда менің ауылда күйбеңдеген көптің бірі болып жүргенім жарамас. Басына сүйеу болайын,мені соғысқа жіберіңдер,-деп тепсініп тұрып алады.

-Сауатыңыз жоқ,оның үстіне жасыңыз алпысты алқымдап қалды,онда барғанда не жарытып жұмыс істей қоясыз.Тылда-ақ болмаясыз ба? –дейді.Ол көнбейді.Қойшы не керек,көк поезға мініп алып «Қалдыбай қайдасың» деп тартып отырады.Мен ол кезде Варшава қаласын азат етуге қатысып,Польшада жатыр едім.Бір күні командирім:

-Нұртазаев, тұр да биле, әкеңнен хат келді,-деп қарап тұр.

-Брось те!-деппін мен жаман орысшамды бөле-жара айтып.

-Сенбейсің бе? Міне,-деп командирім үш бұрышты хатты қолыма ұстата салды.

-Құдай-ау,орысша былай тұрсын, қазақша сауат ашпаған,әліпті таяқ деп білмейтін шалдың «жазған» хатына қарап,қалшиыппын да қалыппын.Көз алдыма ауылдың ақ шаңы аспанға атылған кір-кір жолдары,жатаған кепе,тулап атқан дария,аяулы ауылым Жаңатұрмыс,Сейітқасым бәрі кино лентасындай өте берді,өте берді. –Рас шығар деймін хатқа қайта қарап.Ашып оқысам,орыс әріпімен жазылған екен,бар жағдайды түгел айтыпты,өзі осы Польшада,Варшава қаласынан тоқсан шақырым жердегі Люблин қаласында жатқанын айтыпты.Дереу командиріме барып,мән-жайды айтып,бір-екі күнге мәулет сұрап едім,жібермеді.Амал жоқ,тәртіп қатал,бағынасың. Көп кешікпей біз Берлинге аттанып кеттік. Одан соң әкемнен хаттар болмады.Сағынышта шек жоқ. Жатсам түсімнен бір шықпайды содан соғысты жеңіспен аяқтап,1946 жылдың мамыр айында аман-есен елге оралдым,әкем менен бір ай бұрын жеті рет жарақат алып,балдақпен оралған екен.Екеуіміз құшақтасып,көп жыладық.Соғыстан аман келгеніме қуансаң барар жер,басар тау жоқ,ішерге тамақ,киерге киім жоқ,екі тірі жетім ертеңгі күніміз не болмақ деп уайымдап жылаймыз. Осындай қиналған кезінде қол ұшын берген азаматтардың ішінде ерекше айтарым- марқұм Сейітқасым еді ғой,ол жайлы естелігім өз алдына,-деп көз шарасын жасқа толтырып алды.

Міне,көршіммен болған аз ғана әңгіменің ұзын –ырғасы осы. Сөйлесе шешіле беретін шежіре қарттың аузынан Шиелі жайлы талай тарих туатынына сеніммен шықтым үйден.Абзал азамат,шебер шежіресі,еңбек,соғыс,партия ардагері Қалдыбай Нұртазаевпен көрші болу әркімге бұйыра бермейтін несібе. Бүгінгі бейбіт күні көңіліңізге кірбің кірмей,ортамызда ойнап,күліп жүре беріңіз деген жақсы тілек те жоқ емес.

Ұлы

ерлік

шежіресі

Б.Момышұлы

Қ.Нұртазаев

Қ.Нұртазаев

Күнделік

беттерінен

1941 жыл.

Сол жақта қазақ

жауынгері

Қ.Нұртазаев ,

оң жақта қырғыз

жауынгері

Белек Тоқтағұлов

2-інші Армияның

“ Гвардия жауынгері”

газетінің

фотокорреспонденті

И.Нарцисовтың

қазақ жауынгері

Қ.Нұртазаевқа

жазған хаттары

Тілейміз енді соғыс болмағанын

Жат жерде жансыз дене қалмағанын

Ұрпағымыз бейбіт күн еңбек етіп,

Ашық аспан астында самғағанын!

Дәулетбек Қалышбекұлы

1. Мектеп бағдарламасында ауған соғысына арнайы тарау беру;

2. Мектептің 1-11 сынып аралығында ауған соғысы және оған қатысқан жерлестеріміздің ерлік жолдарын насихаттау бағытында арнайы тарау беру;

3. Жастарды патриоттық сезімге, Отаншылдыққа баулу үшін, Ұлы Отан соғысы және ауған соғысы ардагерлерін қатыстыра отырып үйірме, әскери клуб т.б. ұйымдастыру;

4. Облыс орталығындағы өлкетану мұражайында ауған соғысына қатысты бірнеше тақырыптық көрмелер ұйымдастыру;

5. Бүгінгі дейін облыс орталығында ауған соғысында қаза тапқан жауынгерлерге арналған тағызым ескерткіші жоқ. Соған байланысты қала, облыс әкімшілігінен ескерткіш ашуға қаржы бөлуін сұрау, болмаған жағдайда жастар акциясын өткізу;

6. Ауған соғысы туралы кітаптар, эсселер жинағын шығару керек;