ТҮСІНІК ХАТ
Қазақ ауыз әдебиетінің бір түрі – шешендік өнер. Қазақ шешендігінің жалпы шешендік өнерден өзіндік ерекшеліктері бар.Оқушыларды шешендік өнерге баулудың маңызы зор. Қазақ халқы шешендік өнерді аса құрметпен бағалағандықтан , 10- сынып оқушыларын ата-баба ізімен шебер сөйлеу,тілдерін дамыта түсу, олардың үлгі-өнегесін бойларына дарыту – басты мақсат.
« Шешендік өнер» деген атпен құрастырылған бағдарлама бірыңғай шешендердің айтысын немесе билердің дауын бейнелемейді, сонымен бірге халық даналығынан туған асыл ойларды, өсиет-насихат сөздерді, өткір мысқыл,әзіл, тапқырлық т.б. қамтиды.
Бұл курс 34 сағатқа негізделген, аптасына – 1 сағат.
Курстың мақсаты :
Оқушылар шешендік өнерді ,соның ішінде қазақ халқының дәстүрін бойына сіңіру арқылы сөйлеу мәдениетін жетілдіру;
Әдеби мұраларға деген талғамын тәрбиелеу, рухани дүниесін кеңейту;
Кітап оқуға деген ынтасын арттыру;
Өз бетімен жұмыстану арқылы шығармашылыққа шыңдау.
Міндеттері :
Антикалық дәуірден бастап, Рим,орыс, қазақ дәстүрінің қалыптасу тарихы туралы әңгімелеу;
Көркем шығармаларды оқуға деген қызығушылығын дамыту;
Халық ауыз әдебиеті үлгілеріндегі шешендік сөздерді анықтау;
Би-шешендердің даналық сөздерінің мәнін түсінуге үйрету;
Өзіндік ой-пікір айта білуге баулу.
Күтілетін нәтиже : Оқушылар курс соңында шешендік өнерді ,соның ішінде қазақ халқының дәстүрін бойына сіңіру арқылы сөйлеу мәдениетін жетілдіреді, кітап оқуға деген ынтасын арттырады және би-шешендердің даналық сөздерінің мәнін түсініп үйренеді.
«Шешендік өнер» курсының күнтізбелік жоспары
№ | Сабақтардың тақырыптары | Сағ. саны | мерзімі | Сабақтың жұмыс тәсілдері |
1 | Шешендік өнер – ауызша түрдегі әдеби шығармашылық | 1 |
| Баяндау, сұрақ-жауап |
2 | Ежелгі Грекиядағы шешендік өнер | 1 |
| Баяндау,жекелей сұрақ қою арқылы ізденіске жетелеу |
3 | Ежелгі Римдағы шешендік | 1 |
| Сұрақ-жауап, түсіндіру, мәнерлеп оқу. |
4 | Аристотельдің шешендігі | 1 |
| Ой тудыру (миға шабуыл), көрнекілікпен жұмыс |
5 | Ресейдегі шешендік өнер | 1 |
| Жұптық жұмыс, мәнерлеп оқу, Нақты пікір ізденісіне жетелеу |
6 | Түркі халқына ортақ Орхон –Енесей көне ескерткіштері | 1 |
| Талдау, сұрақ-жауап,салыстыру.
|
7 | Әл-Фараби еңбектері | 1 |
| Жұптық жұмыс, баяндау |
8 | Қорқыттың нақыл сөздері | 1 |
| Сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу |
9 | Майқы би, Аяз би, Жиренше шешен | 1 |
| Жұптық жұмыс, пікіралмасу,талдау |
10 | Тұрмыс –салт жырларындағы бейнелі ойлар | 1 |
| Пікірлесу, түсіндіру |
11 | Шешендік сөздердің мақал-мәтелдермен ұқсастықтары мен айырмашылықтары. | 1 |
| Ғылыми дәлелдерге сүйену,әңгімелеу, көрнекілікпен жұмыс |
12 | Батырлар жыры мен ғашықтық жырлардағы тәлімдік тәрбие | 1 |
| Түсіндіру, жаттығу |
13 | Айтыстағы сөз оралымдары | 1 |
| Баяндау, мәнерлеп оқу |
14 | Би-шешендердің шешендік сөздері | 1 |
| Түсіндіру, көрнекілікпен жұмыс |
15 | Тәуке ханның «Жеті жарғысы», ондағы билік кесімдер. | 1 |
| Рөлге бөліп оқу, түсіндіру . Шығармашылық жұмыс |
16 | Қасым хан мен Есім хандардың ережелері | 1 |
| Талдау, сұрақ-жауап,салыстыру.
|
17 | Ақын-жазушылар шығармаларындағы ұтқыр, тапқыр сөздердің тәрбиелік мәні. | 4 |
| Жұптық жұмыс, баяндау |
18 | Шешендік арнау. ( Асан Қайғы мен Әз Жәнібек) | 1 |
| Сұрақ-жауап, мәнерлеп оқу |
19 | Шешендік толғау. ( Мөңке би мен Байдалы би) | 1 |
| Жұптық жұмыс, пікіралмасу,талдау |
20 | Шешендік дау. ( Бұқар жырау мен Қазтуған жырау) | 1 |
| Пікірлесу, түсіндіру |
21 | Тіл көрнекілігі. ( Троп, метафора, кейіптеу, метонимия, эпитет, теңеулер) | 2 |
| Сұрақ-жауап, түсіндіру, мәнерлеп оқу. |
22 | Көпшілік алдында сөйлеуге дайындық | 1 |
| Ой тудыру (миға шабуыл), көрнекілікпен жұмыс |
23 | Ауызша сөйлеу мен жазбаша сөйлеу мәдениеті | 1 |
| Жұптық жұмыс, мәнерлеп оқу, Нақты пікір ізденісіне жетелеу |
24 | Пікірталас,оның түрлері | 1 |
| Жұптық жұмыс, баяндау |
25 | Қарсыласқа тойтарыс берудің шарттары мен тәсілдері | 1 |
| Рөлге бөліп оқу, түсіндіру . Шығармашылық жұмыс |
26 | Монолог. ( Кейіпкердің ішкі толғанысы,сөйлеу өзгешелігі,мәтіндегі ойдың тұтастығы) | 1 |
| Сұрақ-жауап, түсіндіру, мәнерлеп оқу. |
27 | Диалог. ( Кейіпкердің ішкі толғанысы,сөйлеу өзгешелігі,мәтіндегі ойдың тұтастығы) | 1 |
| Сұрақ-жауап, түсіндіру, мәнерлеп оқу. |
28 | Шешендік өнер –тауып айтылған тапқыр сөз. (Жоба жазу,қорғау) | 2 |
| Жоба қорғау |