Кхеторанкехат
Документан бух
5-г1а классанлитературиналерина долу х1ара документ кхоьллинаюкъарадешаран а, коьртаюкъарадешаран а пачхьалкханпрограммин буха т1ехь. Программопрдметанчулацамсхьа а боьллу, бовза а бовзуьйту, билгалбоккху. Белханпрограммо, литература 1аморан 1алашонца цхьаьна а дог1уш, дешархойкхиоран, кхеторан, 1аморан а юкъаранекъашдовзуьйту.
Документан д1ах1оттам
Литературинбелхан программа дийнацхьа документ ду, цу юкъадог1у:
– кхеторанкехат;
– дешаран-тематикин план;
– дешархойнхаарийн т1ег1а;
– дешаранметодикинболхкхочушбаноьшу г1ирсаш билгалбахар.
Дешаранпредметанюкъара характеристика
Лаккхараийман а долуш, эстетикин мах хадо а хууш, г1иллакх-оьздангаллех массо а аг1ор адамкхиорехьдоккха маь1на дуисбаьхьаллин литература. Дешаранхьукматехь литература хьехаркхочушдоискусствондахарца з1е тасарца, кеп а, чулацам а вовшехбуозарца, историна, ламасташца, керлаюкъадалорашна т1е а тийжаш,историн-культуринхаамехпайдаоьцуш, литературинтеорин а, историн а коьртакхетамаш 1амош, исбаьхьаллинпроизведенешталлаа,церан мах хадо а хааршлуш, литературинметтанисбаьхьаллин г1ирсаш караберзош а.
Дешаранхьукматехь литература хьехаран 1алашо-дешан искусство, классически а, кхечухалкъийн а литературийнхьалдовзийтар; литературансоциокультуринцхьанадекъахсаннакхетамбалар.Литература 1аморан бух-исбаьхьаллинговзаршешар а, 1амор; историн-культурин а хиламийн а, дешанговзанчийнбиографеш а йовзийтар.
Литературинговзарийнэстетикин мах хадо, царехкхетадешархой 1амор.
Дукхахенахьдуьйнаисбаьхьаллин аг1ор дерригехалкъо классически аг1ор къобалйина, мехкан а, дуьненан а литературинхазнахилла д1ах1иттина исбаьхьаллинговзарш 1аморехь бен кхочушъялуряцлитературин 1алашонаш. Цут1е а доьг1на, школехь литература 1аморан 1алашо ю лаккхараисбаьхьаллинкхачамболу, дахаранбакъдерггойту, юкъарасинмехаллашйовзуьйтуш, адамашкахьлекхарасинъоьздангаллинсинхаамашкхуллушйолудуьненахьтоьллайолудешанкультуринисбаьхьаллинговзаршдешархошнайовзийтар.
9-чу классехьнохчийн литература к1иранах 2 сохьтехьхьехалерина ю программа.
Белханпрограмминчулацам
61сахьт
Нохчийнхалкъанбартакхолларалла
Нохчийнхалкъанбартакхолларалла(1 сахьт).
Туьйранаш. Тамашийнаолхазар(1 сахьт).
Кхо ваша(1 сахьт).
Барзо 1ахарца мохккъовсар (1 сахьт).
Кхо ваша а, саьрмак а.(1 сахьт).
Доьшушхилла к1ант(1 сахьт).
Кицанаш (1 сахьт).
Х1етал-металш (1 сахьт).
Нохчийн литература
Саидов Билал « Майра к1ант Сулима»(3сахьт).
Мусаев М .»Ц1ен маьхьси»(1сахьт).
Гацаев С. «Чкъоьрдиг»(1сахьт).
Исмаилов А. «Бирдолаг», «Бух1анан дийцар», «Лоьманпачхьалкх», «Берзалой-обаргаш», «Сацам», «Кура сай», «Толам»(2сахьт).
Диологах а, манологах а лаьцна(1сахьт).
Барта кхоллараллиний,литературинийюккъерауьйр(1сахьт).
Бадуев С. «Зайнди». Чулацамбовзийтар. Зайндинваст(2сахьт)
Литературантурпалхочух а, сюжетах а кхетам(1сахьт).
СаракаевХь. «Баьрканчкъуьйриг» (1 сахьт).
Ахматова Р. «Лийрбоцурш) (1 сахьт).
Дустархлаьцна (1сахьт).
Мамакаев М. «Баппа» (1сахьт).
Пейзажахлаьцна (1 сахьт).
Сулаев М. (1сахьт).
Стихотворникъамелах а, строфах а лаьцна (1 сахьт).
Махмаев Ж. «Буьйсанна г1улчаш». Чулацамбовзийтар. Дийцар т1ехь 1алам гайтар (2сахьт).
Сулейманов А. «Борз ю уг1уш» (1 сахьт).
Хатуев 1.-Хь. «Аьрзунанилли» (1 сахьт).
Эпитет (1 сахьт).
Кагерманов Д. «Доттаг1алла) ( 1 сахьт).
Арсанукаев Ш. « Баьпканюьхк» ( 1сахьт).
Рашидов Ш. «Т1амна дуьхьалдовлавай» (1сахьт).
Ахмадов 1. «Къонахалла» (2сахьт).
Амаев В.-Хь. «Малхчубарехьоьжура» (2сахьт).
Эдилов Х. «Ненанбезам» (1сахьт).
Мамакаев М. «Садаьржаш» (1 сахьт).
Гадаев М. «Доттаг1ашка» (1сахьт).
ХасаевХь. «Ц1окъ» (2сахьт).
Бексултанов М. «Цакхеттахестор» ( 2 сахьт).
5-г1а класс чекхъяьккхинчарнахаадезарг
Литература 1амийначу дешархочуннахаадеза:
– нохчийнбартакхоллараллинкоьртатайпанаш, 1амийначу бартаговзарийнчулацам а, исбаьхьаллинбашхаллаш а;
– бартакхоллараллиний, исбаьхьаллинлитературинийюкъаракъастамаш;
– нохчийн литература кхоллаяларанкоьртахьелаш;
– къоманбартакхоллараллин бухт1ехь, 1аьрбийн, оьрсийн а, кхечукъаьмнийн а литературехпайда а оьцуш, нохчийнисбаьхьаллин литература кхиар;
– Бадуев Саь1идан дахар а, кхоллараллиннекъанкоьртамуьраш, кхиболчуяздархойндахархлаьцнакоьртаниг;
– 1амийнчу исбаьхьаллинговзар т1ехь гайтинчузамананкоьртабилгалонаш, сюжетан, д1ах1оттаман, вастийнбашхаллаш;
– 1амийнчу исбаьхьаллинговзарийнкоьртачутурпалхойнамалш а, юкъара маь1на а, жанрийнкъастамаш, нохчийниллин, стиханбашхаллаш;
– литературодахарисбаьхьаллинсуьртехь, васташцагайтар, литературиндахарцайолу з1е, халкъандахарехьисбаьхьаллинлитературин маь1на.
Дешархошна 1емина хила деза:
– говзар т1ера исбаьхьаллинсуьрташшайнойланехьюха схьах1итто;
– бартакхоллараллин а, йозананлитературин а говзаршенжанран, идейно-исбаьхьаллинбашхаллашкахьаьжжинакъасто;
– халкъаниллийн а, литературинговзарийн а проблемашбилгалъяха;
– иллинтурпалхочунамалшбилгалъяха, тайп-тайпанчуиллеш т1ерачу турпалхойнамалшвовшехюстушкъасто;
– исбаьхьаллинговзарлитературинмуьлхачутайпанан ю (эпически, лирически, драматически) билгалдаккха;
– иллинчулацаман, сюжетан, д1ах1оттаман, суртх1отторан г1ирсийн, меттанбашхаллашкъасто;
– исбаьхьаллинговзар маь1на билгалдаларехьтурпалхочунметтиг а, автора цуьнанхадош болу мах а билгалбаккха;
– исбаьхаллинговзарх а, цуьнантурпалхойх а шайнахетарг бух боллуш ч1аг1дан;
– 1амат т1ехь ялийначулитературоведческидошамахпайдаэца;
– исбаьхьаллинговзар а, литературинюкъараллиндахархлаьцнайолчустатьян а тексташтийса а цалуш, шеррахозуьйтуш д1аеша;
– исбаьхьаллинговзаркъастошеша;
– шаьшкхочушбечубартан, йозананбелхан план х1отто;
– литературинхрестомати т1ерачу статьян план, конспектх 1отто;
– изложенешязъян;
– барта а, йозанан а тайп-тайпанансочиненешкхолла(шайнтидамех, шайназеделлачухлаьцна а, живопись суьртехьпайдаоьцуш а, литературин материал т1ехь язъеш ерш а), царнаюкъахьклассехь 1амийначу говзар т1ера турпалхочунамалшкъастош а, шина турпалхочунамалшвовшахюстуш а йолусочиненеш;
– литературинхьокъехьйолчустатьян план а, тезисашa х1отто.
Дешаран-методикинкхачаман ларам
Литература
Дешархошна:
Эдилов С.Э. «Нохчийн литература»5-чу классанахрестомати. 2 дакъа. Грозный « Книжное Издательство» 2007шо.
Хьехархочунна:
1. Арсанукаев А. М., Эдилов С. Э., Арсанукаев А.-Б. А. «Юккерчушколашнанохчийнлитературинпрограммаш»5-11-чуй классаша. Грозный Издательство ООО фирма «Глобус» 2002 шо.
2. Джамалханов З. Д., Хамидова З. Х. «Юккъерчушколийнлакхарчуклассашкахьненанмотт а, литература а хьехар»Грозный Нохч-Г1алг1айн книжни издательство 1972 шо.
3. Арсанукаев 1. М.. «Юккъерчушколехь лирически а, лиро-эпически а произведенеш 1амор» Грозный Нохч-Г1алг1айн книжни издательство 1984 шо.
4. Чентиева М. Д. «Нохчийнлитературинурокашкахьдешархойнкъамелкхиор а, классаларахьацаьрцаболх бар а»5-8 классашкахь. Грозный «Книга»
1992 шо.