Презентация по теме "Тил нутк булаги"

Мавзу: Тил нутқ бўлагидир

ўқитувчи: Карабаева Сабахат Садировна

М.Қошғарий номли умумий ўрта мактаби

Бу луғатлар қасри. Қаср номи- лексика. Бу ерда ҳар хил сўзлар яшайди.

Келинг, уларни эслаб чиқайлик

Бу сўзлар- “араз сўзлар”

Улар ҳамма нарсани тескари бажарадилар ва тескари гапирадилар.

Араз сўзлар кун бўйи жанжаллашадилар.

Бири дейди: “ Қуёш! ”

Иккинчиси: “ Соя! ”

Бири дейди: “ Яқин! ”

Иккинчиси: “ Узоқ! ”

Бири дейди: “ Паст! ”

Иккинчиси: “ Баланд! ”

Антонимларни топинг ва уларни чизиқчалар билан бирлаштиринг

мақташ

туриш

кичкина

катта

йиқилиш

уршиш

узоқ

янги

ташлаш

келиш

хафа

қисқа

бориш

узун

қувноқ

ухлаш

уйғониш

яқин

эски

кўтариш

СИНОНИМлар

Маъноси жиҳатидан ўхшаш, яқин.

Биз дўстим иккимиз

Аҳил, иноқ яшаймиз.

Мен юраман, у ҳам қадам ташлар,

Мен куламан, у ҳам жилмаяр.

Агар мен хафа бўлсам,

У ҳам мен билан ранжир.

Шеърдан синоним сўзларни топинг

Гуруҳ билан иш: Синонимларни топинг

чаққон

эпчил

дунё

олам

ҳақиқат

рост

атоқли

таниқли

кучли

ботир

гўзал

чиройли

шўх

қувноқ

Талаффузи ва ёзилиши бир хил, лекин маъноси турли хил бўлган сўзлар омоним сўзлар дейилади.

Айрим сўзлар кўп маънони, баъзи сўзлар бир маънони билдиради. Бир неча маънони билдирган сўзлар кўп маъноли сўзлар дейилади.

Туфлининг тили- одамнинг тили

Стул оёғи, одам оёғи, қўзиқорин оёғи

Атлас

Атлас

4/26/19

Лексика қасри

антонимлар

омонимлар

синонимлар

синонимлар

Кўп маъноли сўзлар

4/26/19

Лексика

Синоним сўзлар

Антоним сўзлар

Кўп маъноли сўзлар

Омоним сўзлар

Дам олиш дақиқаси.

Жойларингизни эгалланг.

Қандай яшайсан? Мана бундай!

Қандай юрасан? Мана бундай!

Қандай югурасан? Мана бундай!

Қандай учасан? Мана бундай!

Қандай сузасан? Мана бундай!

Қандай шўхлик қиласан? Мана бундай!

Қандай ўтирасан? Мана бундай!

Тил нутқ

бўлагидир

• Одобли инсоннинг нутқи тарбияси ночор, билими етишмайдиган инсоннинг нутқидан нимаси билан фарқ қилади?
• Қайси нутқни эшитиш ёқимлироқ бўлади?

Тил орқали севги изҳор қилишади, қонунлар қабул қилишади, музокара қилишади (келишилади), доно нарсалар ҳақида баҳслашади.

Тил орқали одамлар кўнгилни оғритади, лаънатлайди, жанг бошлайди.

Бир куни бой грек Ксанф ўзининг қули Эзопга дунёдаги энг яхши нарсани сотиб олиб келишни топширибди. Эзоп бозорга борибди ва тил олиб келибди.

-Сен нима учун тил олиб келдинг? Наҳотки сен дунёдаги энг яхши нарса тил деб ўйлайсан?- сўрабди Ксанф.

-Албатта,- жавоб берибди Эзоп. –Дунёда тилдан яхши нарса бўлиши мумкинми? Тил орқали севги изҳор қилишади, қонунлар қабул қилишади, музокара қилишади (келишади), доно нарсалар ҳақида баҳслашади

Тил орқали одамларни бирлаштириш мумкин, тил орқали уларни айриш мумкин, тил муҳаббатга хизмат қилади, тил душманлик ва нафратга хизмат қилади. Одамларни айрийдиган тилдан сақлан.

Бунинг учун тил ҳақидаги фанни ўрган.

Ксанф Эзоп билан келишибди ва унга янги буйруқ берибди:

-Яна бозорга бор ва менга дунёдаги энг ёмон нарсани олиб кел.

Эзоп бозорга кетибди ва тил олиб келибди.

-Бу яна нимаси?- ранжибди Ксанф.

-Ахир тил дунёдаги энг ёмон нарса эмасми? Тил орқали одамлар кўнгилни оғритади, лаънатлайди, жанг бошлайди!

Бизнинг нутқни асранг. Бизнинг ажойиб ўзбек тилимиз- бу ота- боболаримиздан сақланиб келаётган бойлик.

Нутқ нима? Нутқ турлари.

Нутқ

Ташқи нутқ

Ички нутқ

Ёзма

(ёзамиз, ўқиймиз)

ҳарфлар

Оғзаки

(айтамиз, эшитамиз)

товушлар

диалог

монолог

1. Инсонлар орасидаги қайси алоқа тури энг асосий? 2. Оғзаки нутқ нима учун керак? 3. Ёзма нутқ нима учун керак? 4. Ички нутқ нима учун керак?

1.Оғзаки нутқ инсонларга гаплашиш учун зарур. 2.Одамлар ёзув ёзиш учун, зарур бўлган нарсани ёзиш учун ёзма нутқни ўйлаб топишган. 3.Ички нутқни одам ўйлаётганида фойдаланади.

Тилнинг ифода шакли нутқдир.

Тил- энг муҳим алоқа воситаси сифатида ўсади, тараққий қилади.

Тил- тарихий ҳодиса, жамият маҳсули.

Мақолни давом эттиринг. Жуфт билан ишлаш

• Ариқни сув безар, одамни- …
• Ёмон гап тарсакидан …
• Ёмон гап … қозиғи,
• Яхши гап ... озиғи.
• Тили … нинг дўсти кўп.
• Ширин- ширин сўзласанг … инидан чиқар.

552-машқ. Ўқинг.

Тил ҳақидаги фан тилшунослик деб юритилади. Тил деганда маълум бир жамиятнинг барча аъзолари учун аввалдан тайёрланган ва ҳамма учун тушунарли бўлган, фикрни ифодалаш учун хизмат қиладиган бирликлар йиғиндиси тушунилади. Тил орқали инсон кўп нарсани тушунади ва тушунтиради.

555-машқ. Кўчириб ёзинг.

Илм олиб ўссанг, иззат кўрасан,

Ҳақиқатнинг изин яхши биласан.

Бош тортиб ўқишдан қилсанг ялқовлик,

Сўнгра болам, кўп пушаймон қиласан...

554-машқ.

Тилингни

сўзингни

тошга

билим

бошинг

авайла

авайла

ўйилган

омондир

кабидир

Ёшликда

ёшинг

олинган

нақш

узаяр

554-машқ

1.Тилингни авайла омондир бошинг,

сўзингни авайла узаяр ёшинг.

2.Ёшликда олинган билим,

тошга ўйилган нақш кабидир.

Уйга вазифа

556-машқ. 184-бет. Қоида ёдлаш.

Балли, болажонлар!

Эътиборингиз учун раҳмат!