Plastik almashinuv. Oqsillar biosintezi. Ginetik kod

Kattaqo`rg`on shahar Xalq ta`limi bo`limi tasarrufidagi 11-ixtisoslashgan davlat umumta`lim maktabi biologiya fani o`qituvchisi To`rayeva Xolida Jamolovnaning “Plastik almashinuv. Oqsillar biosintezi. Ginetik kod” mavzusida tayyorlagan OCHIQ DARSI

To`rayeva Xolida Jamolovna

O`tilgan mavzuni so`rash metodlari

• Biologik diktant
• Ochiq test
• Tayanch so`zlarni ta`riflash
• Moychechak metodi

To`rayeva Xolida Jamolovna

Biologik diktant o`quvchi varianti

Oqsillar _________ moddalar bo`lib ularning monomerlari ________________. Oqsillar __ xil _______________ tashkil topgan. Oqsillar tarkibida aminokislotalar o`zaro ______ bog` hosil qilib birikadi. DNK molekulasining tuzilishi ____ zanjirdan iborat. A-T o`rtasida ________________ bo`g, G-TS o`rtasida ______________ bog` bo`ladi. DNKning tuzilishi Amerikalik biolog _______ va Anglyalik olim _____ kashf etgan.

To`rayeva Xolida Jamolovna

Biologik diktant o`qituvchi varianti

Oqsillar polimerlar moddalar bo`lib ularning monomerlari aminokislatalardir. Oqsillar 20 xil aminokislatalardan tashkil topgan. Oqsillar tarkibida aminokislotalar o`zaro peptid bog` hosil qilib birikadi. DNK molekulasining tuzilishi qo`sh zanjirdan iborat. A-T o`rtasida ikkita vodorod bo`g, G-TS o`rtasida uchta vodorod bog` bo`ladi. DNKning tuzilishi Amerikalik biolog J.Vatson va Anglyalik olim F.Krik kashf etgan.

To`rayeva Xolida Jamolovna

Ochiq testlar o`quvchi varianti

• Nuklin kislota deb qanday moddalarga aytiladi?
• ______________________________________________________________________________________
• Oqsil denaturatsiyasi nima?
• __________________________________________________________________________________________
• Moddalar almashinuvi bir-biriga qarama-qarshi qanday jarayonni o`z ichiga oladi?
• _________________________________
• Disaxarid deb nimaga aytiladi?
• ___________________________________________________________________________
• Uglevodlarning umumiy formulasini yozing?
• __________

To`rayeva Xolida Jamolovna

Ochiq testlar o`qituvchi varianti

• Nuklin kislota deb qanday moddalarga aytiladi?
• Irsiy belgilarni saqlash va nasldan-nasilga o`tkazish, oqsillar biosintezi kabi muhim hayot
• Oqsil denaturatsiyasi nima?
• Oqsil malekulasi malekulasi tabiiy tuzulmasining yo`qolishi denaturatsiya deyiladi
• Moddalar almashinuvi bir-biriga qarama-qarshi qanday jarayonni o`z ichiga oladi?
• Bular assimilatsiya va dissimelatsiya
• Disaxarid deb nimaga aytiladi?
• Ikki monosaxariddan tashkil topgan birikmaga disaxaridlar deb ataladi.
• Uglevodlarning umumiy formulasini yozing?
• C n (H 2 O) m

To`rayeva Xolida Jamolovna

O`tilgan mavzuni mustahkamlash

Denaturatsiya

Dissimilatsiya

Nukleris

Assimilatsiya

4

3

2

1

Glabulin

Laktoza

Albumin

Saxaroza

8

7

6

5

Geparin

Selluloza

9

10

To`rayeva Xolida Jamolovna

O`qituvchi varianti

• 1. O`xshatmaydigan qilaman
• 2. tabiiy holatni yo`qotish
• 3. Yadro
• 4. O`xshataman
• 5. Sutemizuvchilarning sut tarkibida bo`ladi
• 6. Osh tuzining kuchsiz eritmasida eriydigan oqsillar
• 7. Toza distellangan suvdaeriydigan oqsillar
• 8. Glukozaning asosiy manbayi
• 9. O`simlik hujayra qobig`iga mustahkamlik beradi
• 10. Qon ivishiga to`sqinlik qiladi

To`rayeva Xolida Jamolovna

Qo`riqlash

Moychechak metodi

Himoya

Harakat

Oqsil funksiyasi

Transport

Signal

Energiya

Kataletik

To`rayeva Xolida Jamolovna

Yangi mavzu bayoni

• Reja:

• Oqsil strukturalari
• Oqsilning xossalari
• Oqsilning funksiyalari
• Oqsil sintezining asosiy bosqichlari (translatsiya, transkripsiya, genetik kod)
• Oqsil biosintezi jarayoni

To`rayeva Xolida Jamolovna

OQSIL BIOSINTEZI

To`rayeva Xolida Jamolovna

• Oqsillar hujayra quruq og`irligining 50-80 %ini tashkil etadi.
• Odam organizmida oqsillarning 5 mlnga yaqin xili bo`lib, ular 20 xil aminokislotalarning minglab kombinatsiyalaridan iborat.
• Oqsillarning molekulyar massasi o`rtacha 30-40 mln Daltonga teng.
• Har bir oqsil yuzlab, minglab aminokislotalardan iborat bo`lib, barcha aminokislotalarni umumiy guruh
• H 2 N - CH – COOH

R iborat

To`rayeva Xolida Jamolovna

A – Oqsilning birlamchi tuzulmasi B – Oqsilning ikkilamchi tuzulmasi C – Oqsilning uchlamchi tuzulmasi D - Oqsilning to`rtlamchi tuzulmasi

To`rayeva Xolida Jamolovna

Oqsillarning xossalari

• Strukturasiga bog`liq bo`lib, quyidagilardan iborat:
• - oqsillar, asosan, suvda eriydigan molekulalar, ularning xossalari faqat suvda erigan hollarda namoyon bo`ladi;
• - oqsil mokekulasi juda katta sirtqi zaryadga ega bo`lishi ular membranasining o`tkazuvchanligi va katalitik aktivligini belgilab beradi;
• -oqsillar termolabil, faqat tor hayot chegarasida faolligini namoyon etadi.
• -denaturatsiya
• -renatiratsiya (nativ holatga qaytish)

To`rayeva Xolida Jamolovna

DNK

Oqsil haqidagi axborotni saqlaydi va sintezlanayotgan oqsil uchun matritsa hisoblanadi

i-RNK

Bo`lajak oqsil molekulasida joylashadigan aminokislotalar haqidagi axborotni genetik kod ko`rinishida saqlaydi.

t-RNK

Bir uchida aminokislotani biriktirgan, ikkinchi uchida shu aminokislotaga mos keladigan triplit (antikodon)ni biriktirgan bo`lib shakli bedaga o`xshaydi.

Ribosoma

Oqsil sintezlanadigan joy

Fermentlar

Biosintez jarayonida katalizator vazifasini bajaradi

To`rayeva Xolida Jamolovna

Transkripsiya (RNK sintezi)

Aminokislotalar izchilligi to`g`risidagi axborot DNK dan i-RNKga ko`chirilishi transkripsiya deyiladi

To`rayeva Xolida Jamolovna

To`rayeva Xolida Jamolovna

UAG

UUA

UGA

Start kodon

To`rayeva Xolida Jamolovna

Antikodon tripliti i-RNKning kodonga komplementar tarzda sintezlanishi

To`rayeva Xolida Jamolovna

To`rayeva Xolida Jamolovna

Oqsil biosintezi

Transkripsiya

Tansliyatsiya

i-RNK sintezi

Oqsil sintezi

Yadroda

Sitoplazmadagi ribosomalarda

To`rayeva Xolida Jamolovna

Video lavha

To`rayeva Xolida Jamolovna

E`tiboringiz uchun rahmat