Meyoz ko'payish mavzusida dars ishlanma

N AMANGAN VILOYATI XALQ TA`LIMI BOSHQARMASI

Uchqo`rg`on tuman xalq ta`limi bo`limiga qarashli

43-sonli Davlat ixtisoslashtirilgan umumta`lim maktabining biologiya fani o`qituvchisi

BO`LAKBOYEVA SAYYORAning

9- sinflar uchun biologiya fanidan

”MEYOZ”mavzusida yozgan

bir soatlik

DARS ISHLANMASI

Annotatsiya:Ushbu dars ishlanma 9-sinflar uchun mo’ljallangan bo’lib,unda o’quvchilarga ta’lim tarbiya berishda ,jinsiy ko’payish haqida tushuncha hosil qilishda,kasbiy ta’lim berishda, kompetensiyaviy ta’lim berishda katta ahamiyatga ega.Ushbu dars ishlanma zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalari hamda DTS talablari asosida tayorlangan bo‘lib, umumiy o‘rta ta`lim maktablarining 9-sinflarida dars beruvchi biologiya fani o‘qituvchilari foydalanishlari tavsiya etiladi.

MAVZU: Meyoz

Ta’limiy maqsad: Hujayrada meyoz bo’linish jarayoni,unda kechadiganjarayonlar va ahamiyati haqida o’quvchilarda bilim, ko’nikma va malaka hosil qilish

Tarbiyaviy maqsad: Izlanuvchan va intiluvchan hamda intellektual salohiyatli va ijodiy mustaqil yoshlarni tarbiyalash.

Rivojlantiruvchi maqsad: O’quvchilarning dunyoqarashini kengaytirish, fikrlash qobiliyatini o’stirish, faollikkka o’rgatish, tabiat ,o’simliklar va tirik organizmlarga munosabatini o’stirish.

Kompetensiya:FK-1- Biologik obyekt,hodisa,jarayonlarni tusunish,tanish,izohlash kompetensiyasi;

FK-2-biologik obyekt hodisa,jarayohlar ustida kuzatish va tajribalarni o’tkazish kompetensiyasi;

FK-3-sog’lom turmush tarzi va ekologik kompetensiya

Dars turi: noan’anaviy,guruhlarda ishlash

Dars uslubi: o’gzaki bayon, aralash, savol-javob, suhbat,FSMU uslubi,Venn diagrammasi, interfaol usullardan foydalanish.

Dars jixozi: Darslik ,ko’gazmali proyeksion slaydlar ,kompyuter,o’quv filmi.

Tashkiliy qism:

Darsni ma’naviyat daqiqasi bilan boshlanadi.

Darsni o’qituvchi shu she’r bilan boshlaydi.

Ekranda Vatanimiz,mustaqiiligimiz,davlatimizning erishayotgan yutuqlari haqida

Videorolik namoyish etiladi.

Siz Vatanimizni qanday tasavvur qilasiz?Doskaga oq plakatga turli rasmlarni o’quvchilar bilib joylashtiradilar.

Sinf 3 guruhga bo’linadi.

1-guruh:Intefaza

2-guruh:Mitoz

3-guruh:Sintez

Har bir guruh o’zini nomini izohlaydi.Song zanjir usulida guruhlar o’z nomiga mos ma’lumot beradilar.

Mitoz mavzusi yuzasidan tarqatmalar asosida savol-javob o’tkaziladi.

1.Hujayraning mitoz sikli deb nimaga aytiladi?

2.Interfaza qanday bosqichlarga ajraladi?

3.Har bir bosqichda qanday jarayonlar kechadi?

4.Mitozning profaza bosqichida qanday jarayonlar kechadi?

5. Mitozning metafaza bosqichida qanday jarayonlar kechadi?

6.Mitozning anafaza bosqichida qanday jarayonlar kechadi?

7. Mitozning telofaza bosqichida qanday jarayonlar kechadi?

8.G1 da qanday jarayonlar bo’ladi?

9.S qanday davr?

10.G2 da qanday jarayonlar sodir bo’ladi?

FSMU texnologiyasidan foydalanilgan holda o‘quvchilarga: «Mitozning biologik ahamiyati nimadan iborat deb o’ylaysiz?» degan muammoli savol bilan murojaat qiladi. FSMU kartochkalarini tarqatadi

Tushunchalar tahlili mashqi o’tkaziladi.

S irli so’zni top interfaol mashqi o’tkaziladi.Unda har bir savolga to’g’ri javob bergan o’quvchiga berilgan harfni to’g’ri joylashtirishi kerak.Shunda yangi mavzu ekranda hosil bo’ladi.

Yangi mavzu bayoni:Yangi mavzu “Degizga sayohat”interfaol mashqi bilan olibboriladi.

“Sirli so’zni top” o’yini orqali ekranda yangi mavzu hosil qilinadi.

Jinsiy usulda ko‘payadigan organizmlarda o‘ziga xos bo‘linish usuli meyoz kuzatiladi. Meyoz so‘zining ma’nosi kamayish demakdir. Meyoz natijasida diploid to‘plamga ega bo‘lgan birlamchi jinsiy hujayralardan gaploid to‘plamli jinsiy hujayralar hosil bo‘ladi. Meyoz ketma-ket keladigan ikkita bo‘linish bosqichlaridan iborat. har bir meyoz bo‘linish xuddi mitoz singari to‘rt bosqichga: profaza, metafaza, anafaza, telofazaga bo‘linadi. ularni farq qilish uchun birinchi bo‘linish fazalari oldiga I, ikkinchi bo‘linish fazalari oldiga II raqami qo‘yiladi (30- rasm).

Meyoz ham xuddi mitoz kabi interfazadan boshlanadi. Meyoz bo‘linishi quyida ko‘rsatilganidek, ketma-ket keladigan bosqichlardan iborat bo‘lib, buning natijasida xromosomalar ma’lum o‘zgarishga uchraydi. Buni quyidagicha ifodalashmumkin.

M eyozning birinchi bo‘linishi bilan ikkinchi bo‘linishi orasidagi juda qisqa vaqt interkinez deb ataladi. ko‘pincha interkinez holati sodir bo‘lmay, telofaza I profaza II ga ulanib ketishi ham mumkin.Profaza I da — xromosomalar spirallasha boshlaydi. Har bir xromosoma ikkita xromatiddan iborat bo‘lib, sentromera yordamida birikkan bo‘ladi. Gomologik xromosomalar o‘zaro yaqinlashadi. Bir xromatidning har bir qismi ikkinchi xromatidga aniq mos tushadi. Xromosomalar bir-biriga yopishib, yonma-yon joylashadi. Bu hodisa kon’yugatsiya deyiladi. keyinchalik bunday xromosomalar o‘rtasida o‘xshash qismlari, genlari bilan almashinadi. Bu hodisa esa krossingover deb ataladiAgar meyoz birinchi bo‘linishda xromosomalardagi krossingoverni hisobga olinsa, har bir hosil bo‘lgan jinsiy hujayra genetik jihatdan yagona bo‘lib, o‘ziga xos takrorlanmaydigan genlar yig‘indisiga ega bo‘ladi.

Venn diagrammasi beriladi.

O’quvchilarni baholash.

Guruhlarning ballari e’lon qilinadi va g’olib guruh aniqlanadi.O’quvchilar rag’batlantiriladi.

Foydalanilgan adabiyotlar va internet resurslari

1. O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017 yil 6 apreldagi 187-sonli “Umumiy o‘rta va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limining davlat ta’lim standartlarini tasdiqlash to‘g‘risida”gi qarori.

2. Niyozov Q. Biologiya nazariyasi va o‘qitish metodikasi. Ma’ruzalar matni-Namangan. 2017 yil.

3. Niyozov Q. Biologik ta’lim jarayonida o‘quvchilar kompetentliligini rivojlantirish asoslari.-Namangan. 2017 yil.

4. Tolipova J, Isabayeva M. Biologiyani o‘qitishning umumiy metodikasi.Ma’ruzalar matni.-Qo‘qon – 2009 yil

5. http://ziyonet.uz/

6. http://nambiolog.zn.uz/

7. http://dr-sharipov.com/2014/03/02/ўқувчилар-ижодкорлик-фаолиятини-рив/