Харйй ноён онтохон 5 класс

Апрелиин юhэн

Классай ажал.

ХАРУУ НОЁН (онтохон) 5 класс

Харуу – жадный ноён - начальник

Хүнүүдһээ юумэ абах а болоходоо амаа тамшаан, альгаа тодон, араатын һүүлээр эльбэн байдаг нэгэ баян ажаһууба ха.

Теэд тэрээнhээ хүнүүдэй юумэ эрижэ, гуйжа ерэхэдэнь, тэрэ баян анираа хатан, газар гэтэшоод һуужал hу удаг һэн.

Тиигэбэшье тэрэ хүнү үдтэй боосоо хэхэ дур атай бэлэй. Хизааргү й харуу дээрэhээ ба я н ямаршье хүнтэй боосоо хэхэдээ , н эгэтэшье эд з ө өриеэ, алта мүнгэеэ табидаггүй байба.

Мүнгэ алтаяа, эд зөөриеэ өөрынгөө бэеһээ дээгүүр сэгнэдэг хадаа харуу баян боосоогоо хoдо шүүжэ, хэдэн зуун түxэриг мүнгэ, хэдэн зуугаад мори сарнуудые абажархидаг бэлэй. Тиихэдээ тэрэ хомхой хара һанаандаа баясажа: «Гарайнгаа г ан сах ан ху ргаха ниие табижа үгөөд, мүнгэ а лта, м ори с ар шүүжэрхихэдэ, баһал олзотой юм ба йн ал!» — гэжэ олзуурха да г байба х а.

Боосоогоо эдиxэ бүри баян улам шунахайржа, холо ойрын нютагуудаар ябажа, боосолдохо хү н үүдые бэдэрдэг болобо.

Тииһээр тэрэнэй аза талаани и нь буруутажа, боосоо хэхэ бүридөөл алдажархидаг болобо ха. Боосоогоо алда алдаһаар, тэрэ хоёр гарайнгаа бүхы хургануудые тайруулжа бараба.

Бүхы хургануудаа а л даад байхадань, түрүүшээр боосоонуудт а шүүжэ абаh а н хамаг мори сарнуудыень, хони ямаануудыень хээрын хүxэ шоно зоогложорxибо. Боосоогоор шүүжэ, хайрсагтаа хадагалһан бүхы мүн гыень хулганаан хуу мэрэжэрхиһэн байба.

• зооглохо – эдиxэ

• Тиихэдэнь харуу баян хара буужа, уйдхар гашуудалда дарагдажа, хээрын хү xэ ш онын хоол болошохо а дуу малай түлөө, хулганаанай шүдэнэй зоxолгоон болошохо ал та м үнгэнэй түлөө я маршье э д зөөреэр сэгнэшэгүй хоёр гарайнгаа хургануудые алдаhанаа ойлгобо. Ойлгоходоо, үхибүүн шэнгеэр уйлаба. Уйдажа hуухадаа: «Хойшодоо хүнүүдэй мэшээг алташье үгөө һаань, боосолдохогүйб!» — гэжэ харуу баян ама алдаба гэхэ.
• ама алдаба – дуугарба

Тэрээн тухайнь нютагайнь нэгэ шогууша үбгэн дуул аад, ха руу баянтай боосолдохоёо ерэбэ ха.

Шогууша үбгэ н харуу бая нт ай хөөрэлдэжэ байха үедөө, һиилэмэл мүнгэн толгойтой, зандан модон шүбүүгтэй гааһаяа нэрэжэ, тэрээндэ һарбайн:

— Жангар оронһоо ябаhан нэгэ наймаашанhаа энэ г ааһ а худалдажа абааб. Энэ гааһаараа тамхи татахадам, булай амтатай шэнги байдаг. Ташье энэ гааhаар татажа үзыт, — гэбэ.

• Шогууша - «шог» гэжэ үгэһөө гараһан, шог зугаада дуратай хүн
• Зандан модон — Энэдхэг т э ургадаг , ехэ үн этэй сэнтэй модон
• Шүбүүг — гааhанай амандаа хэдэг талын үзүүр
• Жангар – гүрэн түрын нэрэ

Харуу баян шогууша үбгэнэй гааhаар татажа үзөөд, тэрээндэнь хорхойтожо:

— Ши намда энэ гааһаяа худалда! — гэбэ.

— Мори сарааршье , алта мүнгөөршье худалдаха гааh ан бэшэ л даа . Хамаагү й, энэ гааһа яа боосоондо табих а hэ м. Боосолдоё! Боосоогоо эдибэл, гааhыем абаарай! Боосоогоо алдабалшни, би шинии нэгэ шэхые тайража хаяхаб! — гэбэ шогууша үбгэн.

Тэрэнэй һиилэмэл мүнгэн толгойтой, зандан модон шүбүүгтэй га аhанд а хорхойтоһо н харуу ба ян бэеэ барингүй, үрөөһэн шэхэеэ табижа боосолдобо. Тиихэдэ харуу баян баһал боосоогоо алдажа, шогууша үбгэндэ шэхэеэ тайруулаа юм һэн ха.

Гэрэй даабари:

• Тон ехээр ямар юумэн таанадта һайшаагдааб? Юундэ?

• Что больше всего вам понравилось? Почему?

• Харуу баян тухай өөрынгөө һанамжа хэлэгты.

• Как можешь охарактеризовать жадного богача?

• Ямар һургаал зааhан онтохон гээшэб?

• Чему нас учит эта сказка?