Қысқа қағыспа айтыс

САБАҚ ЖОСПАРЫ, 1-тоқсан

5-сынып, 2-сабақ,күн реті:

Сабақтың тақырыбы: Қысқа қағыспа айтыс

Сабақтың мақсаты: Қазақ халқының айтыс өнеріндегі қысқа қағыспа айтыс өнері жайында мағлұмат беру.

Сабақтың міндеттері:

а) Білімділік: Айтыстың түрлері мен таныстыру.

ә)Дамытушылық: Айтыс пен жырды орындау барысында барлық ережелерді сақтау, дауыс баптау жаттығуларын жетік меңгерту

б)Тәрбиелік: Айтыскер ақындар мен жыршы жыраулардың өнеріне деген сүйіспеншілігін арттыру,орындау мәнерімен танысу

Сабақтың түрі: Жаңа білімді меңгеру

Сабақтың ұйымдастырудың әдіс-тәсілдері: сұрақ-жауап,сергіту сәті, топпен жұмыс, пікірталас

Сабақтың көрнекілігі: слайдтар, белсенді тақта,бейнекөріністер, сазгерлердің портреттері, домбыра ,баян, фортепиано

Музыкалық материалдар:

Ән үйрену: Ақан сері «Қара торғай»

Сабақ барысы

1.Ұйымдастыру кезеңі:

Сәлемдесу (әндете) оқушыларды түгендеу

3.Жаңа сабақ.

Айтыс - қазақ халқының ең жақсы көретін өнер түрі. Айтыс – екі ақынның бір-бірімен өлең-сөз арқылы жарысуы деп алдынғы сабағымызда айтқанымыздай, айтыстың барлық түрi екiге бөлiнедi. Бiрiншiсi - түре айтыс, екiншiсi - сүре айтыс. Соның ішінде біздің бүгінгі өтетін тақырыбымыз түре айтысы жайында болмақ.

Ақындардың бiр – бiр ауыз өлеңмен қысқаша жауаптасуын түре айтысы деп атаймыз. Түре айтысты атақты ақындармен қатар айтысты жаңа үйреніп жүрген көпшiлiк те қолданған. Түре айтыс - айтыстың шапшаң жауаптасу түріжәне де түре айтыс жас желеңді айтысқа төселдіреді.

Ақындардың аяқ астынан бір-бірімен сын-сықақ ретінде ұтқыр жауаптасуын қағыспа айтыс дейміз. Қағыспа айтыс ақындардан тапқырлық пен шапшаң ойлауды талап етеді. Сондықтан ақынның ойы ұшқыр, тілі жүйрік болуы қажет.

Ал түре айтысына қарама-қарсы бағытта орындалатын , суырып салма өлеңдерге әбден төселген, нағыз ақындардың ұзақ сөйлеп айтысуын – сүре айтыс деп атаймыз. Сүре айтысында көбінесе ел жағдайы, халық тағдыры, ру намысы сөз болады.

4.Шығармашылық жұмыс: (дауыс баптау)

5.Жаңа ән үйрену: Ақан сері «Қара торғай»

Келеді қара торғай қанат қағып

Астына қанатының маржан тағып

Бірге өскен кішкентайдан сәулем едің

Айырылдым қапылыста сенен нағып

Қайырмасы:

Қара торғай

Ұштың зорға-ай

Бейшара, шырылдайсың

Жерге қонбай

Ертістің аржағында бір терең сай

Сүйреткен жібек арқан тел қоңыр тай

Ағаштың бұтағына қонып алып

Сайрайды таң алдында қара торғай

6.Сабақты қорытындылау сұрақтары:

1. Айтыс деген не?

2. Айтыс қандай түрлерге бөлінеді?

3. Түре айтыс дегеніміз не?

4. Сүре айтыспен кімдер айтысқан?

7.Үйге тапсырма:

Айтыс өнері, айтыстың түрлері: сүре, түре, қағыспа айтыс.

8.Бағалау