Գոյականի հոգնակի թվի ուսուցումը
Առարկա՝Հայոցլեզու
Դասարան՝ VII
Նպատակը՝Գոյականի հոգնակի թվի յուրացումը,
ուղղագրությունը,կիրառությունը խոսքում
Դասը սկսումենք ԹԽԱ (թվարկի´ր, խմբավորի´րևանվանի´ր) մեթոդով:
ՈՒսուցիչը առաջարկում է աշակերտներին գրատախտակին գրել մեկ առարկա, շատ առարկաներ ցույց տվող գոյականներ՝ անձ և իր ցույցտվող: Այնուհետև աշակերտները խմբավորում են մեկ առարկա և շատ առարկա ունեցող բառեր:
Մեկ առարկան անվանում են եզակիթիվ:
Հոգնակի թիվը ցույց է տալիս մեկից ավելի միատեսակ առարկաներ:
Ապա ուսուցիչը առաջարկում է նշել այն մասնիկները ,որոնցով արտահայտել են հոգնակի թիվը:
Աշակերտները հեշտությամբ ընդգծում են -եր, -ներ մասնիկները:
Հոգնակի թիվը կազմվում է -եր, -ներ հոգնակերտ վերջավորությունների մւջոցով:
Խելացի աշակերտները հոգնակի թվի կազմության օրինաչափությունն էլ կնկատեն. միավանկ բառերը ստանում են-եր, բազմավանկ բառերը՝-ներ վերջավորությունները:
Ժամանակն է խոսել հոգնակիի կազմության շեղումների մասին:
ա) գրաբարում ն վերջավորություն ունեցող բառերը:
-եր | -ներ(=ն+եր)(գրաբարումն վերջհնչյունունեցողգոյականներ) | ||
հնչյունափոխվող | անհնչյունափոխ | հնչյունափոխ | անհնչյունափոխ |
գիրք-գրքեր միրգ-մրգեր գին-գներ գիծ-գծեր գիր-գրեր միտք-մտքեր սիրտ-սրտեր | թիմ-թիմեր ճիչ-ճիչեր ծիլ-ծիլեր վիհ-վիհեր վիթ-վիթեր շիվ-շիվեր շիթ-շիթեր | դուռ-դռներ ծունկ-ծնկեր հարս-հարսներ ձուկ-ձկներ մուկ-մկներ նուռ-նռներ | գառ-գառն երեզ-եզներ թոռ-թոռներ լեռ-լեռներ ծոռ-ծոռներ մատ-մատներ |
խումբ-խմբեր սուր-սրեր թուր-թրեր գունդ-գնդեր թուղթ-թղթեր բուրդ-բրդեր քուրդ-քրդերձ ու-ձվեր լու-լվեր | ռումբ-ռումբեր տուփ-տուփեր շուրթ-շուրթեր մուրճ-մուրճեր թուխպ-թուխպեր բութ-բութեր թուրք- թուրքեր սուրճ-սուրճեր տունկ-տունկեր | ||
| տեր-տերեր կեր-կերեր թեմ-թեմեր առ-ծառեր ող-ողեր որմ-որմեր | ||
Զուգաձևություններ | |||
քուրմ-քրմեր//քուրմեր սուրբ-սրբեր//սուրբեր |
Գաղտնավանկըսկզբում | Գաղտնավանկըվերջում | Հոգնակիիզուգաձևությունունեցողբառերը | |
-ներ | -եր | եր//ներ | |
գրիչ-գրիչներ սրիչ-սրիչներ գլուխ-գլուխներ բժիշկ-բժիշկներ հրթիռ-հրթիռներ տղա-տղաներ ծրար-ծրարներ | սպա-սպաներ սպի-սպիներ սպունգ-սպունգներ ստվեր-ստվերներ սվին-սվիններ զգեստ-զգեստներ շտաբ-շտաբներ | արկղ-արկղեր աստղ-աստղեր ազդր-ազդրեր դուստր-դուստրեր կայսր-կայսրեր եզր-եզրեր նեգր-նեգրեր | անգղ-անգղեր//անգղներգամփռ-գամփռեր// գամփռներ |
բ)Մեկուկեսվանկանի բառերի հոգնակիի կազմությունը
Միավանկ վերջնաբաղադրիչով բարդ բառեր
Միավանկգ ոյական վերջնաբաղադրիչով բարդբառեր + եր
| Միավանկ բայարմատ վեջնաբաղադրիչով բարդբառ + ներ |
հեռագիր – հեռագրեր լրագիր-լրագրեր նստացույց- նստացույցեր առանձնատուն – առանձնատներ դեղաչափ-դեղաչափեր հանքահոր-հանքահորեր անասնակեր-անասնակերեր
| վիպագիր-վիպագիրներ պատմագիր-պատմագիրներ կողմնացույց-կողմնացույցեր մեծատուն-մեծատուններ հարթաչափ –հարթաչափներ հանքափոր – հանքափորեր խոտակեր-խոտակերներ
|
Բացառություններ՝ տեսակետ-տեսակետներ,տաքդեղ-տաքդեղներ, ընձուղտ- ընձուղտներ
Միավանկ գոյականմի և նույն վերջնաբաղադրիչով բարդ բառեր
Անցք + ներ | Անցք + եր |
լեռնանցք- լեռնանցքներ լուսանցք –լուսանցքներ միջանցք – միջանցքներ նրբանցք- նրբանցքներ | դիտանցք-դիտանցքներ հորատանցք-հորատանցքեր ծղանցք-ծղանցքներ կոճականցք-կոճականցքեր |
պետ | նիշ |
սեղանապետ- սեղանապետներ գնդապետ – գնդապետներ վարչապետ- վարչապետներ քաղաքապետ- քաղաքապետներ մարզպետ-մարզպետներ | չափանիշ- չափանիշներ հատկանիշ-հատկանիշներ ուղենիշ-ուղենիշներ ցուցանիշ-ցուցանիշներ խորհրդանիշ- խորհրդանիշներ |
Այլաձև հոգնակի
-իկ | -այք | Հոգնակիի զուգաձևություն ունեցող բառեր |
մարդ-մարդիկ տղամարդ-տղամարդիկ նախամարդ-նախամարդիկ | կին-կանայք պարոն-պարոնայք տիկին-տիկնայք | պարոնայք-պարոններ տիկնայք-տիկիններ անձիք-անձեր |
Եղե´ք ուշադիր
ֆիդայի բառը վերջում ն չունի
ֆիդայի-ներ
պատճեն բառը ունի՝ պատճեններ
Հնչյունափոխություն
Հաճախ հնչյունափոխվում են ի, ու,ը
իը, փակ վյունիուը, բաց վյունիուվ
ձուձվեր // լեզուլեզուներ