Doiraviy diagrammalar va ularni yasash

NAMANGAN VILOYAT XALQ TA`LIMI BOSHQARMASI

Kososnsoy tuman Xalq ta’limi bo`limi

ABDULBAROV AVAZXON

Чтобы изменить изображение на этом слайде, выберите рисунок и удалите его. Затем нажмите значок «Рисунки» в заполнителе, чтобы вставить изображение.

10-sonli umumta’lim maktabi

MATEMATIKA FANI O`QITUVCHISI

1

5-SINF MATEMATIKA

DOIRAVIY DIAGRAMMALAR VA ULARNI QURISH

Чтобы изменить изображение на этом слайде, выберите рисунок и удалите его. Затем нажмите значок «Рисунки» в заполнителе, чтобы вставить изображение.

MAVZUSIDA TAQDIMOT

1

DOIRAVIY DIAGRAMMALAR VA ULARNI QURISH

• Ma’lumotlarni doiraviy diagramma ko‘rinishida ham tasvirlash mumkin. Odatda, doiraviy diagrammalar bir butun narsaning tarkibiy qismlari orasidagi munosabatlarni ko‘rgazmali qilib tasvirlash uchun tuziladi.

• Masalan, maktab jami o‘quvchilari sonining sinflar bo‘yicha taqsimlanishi, mamlakat aholisining milliy tarkibi, oilaning jami xarajatlaridagi turli xil xarajatlarning ulushi, qotishmadagi turli metallar ulushini tasvirlovchi doiraviy diagrammalar va hokazo.

1

DOIRAVIY DIAGRAMMALAR VA ULARNI QURISH

• 1- misol. Massasi 12 kilogramm bo‘lgan aralashmaning 2 kilogrammini tuz, qolganini suv tashkil qiladi. Bu ma’lumotlar asosida doiraviy diagramma tuzing.

• Yechish: Doira markazini yoyiq burchakning uchi deb olsak, butun doirani ikkita 180˚ li yoyiq burchak qoplaydi.

1

DOIRAVIY DIAGRAMMALAR VA ULARNI QURISH

• Demak, butun doiraning gradus o‘lchovini 2 · 180˚ = 360˚ deb olsak bo‘ladi.

• Aniqlangan qiymatlar asosida doiraviy diagramma quramiz. Buning uchun doira chizib, uchi doiraning markazida bo‘lgan 60˚ li burchak bo‘ylab ikkita radius o‘tkazsak, hosil bo‘lgan doira bo‘lagi tuzning miqdorini aniqlaydi.

• Masala shartiga ko‘ra, 12 kg aralashmani butun doira ( 360˚ ) kabi tasvirlaymiz.
• U holda, 1 kilogrammlik aralashmaga 360˚ : 12 = 30˚ li burchak mos keladi.

• Ravshanki, doiraning qolgan bo‘lagi aralashmadagi suvning miqdorini aniqlaydi.

• Unda, 2 kg tuz 2 · 30˚ = 60˚ li burchak bilan tasvirlanadi.

1

DOIRAVIY DIAGRAMMALAR VA ULARNI QURISH

• Hosil bo‘lgan shakl aralashmadagi tuz va suv miqdorini ko‘rsatuvchi doiraviy diagrammadan iborat bo‘ladi.

• Ba’zi hollarda diagramma tuzishda butun doirani ko‘proq bo‘laklarga bo‘lishga to‘g‘ri keladi.

1

DOIRAVIY DIAGRAMMALAR VA ULARNI QURISH

• 2- misol. Qishloq fuqarolari yig‘iniga o‘tkazilgan saylovda jami 12 000 saylovchi qatnashdi. Ularning 5400 tasi A nomzodga, 2100 tasi B nomzodga, 3300 tasi D nomzodga, 1200 tasi E nomzodga ovoz berishdi. Saylov natijalarini ko‘rsatuvchi doiraviy diagramma tuzing.

• Yechish: Butun doira (ya’ni 360˚ ) – barcha 12 000 ta saylovchilar sonini tasvirlasin. Unda bitta saylovchiga 360˚ : 12 000 = 0,03˚ gradusli burchak mos keladi. Endi har bir nomzodga ovoz bergan saylovchilar soniga mos kelgan burchak kattaliklarini topamiz:

A nomzod uchun: 5400 · 0,03 = 162 ˚

B nomzod uchun: 2100 · 0,03 = 63 ˚

D nomzod uchun: 3300 · 0,03 = 99 ˚

E nomzod uchun: 1200 · 0,03 = 36 ˚

1

DOIRAVIY DIAGRAMMALAR VA ULARNI QURISH

• Doira markazini burchaklarning uchi deb olib mos burchaklarni transporter yordamida chizsak, tegishli diagrammani hosil qilamiz.

1

QIZIQARLI MA’LUMOTLARDAN DOIRAVIY DIAGRAMMALAR YASAYMIZ

09.05.2020 holatiga ko`ra yer yuzi aholisi 7 797 142 041 kishini tashkil etadi. Bundan erkaklar 3 932 939528 , ayollar 3864202513

Butun yer yuzining 29,22% ni quruqlik tashkil etadi. Qolgan 70,78% dengiz va okeanlardir.

1

MAVZUNI MUSTAHKAMLASH UCHUN SAVOLLAR

1. Doiraviy diagrammalar qanday maqsadlarni ko‘zlab tuziladi?

2. Doiraviy diagrammani yasash jarayonini misolda tushuntiring.

3. Burchak deb nimaga aytiladi?

4. Burchak o‘lchov birligi sifatida nima olinadi?

5. Foiz deb nimaga aytiladi?

1

TEST SAVOLLARI

Test 1

Test 2

Test 3

• Ikki nuqtadan nechta to’g’ri chiziq o’tkazish mumkin?

• Songa nol qoshilsa , yig’indi nimaga teng bo’ladi?

• 7 t 200 kg ni kilogram bilan ifodalang.

• A) 2 ta B) 3 ta D) 1 ta E) 4 ta
• A) 2 ta
• B) 3 ta
• D) 1 ta
• E) 4 ta

• A) Nolga B) O’sha sonning o’ziga D) Ikki marta ortadi E) Oxiriga 0 qo`shiladi
• A) Nolga
• B) O’sha sonning o’ziga
• D) Ikki marta ortadi
• E) Oxiriga 0 qo`shiladi

• A) 7200kg B) 70200 kg D) 72000 kg E) 700200 kg
• A) 7200kg
• B) 70200 kg
• D) 72000 kg
• E) 700200 kg

1

1

TEST JAVOBLARI

Test 1

Test 2

Test 3

• Ikki nuqtadan nechta to’g’ri chiziq o’tkazish mumkin?

• Songa nol qoshilsa , yig’indi nimaga teng bo’ladi?

• 7 t 200 kg ni kilogram bilan ifodalang.

• A) 2 ta B) 3 ta D) 1 ta E) 4 ta
• A) 2 ta
• B) 3 ta
• D) 1 ta
• E) 4 ta

• A) Nolga B) O’sha sonning o’ziga D) Ikki marta ortadi E) Oxiriga 0 qo`shiladi
• A) Nolga
• B) O’sha sonning o’ziga
• D) Ikki marta ortadi
• E) Oxiriga 0 qo`shiladi

• A) 7200kg B) 70200 kg D) 72000 kg E) 700200 kg
• A) 7200kg
• B) 70200 kg
• D) 72000 kg
• E) 700200 kg

1

1

UYGA VAZIFA

1188-1189 mashqlar

1

E’TIBORINGIZ UCHUN TASHAKKUR !

AVAZXON ABDULBAROV

Telefon raqami

+998 90 223 44 77

Elektron pochta manili

[email protected]

1