Астың ауыз қуысында қорытылуы

Сыныбы: 8 «ә»

Сабақтың тақырыбы: Астың ауыз қуысында қорытылуы. Тістің құрылысы мен қызметі, сүт тістердің түрақты тістермен алмасуы. Тістің күтімі. Астың корытылуында сілекейдің маңызы. Жұту

Сабақтың мақсаты:

а)Білімділік: ауыз қуысындағы астың қорытылуын, ас қорыту жүйесіндегі азықтық заттардың өзгеріске ұшырау маңызын түсіндіру;

ә)Дамытушылық: талдау, ойлау, салыстыру, қорытындылау, мүшелердің құрылысы мен қызметінің байланысты екенін түйіндей білу қабілеттерін дамыту;

б)Тәрбиелік: cанитарлық-гигиеналық дағдыға, салауатты өмір салтын ұстануға тәрбиелеу.

Сабақтың типі: жаңа білімді меңгерту.

Сабақтың әдісі: Сұрақ-жауап, сөздік-түсіндірмелі, көрнекілік.

Сабақтың көрнекілігі: Презентация, видео, карточка, тест, тірек-сызбалар.

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі

- Сыныптағы оқушыларды түгендеу. Сабаққа назар аударту мақсатымен тараудың атауын, сабақтың мақсаттарын айтып өту, тамақтанудың маңызын еске түсіру.

- Сабақтың эпиграфымен таныстыру:

«КІМ КӨП ШАЙНАЙДЫ, СОЛ ҰЗАҚ ЖАСАЙДЫ»

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру

Видео көрсету

А) Сұрақ- жауап.

1.Асқорыту жүйесі қандай мүшелерден құрылған?

2.Асқорытуға қандай бездер қатысады?

3.Қоректік заттар деген не? Атап өтіңдер.

4.Адам ағзасына тәулігіне қанша су қажет?

5.Адам организмінде өзгеріссіз сіңірілетін зат?

6.Нәруыздың тәуліктік мөлшері қандай?

7. Көмірсулардың тәуліктік мөлшері қандай?

8.Жұтқыншақтың ұзындығы қандай?

9.Асқазанның сыйымдылығы қандай?

10.Ашішектің ұзындығы қандай?

Б) Берілген суреттегі асқорыту мүшелерін атап жазыңдар.

ІІІ.Жаңа сабақ

1.ШАЙНАУДЫҢ МАҢЫЗЫН ТҮСІНДІРУ-тағамды механикалық өндеу: ұнтақтау, майдалау, сілекеймен дымқылдату, ас түйіртпегін қалыптастыру. Бұл рефлексті әрекет. Адамның шайнау аппараты жануарларға қарағанда нашар дамыған, себебі адам аспаздық өндіруден өткен тағамды қабылдайды.

2.ТІСТЕРДІҢ ҚҰРЫЛЫСЫН ЖӘНЕ МАҢЫЗЫН ТҮСІНДІРУ.

а\Тістер көмегімен адам тағамды уатып майдалайды. Ересек адамдағы тістің жалпы саны- 32. Пішіні мен қызметіне қарай күрек тіс, ит тіс, үлкен және кіші азу тіс деп ажыратады. Екі жақ сүйектерінде орналасқан тістердің формуласын қарастырайық.

ә\ Тістің құрылысын түсіндіру.

б\Сүт тістер туралы айтып өту.

Адамда алдымен сүт тістер, кейін тұрақты тістер шығады. Сүт тістердің алмасуы 6-7 жаста басталып, 15 жасқа келгенде аяқталады.

в\Жақсы шайнаудың маңызын түсіндіру.

3.СІЛЕКЕЙ БЕЗДЕРІ сілекей түзеді. Сілекей өзектер арқылы ауыз қуысына ағады. Адамда 3 жұп сілекей бездері бар: 2 шықшыт,2 жақ асты, 2 тіл асты.

а\Сілекей бездерінің іс-әрекетін зерттеу әдістері.

ә\ Сілекей бөлінудің реттелуі

4.ТІЛ-сілемейлі қабықпен жабылған, тамырлары мен жүйкелері көп, қозғалмалы бұлшық етті мүше. Шайнау үдерісінде асты қозғалтады, сөйлеу және дәм сезу мүшесі болып табылады. Тіл мен ерін тағам сапасын анықтауға және оны жұтқыншаққа жылжытуға көмектеседі.

5.ЖҰТУ-рефлексті әрекет. Тағам түйірі тіл түбіріне ауысқанда, рефлексті түрде жұту қозғалысы пайда болады. Тіл түбірі рецепторларынан қозу сопақша мида орналасқан жұту орталығына өтеді. Ол жерден импульс жұтқыншақ бұлшықеттеріне барады. Жұтқыншақ бұлшықеттерінің жиырылуы нәтижесінде жұтылған тамақ өңеш арқылы өтіп, асқазанға түседі.

IV. Бекіту

І деңгей сұрақтары. 
1. Ересек адамның тісінің саны қанша? (32) 
2. Үстіңгі жақ сүйекте неше күрек тіс бар? (4) 
3. Астыңғы жақ сүйекте неше ит тістер болады? (2) 
4. Астыңғы жақ сүйекте неше кіші азу тістер болады? (4) 
5. Астыңғы жақ сүйекте неше үлкен азу тістер болады? (6) 
6. Жас балаларда неше сүт тіс болады? (20) 
7. Астыңғы жақ сүйектегі үлкен азу тістердің неше түбірі болады ? (2) 
8. Үстіңгі жақ сүйектегі үлкен азу тістердің неше түбірі болады? (3 
9. Тістің құрылыс қандай ? (қаптамасы, мойыны, түбірі) 
10. Тістің сүйекке ұқсас тығыз затын не дейді ? (дентин) 
11. Сілекей бездерінің қандай түрлері бар? (2 шықшыт, 2 тіл асты, 2 жақ асты) 
12. Ауыз қуысында шықшыт, тіл асты, жақ асты бездерінен басқа бездер бола ма? 
(микроскопиялық бездер) 
13. Тістің қандай ауруларын білесің? (тісжегі) 
14. «Баланың тісі жетіде түседі» деген нақыл сөз нені аңғартады? (6-7 жастан бастап 
сүт тістері түсіп, орнына тұрақты тістер шығады) 
ІІ деңгей сұрақтары. 
Тіс қаптамасы немен қапталған? (жылтыр кіреукемен немесе эмальмен) 
Шайнау дегеніміз не? (тағамды механикалық өңдеу) 
Шайнау қандай әрекет? (рефлекстік) 
Тістің түбір аймағы немен жабылған? ( цементпен)
Эмаль қандай қызмет атқарады? (тісті үйкеленуден сақтайды, бактериялардың енуінен сақтайды) 
Шықшыт безінің өзегі қай жерге ашылады? (ұрттың сілемейлі қабығына) 
Жақ асты және тіл асты бездерінің өзегі қай жерге ашылады? (тіл астына) 
Жануарлардың сілекей бездерінің қызметін кім зерттеген? (И.П.Павлов) 
Сілекей дегеніміз не және құрамы қандай? (тұтқыр, түссіз сұйықтық және 98-99% 
су, 1% органикалық және бейорганикалық заттар ) 
Жұту дегеніміз қандай әрекет? (рефлекстік) 
Сілекейдің бөлінуі не арқылы реттеледі? (вегетативті жүйке жүйесінің 
парасимпатикалық және симпатикалық бөлілімдері арқылы реттеледі) 
Ас қорыту процесінде шайнау қандай рөл атқарады? (ас ұнтақталады, 
майдаланады, сілемеймен дымданады, ас түйіртпегін қалыптастырады) 
Жұту орталығы қайда орналасқан? (сопақша мида) 
Сілекей безінен қандай ферменттер бөлінеді? (птиалин н/е амилаза, мальтаза) 
Тіс гигиенасын қалай сақтау керек деп ойлайсың? 

V. Қорытындылау

а\ «Ойланып,жауап беріңдер» тапсырмасымен жұмыс (169-шы бет).

ә\ «Сәйкестігін көрсетіңдер» кестесімен жұмыс.

VI. Үй тапсырмасы

§46, ас туралы мақал-мәтелдер жазып келу.

VIІ. Бағалау