Ақпарат саны және өлшем бірлігі

Ақпарат саны және өлшем бірлігі

Информатика және есептеуіш

техника негіздері

5 сынып

Күтілетін нәтиже

Білім

• Ақпарат санын, өлшем бірлігін және информативті ақпаратты біледі.
• Ақпарат санын анықтау әдістерін таниды.

Түсінік

• Мағынасына қарай және ықтималдығына қарай ақпарат санын анықтауды түсінеді.
• Информативтілік жайлы қорытынды шығарады.

Қолданыс

• Мағынасына қарай ақпарат санын анықтау әдісі арқылы ақпараттың түсінікті болуы мен саны арасындағы байланысты анықтайды.
• Ықтималдығына қарай ақпарат санын анықтау жолын қолданып, мәселені есептеп шығарады.

Анализ

• Ақпарат санын анықтау жолдарын бөлшектеп қарастырады.

Синтез

• Информативтілік пен ақпарат санын мөлшерлейтін өлшем бірлігін орнатудың маңызды ұғымдарын тұтастырады.

Баға

• Мағынасына қарай және ықтималдығына қарай ақпарат санын анықтау әдістерә арасындағы айырмашылықты түсінеді.
• Өлшем бірлікерінің көп болуының маңыздылығын ерекшелейді.

Тақырып жоспары

• Ақпарат саны
• Ақпараттың санын анықтаудың 3 түрлі әдісі
• Ақпараттың өлшем бірлігі

Ақпарат саны

Ақпарат саны (мөлшері, көлемі)

• Ақпарат саны – ақпарат қабылданған кезде жойылған белгісіздіктіктің мөлшерін көрсететін ақпараттың санмен берілген сипаттамасы.

Мысалы . Бинго ойынын теледидардан қарағанда әрбір жаңа сан шыққанда белгісіздіктің бірге төмендейтінін байқаған шығарсыңдар .

Әрбір сан шыққанда таңдау мүмкіншіліктерінің саны (белгісіздіктің мөлшері) азаяды да, аяғында толық ақпарат белгілі болғанда ешқандай мүмкіншілік қалмайды.

Ақпараттың санын анықтаудың 3 түрлі әдісі

Ақпараттың санын (мөлшері) анықтаудың 3 түрлі әдісі бар:

Мағынасына қарай

Ықтималдығына қарай

Алфавиттік

Ақпараттың мағынасына қарай мөлшерін анықтау:

• Ақпарат жаңа, әрі түсінікті болса, онда ол информативті болып табылады.
• Информативтілігі неғұрлым жоғары болса, ақпараттың саны соғұрлым көп болады.

Мысалы. 2-ші сынып оқушысына университеттің оқулықтарынан келген ақпарат саны 0 болады, себебі оқушы оны түсінбейді.

Ақпараттың санын ықтималдығына қарай анықтау:

• Ықтималдықтары бірдей N оқиғалардың бірі орындалса, онда белгісіздік те N есе кемиді.

* Бұл жерде N болуы ықтимал оқиғалардың саны.

Мысалдары.

• Тиынды лақтырғанда екі жағдай ғана

болуы мүмкін. Тиын лақтырғаннан

кейін белгісіздік екі есе кемиді.

• Кубикті лақтырғанда алты түрлі

жағдай болады. Лақтырғаннан кейін

белгісіздік алты есе кемиді.

• Екінші жағдайда біз көбірек ақпарат аламыз.
• Егер мүмкін жағдайлар саны біреу болса, онда біз ешқандай ақпарат алмаймыз.

1-16 аралығында 5 санын анықтау үшін керек ақпарат санын (мөлшерін) анықтайық

Сұрақ

Жауап

Сан 8-ден артық па?

Жоқ

Сан 4-тен артық па?

Белгісіздік

Иә

Сан 6-дан артық па?

8

Белгілі ақпарат саны

1 бит

Жоқ

Белгісіз сан 5 па?

4

1 бит

2

Иә

Барлығы

1 бит

1

1 бит

4 бит

Қорытынды : 16 санның бірін анықтауға қажет ақпарат саны 4 битке тең.

Ақпараттың санын алфавиттық жолмен анықтау үшін

• мәтін көлемін
• алфавит қуатын, т. б. білу қажет

*Оған ақпараттың мазмұны еш әсер етпейді.

*Ақпаратты алфавиттық жолмен өлшеу жолы жайлы жоғарғы класстарда толығырақ айтылады.

Ақпараттың өлшем бірлігі

Ақпараттың өлшем бірлігі

• 1 бит – белгісіздікті 2 есе азайтанын ақпаратты қамтитын мәліметтің мөлшері (саны). Бит – ақпаратты өлшейтін ең кіші өлшем бірлігі.

Егер тиын лақтыру мысалына қайтатын болсақ, бұл жерде белгісіздік 2 есе азаяды, яғни белгілі болған ақпарат 1 битке тең.

• Бит ақпараттың өлшем бірлігін көрсететін ең кіші өлшем бірлік. Одан үлкенірек байт деп аталады. Ол 2 3 бит 8 битке тең.
• Басқа өлшем бірліктер:

1 байт = 8 бит

1 кб (килобайт) = 2 10 байт = 1024 байт

1 Мб (мегабайт) = 2 10 кб = 1024 кб

1 Гб (гегабайт) = 2 10 Мб = 1024 Мб