АЙЛАНА ва ДОИРА

O ’ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA’LIMI VAZIRLIGI

NAMANGAN VILOYATI

XALQ TA’LIMI BOSHQARMASI

Uchqo`rg`on tuman xalq ta’limi bo’limiga qarashli 39-umumiy o`rta ta`lim

maktabi matematika fani o`qituvchisi

RAHIMOVA MUAZZAMning

Matematika fanidan 6-sinflarda “Aylana uzunligi va doira yuzi” mavzusida yozgan 1 soatlik

МАКСАД

Mavzu:Aylana uzunligi va doira yuzi.

I.Darsning maqsadi:

a)Ta’limiy maqsad: o`quvchilarga aylana va doira haqida umumiy ma’lumot berish;

b)Tarbiyaviy maqsad: o`quvchilarni boy tariximizga, ajdodlarimizga hurmat, vatanga muhabbat, chin insonparvarlik ruhida tarbiyalash;

d)Rivojlantiruvchi maqsad: o`quvchilarni esda saqlash qobiliyatlarini rivojlantirish, erkin va mustaqil fikrlashga o`rgatish.

Darsning jihozi: texnik vositalar, tarqatmalar, koptok, mavzuga doir shakllar, sirkul, chizg`ich.

Darsning usuli: koptokli mashq, aqliy hujum, guruhlar ustida ishlash.

Darsning borishi:

Tashkiliy qism: O`quvchilar bilan salomlashish. Navbatchilardan davomatni aniqlash. Navbatchilar bugungi darsga tayyorlab kelgan yangiliklarini so`rash.

II.Ma’naviyat daqiqasi:

O`qituvchi: “Matematika fanlar ichra shoh,

Uning sirlaridan bo`lingiz ogoh”.

Dastlab sinfdagi o`quvchilarni ikki guruhga bo`lamiz.Birinchi guruhni AYLANA, ikkinchi guruhni DOIRA deb nomlaymiz. “Aylana” guruhiga al-Xorazmiy haqida, “Doira” guruhiga. Mirzo Ulug`bek haqida fikr berishlari so`raladi.

1-o`quvchi: Tarixdan ma’lumki biz Xorazmiy-u Buxoriylar avlodimiz.

2-o`quvchi:G`iyosiddin Jamshid al-Koshiy,Mirzo Ulug`beklar avlodi ekanligimizdan faxrlanamiz.

3-o`quvchi:Al-Xorazmiy,al Beruniy ,

Al-Farob avlodidan

Asli naslim balki o`zlug`,

Balki tarxon o`zbegim.

4-o`quvchi:

Tuzdiyu Mirzo Ulug`bek

Ko`ragoniy jadvalin.

Sirli osmon toqiga ilk

Qo`ydi narvon o`zbegim.

5-o`quvchi: Bobomiz Al-Xorazmiyning matematika faniga qo`shgan hissalarini g`arb olimlari tan olgani bizga yanada g`urur va iftixor baxsh etadi.

6-o`quvchi: Mirzo Ulug`bek o`zining “Ziji Ko`ragoniy”

asarini yaratgan

III.Asosiy qism:

Dars davomida o`quvchilar ishtiroklari matematik shakllar

asosida baholab boriladi.

O`tgan mavzuni takrorlash: koptokli mashq usulidan

foydalanamiz.

O`tgan mavzu: Uchburchak va uning turlari,perimetri.

O`quvchilar koptok mashqini bajarishda ziyraklik

serharakatlik,topqirlik qanchalik ahamiyatga ega ekanligini tushunadilar.Mashq haqida ma`lumot oldilar.

O`qituvchi o`tgan mavzudan savol berdi.

Savol:Uhburchak deb nimaga aytiladi? Koptokni 1-o`quvchiga otadi.

1-o`quvchi: Tekislikda bir to`g`ri chiziqda yotmagan uchta

nuqta olamiz va ularni kesmalar yordamida birlashtiramiz,hosil bo`lgan shakl uchburchak deyiladi.

2-qatordagi oquvchiga otadi va savol beradi.Agar savolga

javob bera olmasa yonidagi o`quvchiga uzatadi.

Savol:Uchburchakning qanday turlari bor?

2-o`quvchi: To`g`ri burchakli, teng yonli, teng tomonli, o`tkir burchakli, o`tmas burchakli uchburchaklar.

Savol: Qanday uchburchak teng yonli uchburchak deyiladi?

1-Qatordagi o`quvchiga otadi. Javob: Ikkita yon tomoni teng bo`lgan uchburchak teng yonli uchburchak deyiladi. Shu tariqa savol javob mashqi davom etadi va o`tilgan mavzu mustahkamlanadi.

IV.Yangi mavzu bayoni:

“Aqliy hujum” usulidan foydalaniladi.

O`qituvchi: Aylana deb nimaga aytiladi?

1-o`quvchi: Tayin nuqtadan teng uzoqlikda yotgan barcha nuqtalar to`plami AY L A N A deyiladi.

S hu tayin nuqta aylana markazi deyiladi va O harfi bilan belgilanadi.

O`qituvchi: Aylana radiusi deb nimaga aytiladi?

2 -o`quvchi:Aylana markazidan uning ixtiyoriy nuqtasigacha bo`lgan masofa aylananing R A D I U S I deyiladi va u r harfi bilan belgilanadi. A

O A=r -radius

O`qituvchi: Vatar deb nimaga aytiladi?

3 -o`quvchi: Aylananing ikkita ixtiyoriy nuqtasini tutashtiruvchi kesma V A T A R deyiladi va BC kabi belgilanadi. B

C

BC-vatar

O`qituvchi: Diametr deb nimaga aytiladi?

4-o`quvchi: Aylananing markazidan o`tuvchi vatar

D I A M ET R deyiladi va u d harfi bilan belgilanadi.

D

E

DE=d - vatar d=2r.

O`qituvchi: Doira deb nimaga aytiladi?

5-o`quvchi:Tekislikning aylana bilan chegaralangan qismi D O I R A deyiladi.

O`qituvchi: Aylana bilan doiraning farqi nimada?

6-o`quvchi: Aylanada uzunlik bor,doirada yuz bor.

D O I R A A Y L A N A

Savollarga to`g`ri javob bergan o`quvchilar rag`batlantirib

b oriladi.

O`qituvchi: Quyosh sistemasidagi sayyoralarning yillik aylanma harakati ning ko`rinishi aylanaga misol bo`ladi.

Yerning sun`iy yoldoshi oyning ko`rinishi doiraga misol bo`ladi.

O`qituvchi yangi mavzu bayoni bilan tanishtirib o`tadi.

Aylana uzunligini topish uchun uning diametrini π soniga ko`paytirish kerak. π soni – aylana radiusiga bog`liq bo`lmagan o`zgarmas son.

C=2πr yoki C=πd

Buyuk alloma Mirzo Ulug`bek rasadxonasida π sonining verguldan keyingi 17 ta xonasi aniq topilgan.

π=3.14159265358979325...

Mashqlar bajarishda ko`pincha , π=3,14 yoki π=22/7 deb olinadi.

1-masala. Agar aylananing radiusi 24 sm bo`lsa,uning uzunligini toping?

Yechish: C=2πr formulaga asosan C=2 ^. 3, 14 ^. 24=150,72 sm.

Javob: C=150,72 sm.

Doiraning yuzi S=πr² formula bilan hisoblanadi.

2-masala. Doiraning radiusi 2 sm ga teng. Doira yuzini

toping.

Yechish: S=πr² formulaga ko`ra S=3, 14 ^. 2²=3, 14 ^. 4=12,56 sm²

Javob: S=12,56sm².

O`quvchilarni darslik bilan ishlash ko`nikmalarini mustahkamlash uchun darslikdan bir nechta masalalar beriladi.

V.Mustahkamlash:

Mavzuni mustahkamlash uchun guruhlarga bittadan masala beriladi.

“Aylana” guruhiga masala: Radiusi 5dm bo`lgan aylananing uzunligini toping.

“Doira” guruhiga masala: Radiusi 5 dm bo`lgan doiraning yuzini toping.

Har bir guruhdan bittadan vakil doskada masalani ishlaydilar. O`qituvchi bajarilayotgan masalalarni nazorat qilib boradi va doskadan oldin ishlab bo`lgan beshta o`quvchi baholanadi.

VI.Uyga vazifa: O`quvchilarga tushuntirib o`tiladi va dasliklardagi bir nechta masalalarni yechish hamda shakllar yasash topshiriladi.