Абайды оқы, таңырқа!

Пән: ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТІ (Т2)

Мектеп:

Күні: ___/___/201__

Сабақ реті: 1

Мұғалім:

Сынып: 6 Т2

Оқушылар саны: ______

Келмегендер: ______

Сабақ тақырыбы:

Абайды оқы, таңырқа!

Абай

Сабақ қамтитын оқу мақсаттары:

6.3.3.1 - орта көлемді шығармаларды түсіну, тақырыбы мен негізгі ойды анықтау;

6.5.1.7 - себеп-салдарлық қатынасты білдіретін жалғаулықтардың қызметін білу, ауызша және жазба жұмыстарда орынды қолдану

Сабақ мақсаты:

Тақырыптың негізгі ойын анықтайды

Орта көлемді шығармаларды түсіну

Ережені түсіну ауызша және жазбаша жұмыстарда қолдану

Бағалау критерийлері

Мәтін мазмұнын түсінеді, ақпаратты қолдана алады.

себеп-салдарлық қатынасты білдіретін жалғаулықтардың қызметін біледі,орынды қолданады

Құндылықтарды

дарыту

• қазақ тілінде сөйлеуге, ойын еркін жеткізуге тырысады;

• жұптық,топтық жұмыста өзара қолдау көрсетеді;

• адамдарға құрмет көрсетуге, еңбекті бағалауға дағдыланады.

АКТ қолдану

Тілдік мақсаттар

Пән лексикасы және терминология:

ынталы, зерек, ерке, әуес

Диалог және жазылым үшін қажетті сөз тіркестер:

Менің ойымша; пікіріме мынадай дәлелдер келтіремін; оның мынадай себептері бар; себебін былай түсіндіремін;

Осыған дейін меңгерілген білім

Бөлімнің бірінші сабағы

Жоспарлан-ған уақыт

Іс-шаралар

Ресурс тар

Сабақтың басы

5 минут

«Қызығушылықты ояту “Кім жылдам?”

1. Абай кім?

2. Қашан. Қай жерде, дүниеге келген?

3. Абайдың шын есімі кім?

4. Абайдың қандай өлеңдерін білесіңдер?

5. Қандай әндерін білесіңдер?

6. Қанша қара сөзі бар?

7. Ұлы ақын туралы жазылған роман-эпопея қалай аталады?

8. Оның авторы кім?

9. Ән туралы жазылған қандай өлеңдері бар?

Топтастыру әдісі

Негізгі бөлімі

ІІ. Жаңа сабақ.

“Әсемпаз болма әрнеге” өлеңімен танысамыз. Бұл өлеңінде ақын өнерге, білімге, биік адамгершілік қасиеттерге  баулиды. Адам баласына қайрат пен ақыл, әділет пен мейірім қатар керек қасиеттер екенін жырына арқау етеді. Әділет пен мейірім болмаса, адам баласы алды-жалын, арты – мұз болып қайда барарын білмейді. Пайда іздеп, мақтанға салынбау керектігін, өзімде бар деп біреуден артық  болудан, қызғаншақтық қасиеттен аулақ жүру туралы ой айтады. 

ІV. Оқулықпен жұмыс.

“Әсемпаз болма әрнеге” өлеңін мәнерлеп оқыту. 

Өлең мазмұны жайлы оқушылардың ой-пікірін тыңдау. 

1. Әсемпаз болма әрнеге

2. Өнерпаз болсаң-арқалан дегенді қалай түсінесіңдер?

2. Ақын қандай жақсы қасиеттер туралы айтады?

3. “Алдың-жалын, артың – мұз” деген өлең жолдарын қалай түсінесіңдер?

4. “Пайда, мақтан, мінін ұрлап, бәйге, жасыру,” сөздерінің мағынасын ашыңдар?

5. Осы өлеңде нақылға айналып кеткен қандай өлең жолдары бар?

V. Дәптермен жұмыс. “Пайда, мақтан, бәйге, жасыру”  сөздерінің синонимін тауып, дәптерге жазу. 

Ойталқы

1. «Әсем» және «әсемпаз» сөздерінің мағынасын ашып түсіндіріңдер

2. Мына сөз тіркестерінің мағынасын түсіндір.

Әсем қала, Әсем табиғат ,Әсем мінезі

Әсемпаз сөзінің мағынасын салыстыр.

• Әсем киінетін адам

• Әр нәрсемен айналысып, істі аяқтамайтын адам.

• Әсемдікті жақсы көретін адам.

• Әсемдікті жасайтын адам.

• Әр нәрсеге қызығатын адам

    Ақының нақылға айналып кеткен өлең жоладарын дәптерге түсіріп алу. 

12. Өлеңнің түйіні: «..Ақырын жүріп, анық бас

Еңбегің кетпес далаға»

Дәл бұл жерде тек Абай өлеңінде бір рет қана кездесетін «арқалан» сөзінің төркіні туралы сөз қозғағалы отырмыз. Кез келген қазақ баласы жатқа білетін Абайдың —

“ Әсемпаз болма әрнеге,
Өнерпаз болсаң, арқалан.
Сен де — бір кірпіш дүниеге
Кетігін тап та, бар қалан,

”

— деген өлеңіндегі «арқалан» сөзінің, сырт көзге, мағынасы әркімге де акық, түсінікті сияқты. Осы күндері баспадан шыққан түсіндірме сөздіктерімізде де, бұл сөздің түсінігіне келгенде, жұртқа мәлім мағынадан аса алмаған. 1959—1961 жылдары шыққан екі томдықта Абай өлеңіндегі «арқалан» сөзіне «біреуге сену, сүйену» деп түсінік берілсе, «Абай тілі сөздігінде» (1968):

Арқалану — өз күшіне сену, масаттану, мақтану.

Ал 10 томдық «Қазақ тілінің түсіндірме сөздігінің» бірінші томында (1974):

Аркалан — арқа сүйеу, сену.

Абай осы өлеңінің соңында:

«Мақтанды іздеп, кайғы алма...» десе, «арқалан» сөзі дәл бұл жерде «масаттан, мақтан» мағынасы орнына қолданылып отыр деуге ауыз бармайды. Міне, осындай пікір таласы үстінде ертедегі түркі жазба ескерткіштері дерегінің пайдасын қолма-қол көреміз. Өткен дәуірдегі түркі тілдерінде «арқаланның» біз білетін мағынасымен қоса екінші ұғымы да болған. Ол — ізден, іздену: «біліг чіндә ерсә сіз арқаң» — «даналық Қытайда десе де, сіз іздеңіз». Сөйтіп, Абай «арқаланының» мағынасы «ізден» дегенге нұсқайды. Егер өлең желісін ой таразысына салсақ та, елегінен өткізсек те, өз пікірімізге, көңіліміз кәміл сене түседі. Өйткені «ізденбей», тек «мақтану, масаттанумен» жүрген өнерпаз дүние «кетігін тауып, кірпіш болып қалана қоюы» екіталай. Бұл жерде біз жазба ескерткіштегі бір сөзді тауып алып, ойымызға арашашы болсын деген ниетпен, жармасудан аулақпыз. «Арқа» сөзінің «ізде» мағынасы қазіргі кездегі тофа, тува, алтай іспеттес түркі тілдерінде сақталғандығымен де дәлелдейміз

VІ. Сөздікпен жұмыс.

Шапқат (шапағат) - мейірім, жәрдем, көмек.

Ез (езбе) – мезі етуші, мыжыма.

Сабақты қорытындылау

1)Адамға өмірде керек қасиеттерді және керек емес қасиеттерді теріп жаздырту.

Білім сөзімен келетін ассоциацияларды жазыңдар.

Сұрақтарды топта талқылаңдар.

1. Адамға білім қалай келеді?

2. Білімді қандай адам іздейді?

3. Талапты бала деп кімді айтады?

4. Бұл сөзді қай уақытта кімнен естідің?

Білімді адам болудың маршрутын сызып көріңдер. Баспалдақтар санын көбейтуге болады.

Ситуациялық сұрақ. Барлық адам мектепте оқиды? Бірақ бәрі білімді адам болады ма?Білімді адам болуы мұғалімге байланысты ма, адамға байланысты ма?

Білімді адам болуы қандай қабілеттер болу керек?Төмендегі сөздерді тізімін қара, қандай сөздер сіздің ойыңызға сай келеді?

• Талапты

• білімді

• тез ұғып алатын

• зерек

• ұқыпты

• сабырлы

• ойлы

• тойшыл

• қыдырымпаз

• салмақты

• тынымсыз

• ерме

Осы сөздердің ішінен білімді адам болу үшін керекті сөздерді табыңдар.

Үлестірмелі материал

Сабақ соңы

5 минут

«Талқылау бойынша серіктестер»

С ЕРІКТЕСІҢІЗБЕН ТАЛҚЫЛАҢЫЗ

Өзіңіз үйренген үш нәрсе туралы;

Не нәрсе оңай болды?

Не нәрсе қиын болды?

Не білгіңіз келеді? 

VІІ. Үйге тапсырма. 1. Өлеңді жаттау

Қосымша мәлімет

Саралау – көбірек қолдау көрсетуді қалай жоспарлайсыз? Қабілетті оқушыларыңызға қандай жоспар құрған болар едіңіз?

Бағалау – оқушылардың не үйренгенін қалай анықтауды жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланысқа сілтеме

Денсаулық және қауіпсіздік

АКТ сілтемелері

Құндылықтар сілтемесі

Жұптар бірі-біріне қолдау көрсетеді. Нәтижені саралау.

Бағалау критерийі

Кері байланыс

Топпен жұмыс істеу дағдылары. (бір-бірін тыңдау, құрметтеу.)

Рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқыту мақсаттары шынайы болды ма? Бүгін оқушылар нені үйренді? Оқыту ортасы қандай болды? Менің бөліп оқытқаным өз мәнінде жүзеге асты ма? Мен өз уақытымды ұтымды пайдалана алдым ба? Мен жоспарыма қандай өзгерістер енгіздім және неліктен?

Қорытынды бағалау:

Ең жақсы өткен екі дүниені атап көрсетіңіз (оқытуға және үйренуге қатысты)

1:

2:

Қандай екі дүние сабақтың одан да жақсы өтуіне ықпалын тигізуші еді? (оқытуға және үйренуге қатысты)

1:

2:

Осы сабақтың барысында мүмкін барлық сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағыма қажет болуы қандай ақпаратты білдім?

1:

2: