ББЖМ тестері №3

1.Қағаздың микроскопиялық талшықтарының және сауқсақ терісінің сезімтал рецепторларының кесірінен саусақты қағазбен кесіп алу, басқа зақымдануларға қарағанда әлдеқайда жанға батады.

2.Бұл ауыртпалықты көбіміз байқаған болармыз? Және де тілік көбіне байқалмайды, оған қоса көп жағдайда қанамайды. Дегенмен неге қатты ауырады?

3.Мысалы, ұстараның өткір жүзі жараға бөтен бөлшектер қалдырмай, тегіс тілік жасайды. Және мұндай тілік ауру тудыратынымен, әдетте жағымсыз сезім бірнеше минуттан кейін қойып қалады. Ал парақ, тіліп қана қоймай, құрамындағы микроскопиялық талшықтарының көмегімен басқа да ұсақ зақымдар келтіреді.

4.Бұдан өзге, саусақты қағаз парағымен тіліп алғанда жарада осы талшықтар мен басқа да бөтен материалдардың бөлшектері қалады. Дәл осылар жара аймағындағы терінің ауру рецепторларын қоздырады. Өз кезегінде рецепторлардың көп мөлшері сезімталдықты арттырып, адам азғантай зақым келгеннің өзінде ауруды сезінеді.

5.Сонымен қатар, болар-болмас тілік қатты қанамайтындықтан немесе тіпті қанамағандықтан, қан жарадан бөтен заттарды «шығара» алмайды, және оған жаңа қоздырғыштар түседі. Мұның бәрі бұдан да зор жарақат алған кездегі аурудан да қатты ауру тудырады. (156 сөз)

Сұрақ: Мәтін мазмұнына сай келетін тақырыпты белгілеңіз

1.Қағаздың микроскопиялық талшықтарының және сауқсақ терісінің сезімтал рецепторларының кесірінен саусақты қағазбен кесіп алу, басқа зақымдануларға қарағанда әлдеқайда жанға батады.

2.Бұл ауыртпалықты көбіміз байқаған болармыз? Және де тілік көбіне байқалмайды, оған қоса көп жағдайда қанамайды. Дегенмен неге қатты ауырады?

3.Мысалы, ұстараның өткір жүзі жараға бөтен бөлшектер қалдырмай, тегіс тілік жасайды. Және мұндай тілік ауру тудыратынымен, әдетте жағымсыз сезім бірнеше минуттан кейін қойып қалады. Ал парақ, тіліп қана қоймай, құрамындағы микроскопиялық талшықтарының көмегімен басқа да ұсақ зақымдар келтіреді.

4.Бұдан өзге, саусақты қағаз парағымен тіліп алғанда жарада осы талшықтар мен басқа да бөтен материалдардың бөлшектері қалады. Дәл осылар жара аймағындағы терінің ауру рецепторларын қоздырады. Өз кезегінде рецепторлардың көп мөлшері сезімталдықты арттырып, адам азғантай зақым келгеннің өзінде ауруды сезінеді.

5.Сонымен қатар, болар-болмас тілік қатты қанамайтындықтан немесе тіпті қанамағандықтан, қан жарадан бөтен заттарды «шығара» алмайды, және оған жаңа қоздырғыштар түседі. Мұның бәрі бұдан да зор жарақат алған кездегі аурудан да қатты ауру тудырады. (156 сөз)

Сұрақ: Тілік болған жер қанамаса, неге қатты ауырады?

1.Қағаздың микроскопиялық талшықтарының және сауқсақ терісінің сезімтал рецепторларының кесірінен саусақты қағазбен кесіп алу, басқа зақымдануларға қарағанда әлдеқайда жанға батады.

2.Бұл ауыртпалықты көбіміз байқаған болармыз? Және де тілік көбіне байқалмайды, оған қоса көп жағдайда қанамайды. Дегенмен неге қатты ауырады?

3.Мысалы, ұстараның өткір жүзі жараға бөтен бөлшектер қалдырмай, тегіс тілік жасайды. Және мұндай тілік ауру тудыратынымен, әдетте жағымсыз сезім бірнеше минуттан кейін қойып қалады. Ал парақ, тіліп қана қоймай, құрамындағы микроскопиялық талшықтарының көмегімен басқа да ұсақ зақымдар келтіреді.

4.Бұдан өзге, саусақты қағаз парағымен тіліп алғанда жарада осы талшықтар мен басқа да бөтен материалдардың бөлшектері қалады. Дәл осылар жара аймағындағы терінің ауру рецепторларын қоздырады. Өз кезегінде рецепторлардың көп мөлшері сезімталдықты арттырып, адам азғантай зақым келгеннің өзінде ауруды сезінеді.

5.Сонымен қатар, болар-болмас тілік қатты қанамайтындықтан немесе тіпті қанамағандықтан, қан жарадан бөтен заттарды «шығара» алмайды, және оған жаңа қоздырғыштар түседі. Мұның бәрі бұдан да зор жарақат алған кездегі аурудан да қатты ауру тудырады. (156 сөз)

Сұрақ: 3- бөлімнің мәтін мазмұнына тигізер әсері қандай? 

1.Қағаздың микроскопиялық талшықтарының және сауқсақ терісінің сезімтал рецепторларының кесірінен саусақты қағазбен кесіп алу, басқа зақымдануларға қарағанда әлдеқайда жанға батады.

2.Бұл ауыртпалықты көбіміз байқаған болармыз? Және де тілік көбіне байқалмайды, оған қоса көп жағдайда қанамайды. Дегенмен неге қатты ауырады?

3.Мысалы, ұстараның өткір жүзі жараға бөтен бөлшектер қалдырмай, тегіс тілік жасайды. Және мұндай тілік ауру тудыратынымен, әдетте жағымсыз сезім бірнеше минуттан кейін қойып қалады. Ал парақ, тіліп қана қоймай, құрамындағы микроскопиялық талшықтарының көмегімен басқа да ұсақ зақымдар келтіреді.

4.Бұдан өзге, саусақты қағаз парағымен тіліп алғанда жарада осы талшықтар мен басқа да бөтен материалдардың бөлшектері қалады. Дәл осылар жара аймағындағы терінің ауру рецепторларын қоздырады. Өз кезегінде рецепторлардың көп мөлшері сезімталдықты арттырып, адам азғантай зақым келгеннің өзінде ауруды сезінеді.

5.Сонымен қатар, болар-болмас тілік қатты қанамайтындықтан немесе тіпті қанамағандықтан, қан жарадан бөтен заттарды «шығара» алмайды, және оған жаңа қоздырғыштар түседі. Мұның бәрі бұдан да зор жарақат алған кездегі аурудан да қатты ауру тудырады. (156 сөз)

Сұрақ: Мәтін мазмұнын ашатын сөйлемдерді көрсетіңіз
1.Саусақты кесубасқа зақымдануға қарағандаәлдеқайда жанға батады.
2.Микроскопиялық талшықтарының көмегімен басқа да зақымдар келеді.
3. Рецепторлардың көп мөлшері сезімталдықты арттырады.

1. Бұл адам 7 рет өлім аузынан аман қалып,  кейін лотореядан миллион ұтып алған. Хорваттық музыка пәнінің мұғалімі Фране Селакты The Daily Telegraph басылымы «ең жолы болғаш адам» деп тапқан.  
2. 1962 жылы ол отырған пойыз рельстен шығып, бірнеше рет аударылып суға құлаған. 17 адам қаза тапқан. Селак сынған қолымен жағаға жүзіп шығып аман қалады. Жыл өткен соң Селак Загреб-Риека бағытына ұшатын ұшаққа мінеді. Әуеде ұшақтың есігі жұлынып,  19 адам қаза табады. Селак жиналған шөптің үстіне құлап аман қалады. 1966 жылы ол отырған автобус апатқа түседі. Төрт адам қайтыс болады. Селак жеңіл жарақат алады. 1970 жылы Селактың жүргізіп келе жатқан көлігі өртенеді. Көліктен шығып өртті сөндірмекші болғанда көлігі жарылады. Үш жылдан кейін көлігі тағы өртеніп Селак шашсыз қалады. 1995 жылы Селакты автобус қағады. Бұл жолы да ол тек жеңіл жарақат алады. Бір жылдан кейін таулы аймақта жүк көлігімен соқтығысуға аз қалғанда, көлігінен секіріп үлгеріп аман қалады.
3. 2003 жылы Селак лотореядан  миллион доллар ұтып алған. (158 сөз)

Сұрақ:«Өлу» сөзінің эвфемизімін көрсетіңіз

1. Бұл адам 7 рет өлім аузынан аман қалып,  кейін лотореядан миллион ұтып алған. Хорваттық музыка пәнінің мұғалімі Фране Селакты The Daily Telegraph басылымы «ең жолы болғаш адам» деп тапқан.  
2. 1962 жылы ол отырған пойыз рельстен шығып, бірнеше рет аударылып суға құлаған. 17 адам қаза тапқан. Селак сынған қолымен жағаға жүзіп шығып аман қалады. Жыл өткен соң Селак Загреб-Риека бағытына ұшатын ұшаққа мінеді. Әуеде ұшақтың есігі жұлынып,  19 адам қаза табады. Селак жиналған шөптің үстіне құлап аман қалады. 1966 жылы ол отырған автобус апатқа түседі. Төрт адам қайтыс болады. Селак жеңіл жарақат алады. 1970 жылы Селактың жүргізіп келе жатқан көлігі өртенеді. Көліктен шығып өртті сөндірмекші болғанда көлігі жарылады. Үш жылдан кейін көлігі тағы өртеніп Селак шашсыз қалады. 1995 жылы Селакты автобус қағады. Бұл жолы да ол тек жеңіл жарақат алады. Бір жылдан кейін таулы аймақта жүк көлігімен соқтығысуға аз қалғанда, көлігінен секіріп үлгеріп аман қалады.

      3. 2003 жылы Селак лотореядан  миллион доллар ұтып алған. (158 сөз)

Сұрақ: Селак ұшыраған апаттардағы көлік түрлері қандай?

1.Бір ауруханада екі қарт жатыпты, Екеуінің науқастары бір болғандықтан,  бір бөлмеге жайғастырылыпты. Тек бірі терезенің жанында, екіншісі есіктің дәл қасында жатады екен. Терезе жанындағы қарт күн сайын есік тұсындағы қарияға сырттағы тыныс-тіршілік туралы айтып отыратын:

— «Бүгін теңіз бір қалыпты. Аздап жел соғып тұр ғой деймін. Өйткені ана ұзақтағы кеменің желкені желбіреп тұр. Теңіз жағалауында шағалалар ұшып жүр».

2.Осылайша күндер өте береді. Күндердің бірінде әлгі терезе жанындағы ақсақалдың жүрегі ұстап нашарлап қалады. Әдетте, бөлмедегі қоңырау түймесін баса қалса дәрігерер жетіп келетін. Ал бүгін қасындағы қарт дәрігерді шақыртатын түймені баспады. Өйткені терезеден дүниені өзі көре алмай, тек көршісін тыңдаумен ғана шектеліп жататын. Сол есіне түсті ме, шайтанның сөзіне еріп, қоңыраудың түймесін басуға құнт таныта қоймады. Осылайша, ол досын жазықсыздан жазықсыз өлімге қиды да жіберді. Келесі

3.Келесі күні дәрігерлер есіктегі кісіні терезе жанындағы босаған орынға ауыстыратын болды. Осы күнге дейін тыңдауды ғана місе тұтқан адамның қуанышы қойнына сыймады. Енді табиғаттың сан қырлы нақыштарын өз көзімен көріп жататын болды. Орнына жайғаса салып, басын көтеріп терезеге асыға мойнын созып еді. Арғы жақта қара қабырғадан басқа ештеңе көрінбеді...

Сұрақ: Мәтіннің түрін анықтаңыз

1.Бір ауруханада екі қарт жатыпты, Екеуінің науқастары бір болғандықтан,  бір бөлмеге жайғастырылыпты. Тек бірі терезенің жанында, екіншісі есіктің дәл қасында жатады екен. Терезе жанындағы қарт күн сайын есік тұсындағы қарияға сырттағы тыныс-тіршілік туралы айтып отыратын:

— «Бүгін теңіз бір қалыпты. Аздап жел соғып тұр ғой деймін. Өйткені ана ұзақтағы кеменің желкені желбіреп тұр. Теңіз жағалауында шағалалар ұшып жүр».

2.Осылайша күндер өте береді. Күндердің бірінде әлгі терезе жанындағы ақсақалдың жүрегі ұстап нашарлап қалады. Әдетте, бөлмедегі қоңырау түймесін баса қалса дәрігерер жетіп келетін. Ал бүгін қасындағы қарт дәрігерді шақыртатын түймені баспады. Өйткені терезеден дүниені өзі көре алмай, тек көршісін тыңдаумен ғана шектеліп жататын. Сол есіне түсті ме, шайтанның сөзіне еріп, қоңыраудың түймесін басуға құнт таныта қоймады. Осылайша, ол досын жазықсыздан жазықсыз өлімге қиды да жіберді. Келесі

3.Келесі күні дәрігерлер есіктегі кісіні терезе жанындағы босаған орынға ауыстыратын болды. Осы күнге дейін тыңдауды ғана місе тұтқан адамның қуанышы қойнына сыймады. Енді табиғаттың сан қырлы нақыштарын өз көзімен көріп жататын болды. Орнына жайғаса салып, басын көтеріп терезеге асыға мойнын созып еді. Арғы жақта қара қабырғадан басқа ештеңе көрінбеді...

Сұрақ:  Мәтіннің мазмұнын қорытындылайтын ойды көретіңіз  

1 Аптап ыстықта саялайтын жер іздеп саябақтағы отырғыштардың біріне бұрылдым. Орындыққа отырмақ болып беттегенімде көзім сұмдық жағдайдың куәгері болды. 3-4 жасар ұл бала қоқыс тастағыш жәшікті тіміскілеп жүр. «Бұл кім? Не қылған бала?» деген сауалдарға жауап іздеу мақсатында баланы бақылап біраз отырдым. Қарасам, бұл бала жалғыз емес екен. Әр-әр жерде орналасқан қоқыс жәшігін ақтарып азық іздеп жүрген тағы ды екі ұл бала мен кішкентай қызға көзім түсті. Киген киімнің олпы-солпысы шыққан, кір қожалақ.  Көкейде маза бермей тұрған сансыз сұрақ мені бір орында отырғызбады. Қолыма бір-екі нәрсе алған соң, аяңдап біреуінің  қасына бардым. Жемге келген көгершіндей қалған үшеуі де қасыма жетіп келді. Қастарында тұрып асқазандарының шұрылын естуге болады. Қолымдағыны ұсынған соң, бұл балалардың ата-анасының қайда жүргенін білгім келді. Сұрасам, «Мама дома нету» деп үлкені мұңды дауыспен жауап қатты. Осыдан соң жағдайдың бәрін түсіндім. Басымды еріксіз изедім де орындыққа қайта отырып, ары қарай бақыладым. Төртеуі азды-көпті алған азықтарын көк шөптің үстіне отыра сап, жапа тармағай жеуге кірісті. Кішкентай қыз тоған арықтағы сумен басты. Іштеріне сәл де болса бірдеңе барған соң, қайтадан «жұмыстарына» кірісті.

            2. Мұндай оқиғаны алғаш көруім. Бұдан кейін не ойларыңды да білмейді екенсің. Анасы ащы судың жетегіне еріп, балаларды ақша табуға, азық табуға мәжбүрлейді екен бұл сол жерде жүрген қала тұрғынының сөзі. Айтуынша, бұл жер балалардың тұрақты мекеніне айналған. Күнделікті елдің қалған құтқанын жеп, қарындарын тойдыратын көрінеді.

            3.  Бұған дейін көшедегі бомждарды көріп, осындай өмірді таңдаған өзі, енді өзінен көрсін  деуші едік. Ал енді мына балаларға не айтуға болады?! Адам ата-ананы таңдап алмайды. Сол бір жауапсыз жандардың кесірінен бақытты шақтарын көшеден азық іздеумен алмастырып жүргендері өте өкінішті-ақ... Оқушы біткен жазғы демалыстың аяқталмауын тілеуде. Ал, мына балалардың екеуі мектептерін аңсап жүр. Арнаулы мектепке  баратындардың ол жерде киер киімі ұқыпты, тамақтары тоқ, жатар орны таза. Мектеп жасына толмаған қалған екеуі ше? Олар не күн көреді? Жазда жарайды әрбір қарағаш оларға сая, кез-келген шүберек киім. Қыста ше? Қақаған аязда үсіп өлсе, бұларды іздейтін жан бар ма? Жоқ әлде, көмусіз аң-құстың азығына айналар ма екен? Бұл тұста қылышты кімге сілтерімді де білмеймін. Баласына қарамайтын ата-анаға ренжиміз бе, жоқ әлде тек екеуді қамқорлығына алған үкіметке ме? Анадан енді қайыр жоқ, ол белгілі жайт! Үкімет енді мына екеуді де далаға қаңғытпай қарамағына алса екен. Мендегі жалғыз тілек осы! (365 сөз)  

Сұрақ: Мәтіннің жазылу стилін анықтаңыз 

1 Аптап ыстықта саялайтын жер іздеп саябақтағы отырғыштардың біріне бұрылдым. Орындыққа отырмақ болып беттегенімде көзім сұмдық жағдайдың куәгері болды. 3-4 жасар ұл бала қоқыс тастағыш жәшікті тіміскілеп жүр. «Бұл кім? Не қылған бала?» деген сауалдарға жауап іздеу мақсатында баланы бақылап біраз отырдым. Қарасам, бұл бала жалғыз емес екен. Әр-әр жерде орналасқан қоқыс жәшігін ақтарып азық іздеп жүрген тағы ды екі ұл бала мен кішкентай қызға көзім түсті. Киген киімнің олпы-солпысы шыққан, кір қожалақ.  Көкейде маза бермей тұрған сансыз сұрақ мені бір орында отырғызбады. Қолыма бір-екі нәрсе алған соң, аяңдап біреуінің  қасына бардым. Жемге келген көгершіндей қалған үшеуі де қасыма жетіп келді. Қастарында тұрып асқазандарының шұрылын естуге болады. Қолымдағыны ұсынған соң, бұл балалардың ата-анасының қайда жүргенін білгім келді. Сұрасам, «Мама дома нету» деп үлкені мұңды дауыспен жауап қатты. Осыдан соң жағдайдың бәрін түсіндім. Басымды еріксіз изедім де орындыққа қайта отырып, ары қарай бақыладым. Төртеуі азды-көпті алған азықтарын көк шөптің үстіне отыра сап, жапа тармағай жеуге кірісті. Кішкентай қыз тоған арықтағы сумен басты. Іштеріне сәл де болса бірдеңе барған соң, қайтадан «жұмыстарына» кірісті.

            2. Мұндай оқиғаны алғаш көруім. Бұдан кейін не ойларыңды да білмейді екенсің. Анасы ащы судың жетегіне еріп, балаларды ақша табуға, азық табуға мәжбүрлейді екен бұл сол жерде жүрген қала тұрғынының сөзі. Айтуынша, бұл жер балалардың тұрақты мекеніне айналған. Күнделікті елдің қалған құтқанын жеп, қарындарын тойдыратын көрінеді.

            3.  Бұған дейін көшедегі бомждарды көріп, осындай өмірді таңдаған өзі, енді өзінен көрсін  деуші едік. Ал енді мына балаларға не айтуға болады?! Адам ата-ананы таңдап алмайды. Сол бір жауапсыз жандардың кесірінен бақытты шақтарын көшеден азық іздеумен алмастырып жүргендері өте өкінішті-ақ... Оқушы біткен жазғы демалыстың аяқталмауын тілеуде. Ал, мына балалардың екеуі мектептерін аңсап жүр. Арнаулы мектепке  баратындардың ол жерде киер киімі ұқыпты, тамақтары тоқ, жатар орны таза. Мектеп жасына толмаған қалған екеуі ше? Олар не күн көреді? Жазда жарайды әрбір қарағаш оларға сая, кез-келген шүберек киім. Қыста ше? Қақаған аязда үсіп өлсе, бұларды іздейтін жан бар ма? Жоқ әлде, көмусіз аң-құстың азығына айналар ма екен? Бұл тұста қылышты кімге сілтерімді де білмеймін. Баласына қарамайтын ата-анаға ренжиміз бе, жоқ әлде тек екеуді қамқорлығына алған үкіметке ме? Анадан енді қайыр жоқ, ол белгілі жайт! Үкімет енді мына екеуді де далаға қаңғытпай қарамағына алса екен. Мендегі жалғыз тілек осы! (365 сөз)  

Сұрақ: «Жемге келген көгершіндей» деген тіркестің мағынасына сай сөйлемді көрсетіңіз