ББЖМ тестері №1

1.Ағайынды Райттарға дейін мыңдаған жылдар бұрын ұшатын аппарат ойлап табу идеясы мұсылман ақыны, астроном және инженері Аббас ибн Фирнастың (Abbas ibn Firnas) басына келеді. 852 жылы ол мешіттің төбесінен еркін желбірейтін плащқа ағаш тақтайшаларды жабыстырып секіреді. Фирнас құс сияқты қалықтап ұшамын деп ойлағанымен бұл ойы іске аспайды. Плащ ғалымның құлауын біршама баяулатқаны болмаса, толыққанды парашюттің міндетін атқара алмады. Осылайша ғалым кішкене қорқыныш пен болмашы жарақатпен құтылды. 70 жасында аппаратын жетілдірген Фирнас бұл жолы таудан секіруді жөн көреді. Ол ауада 10 минут қалықтап тұрады, бірақ нәтижесінде сәтсіз құлап, бақилық болады: бар мәселе аппаратқа құйрық жасамауында еді. (97 сөз)

Сұрақ: Мәтін мазмұнына  сай келетін тақырыпты көрсетіңіз

2.                Ағайынды Райттарға дейін мыңдаған жылдар бұрын ұшатын аппарат ойлап табу идеясы мұсылман ақыны, астроном және инженері Аббас ибн Фирнастың (Abbas ibn Firnas) басына келеді. 852 жылы ол мешіттің төбесінен еркін желбірейтін плащқа ағаш тақтайшаларды жабыстырып секіреді. Фирнас құс сияқты қалықтап ұшамын деп ойлағанымен бұл ойы іске аспайды. Плащ ғалымның құлауын біршама баяулатқаны болмаса, толыққанды парашюттің міндетін атқара алмады. Осылайша ғалым кішкене қорқыныш пен болмашы жарақатпен құтылды. 70 жасында аппаратын жетілдірген Фирнас бұл жолы таудан секіруді жөн көреді. Ол ауада 10 минут қалықтап тұрады, бірақ нәтижесінде сәтсіз құлап, бақилық болады: бар мәселе аппаратқа құйрық жасамауында еді. (97 сөз)

Сұрақ: Фирнастың апатқа ұшырауына не себеп болды?

3.

Ерте ерте ертеде.. бір елді-мекенде құрғақшылық басталады. Тұрғындардың бәрі бұдан зиян көрсе де, шарасыз болады. Ақыры жұрт барлық дертке дауа болатын Жаратушыға бет бұрады. Үлкені бар, кішісі бар бәрі  Құдайдан жаңбыр тілеу үшін бір жота басына жиналады. Дұға оқылып бітпей жатып, тілегендеріне жауап ретінде, жаңбыр құя бастайды. Бір қыздан басқасының бәрі жаңбыр астында қалып су болады. Жиналған қауым ішінен сол бір қыз ғана үйінен қолшатыр алып шыққан екен. 

Сұрақ: Қазақ халқының құрғақшылыққа байланысты жасайтын әдет-ғұрпы қалай аталады?

4.Ерте ерте ертеде.. бір елді-мекенде құрғақшылық басталады. Тұрғындардың бәрі бұдан зиян көрсе де, шарасыз болады. Ақыры жұрт барлық дертке дауа болатын Жаратушыға бет бұрады. Үлкені бар, кішісі бар бәрі  Құдайдан жаңбыр тілеу үшін бір жота басына жиналады. Дұға оқылып бітпей жатып, тілегендеріне жауап ретінде, жаңбыр құя бастайды. Бір қыздан басқасының бәрі жаңбыр астында қалып су болады. Жиналған қауым ішінен сол бір қыз ғана үйінен қолшатыр алып шыққан екен. 

Сұрақ: Мәтін мазмұнына байланысты мақал-мәтелді көрсетіңіз 

5.

1. Әлемдегі ең үлкен шөл 9 000 000 шаршы. км аумақты қамтитын Сахара шөлі. Бұл құмды шөл Солтүстік Африканың бүкіл жазығын алып жатыр. Туаректік диалектіде «Сахара» сөзі «шөл» деген мағынаны береді.

2.Құмды, шөлейтті аймақтың жаз мезгіліндегі температурасы 58 градусқа дейін көтеріледі, ал қыста 15-28 градус аралықты ұстап тұрады.
Шөл даланың кейбір бөліктерінде бірнеше жылдар бойы жаңбыр тамшысы тимеген жерлерде бар. Сахарадағы жалғыз су көзі – Ніл өзені. Шығысқа қарай ағатын аталмыш өзен кұмды аймақтың басым бөлігін басып өтеді. Дегенмен Сахараның кей бөлігінде ылғалды алқаппен жер астындағы бұлақтан шығатын құдық бар. Бұл ерекше құмды аймақта джиппен серуендеуге келген туристер үшін арнайы бөлімшелер орналасқан. Сахара шөлінде құрма ағаштарымен дәмі тіл үйірер жүзім өседі екен.

3.Құмды аймақта Тегази деп аталатын қала бой көтерген. Мұндағы үйлер тұзды тастардан салынған. Бұл қала – ғаламшарымыздағы сусыз, құрғақ, шөлейтті орындардың бірі.

4.Орг-эр-равиден келетін керуеншілер ылғалды алқап жақын маңда деп ойлап сағымның құрбанына айналып жатады.

5.Құмды, тасты, сазды, тұзды сынды шөлейтті аймақтың бірнеше түрі бар. Сахара құмды шөл далаға жатады. (167 сөз)

Сұрақ: Мәтіннің 3- бөліміндегі айтылған ойды белгілеңіз

6.

1. Әлемдегі ең үлкен шөл 9 000 000 шаршы. км аумақты қамтитын Сахара шөлі. Бұл құмды шөл Солтүстік Африканың бүкіл жазығын алып жатыр. Туаректік диалектіде «Сахара» сөзі «шөл» деген мағынаны береді.

2.Құмды, шөлейтті аймақтың жаз мезгіліндегі температурасы 58 градусқа дейін көтеріледі, ал қыста 15-28 градус аралықты ұстап тұрады.
Шөл даланың кейбір бөліктерінде бірнеше жылдар бойы жаңбыр тамшысы тимеген жерлерде бар. Сахарадағы жалғыз су көзі – Ніл өзені. Шығысқа қарай ағатын аталмыш өзен кұмды аймақтың басым бөлігін басып өтеді. Дегенмен Сахараның кей бөлігінде ылғалды алқаппен жер астындағы бұлақтан шығатын құдық бар. Бұл ерекше құмды аймақта джиппен серуендеуге келген туристер үшін арнайы бөлімшелер орналасқан. Сахара шөлінде құрма ағаштарымен дәмі тіл үйірер жүзім өседі екен.

3.Құмды аймақта Тегази деп аталатын қала бой көтерген. Мұндағы үйлер тұзды тастардан салынған. Бұл қала – ғаламшарымыздағы сусыз, құрғақ, шөлейтті орындардың бірі.

4.Орг-эр-равиден келетін керуеншілер ылғалды алқап жақын маңда деп ойлап сағымның құрбанына айналып жатады.

5.Құмды, тасты, сазды, тұзды сынды шөлейтті аймақтың бірнеше түрі бар. Сахара құмды шөл далаға жатады. (167 сөз)

Сұрақ: Керуеншілер дегеніміз... сөйлемді жалғастырыңыз

7.

1. Әлемдегі ең үлкен шөл 9 000 000 шаршы. км аумақты қамтитын Сахара шөлі. Бұл құмды шөл Солтүстік Африканың бүкіл жазығын алып жатыр. Туаректік диалектіде «Сахара» сөзі «шөл» деген мағынаны береді.

2.Құмды, шөлейтті аймақтың жаз мезгіліндегі температурасы 58 градусқа дейін көтеріледі, ал қыста 15-28 градус аралықты ұстап тұрады.
Шөл даланың кейбір бөліктерінде бірнеше жылдар бойы жаңбыр тамшысы тимеген жерлерде бар. Сахарадағы жалғыз су көзі – Ніл өзені. Шығысқа қарай ағатын аталмыш өзен кұмды аймақтың басым бөлігін басып өтеді. Дегенмен Сахараның кей бөлігінде ылғалды алқаппен жер астындағы бұлақтан шығатын құдық бар. Бұл ерекше құмды аймақта джиппен серуендеуге келген туристер үшін арнайы бөлімшелер орналасқан. Сахара шөлінде құрма ағаштарымен дәмі тіл үйірер жүзім өседі екен.

3.Құмды аймақта Тегази деп аталатын қала бой көтерген. Мұндағы үйлер тұзды тастардан салынған. Бұл қала – ғаламшарымыздағы сусыз, құрғақ, шөлейтті орындардың бірі.

4.Орг-эр-равиден келетін керуеншілер ылғалды алқап жақын маңда деп ойлап сағымның құрбанына айналып жатады.

5.Құмды, тасты, сазды, тұзды сынды шөлейтті аймақтың бірнеше түрі бар. Сахара құмды шөл далаға жатады. (167 сөз)

Сұрақ: Мәтін мазмұнына сай сөйлемді белгілеңіз

1.Сахарада жаңбыр болмаған жерлер бар.

2.Сахарада құрма, жүзім өспейді.

3.Сахарада үйлер тұзды тастардан салынады.

4. Туристер үшін бөлімшелер бар.

8.

1. Әлемдегі ең үлкен шөл 9 000 000 шаршы. км аумақты қамтитын Сахара шөлі. Бұл құмды шөл Солтүстік Африканың бүкіл жазығын алып жатыр. Туаректік диалектіде «Сахара» сөзі «шөл» деген мағынаны береді.

2.Құмды, шөлейтті аймақтың жаз мезгіліндегі температурасы 58 градусқа дейін көтеріледі, ал қыста 15-28 градус аралықты ұстап тұрады.
Шөл даланың кейбір бөліктерінде бірнеше жылдар бойы жаңбыр тамшысы тимеген жерлерде бар. Сахарадағы жалғыз су көзі – Ніл өзені. Шығысқа қарай ағатын аталмыш өзен кұмды аймақтың басым бөлігін басып өтеді. Дегенмен Сахараның кей бөлігінде ылғалды алқаппен жер астындағы бұлақтан шығатын құдық бар. Бұл ерекше құмды аймақта джиппен серуендеуге келген туристер үшін арнайы бөлімшелер орналасқан. Сахара шөлінде құрма ағаштарымен дәмі тіл үйірер жүзім өседі екен.

3.Құмды аймақта Тегази деп аталатын қала бой көтерген. Мұндағы үйлер тұзды тастардан салынған. Бұл қала – ғаламшарымыздағы сусыз, құрғақ, шөлейтті орындардың бірі.

4.Орг-эр-равиден келетін керуеншілер ылғалды алқап жақын маңда деп ойлап сағымның құрбанына айналып жатады.

5.Құмды, тасты, сазды, тұзды сынды шөлейтті аймақтың бірнеше түрі бар. Сахара құмды шөл далаға жатады. (167 сөз)

Сұрақ: Мәтіннің түрін анықтаңыз

9. 

1.Бір ауруханада екі қарт жатыпты, Екеуінің науқастары бір болғандықтан,  бір бөлмеге жайғастырылыпты. Тек бірі терезенің жанында, екіншісі есіктің дәл қасында жатады екен. Терезе жанындағы қарт күн сайын есік тұсындағы қарияға сырттағы тыныс-тіршілік туралы айтып отыратын:

— «Бүгін теңіз бір қалыпты. Аздап жел соғып тұр ғой деймін. Өйткені ана ұзақтағы кеменің желкені желбіреп тұр. Теңіз жағалауында шағалалар ұшып жүр».

2.Осылайша күндер өте береді. Күндердің бірінде әлгі терезе жанындағы ақсақалдың жүрегі ұстап нашарлап қалады. Әдетте, бөлмедегі қоңырау түймесін баса қалса дәрігерер жетіп келетін. Ал бүгін қасындағы қарт дәрігерді шақыртатын түймені баспады. Өйткені терезеден дүниені өзі көре алмай, тек көршісін тыңдаумен ғана шектеліп жататын. Сол есіне түсті ме, шайтанның сөзіне еріп, қоңыраудың түймесін басуға құнт таныта қоймады. Осылайша, ол досын жазықсыздан жазықсыз өлімге қиды да жіберді. Келесі

3.Келесі күні дәрігерлер есіктегі кісіні терезе жанындағы босаған орынға ауыстыратын болды. Осы күнге дейін тыңдауды ғана місе тұтқан адамның қуанышы қойнына сыймады. Енді табиғаттың сан қырлы нақыштарын өз көзімен көріп жататын болды. Орнына жайғаса салып, басын көтеріп терезеге асыға мойнын созып еді. Арғы жақта қара қабырғадан басқа ештеңе көрінбеді...

Сұрақ: Мәтіннің екінші бөліміндегі қарттың әрекетін ашатын сөзді белгілеңіз     

10.

1.Бір ауруханада екі қарт жатыпты, Екеуінің науқастары бір болғандықтан,  бір бөлмеге жайғастырылыпты. Тек бірі терезенің жанында, екіншісі есіктің дәл қасында жатады екен. Терезе жанындағы қарт күн сайын есік тұсындағы қарияға сырттағы тыныс-тіршілік туралы айтып отыратын:

— «Бүгін теңіз бір қалыпты. Аздап жел соғып тұр ғой деймін. Өйткені ана ұзақтағы кеменің желкені желбіреп тұр. Теңіз жағалауында шағалалар ұшып жүр».

2.Осылайша күндер өте береді. Күндердің бірінде әлгі терезе жанындағы ақсақалдың жүрегі ұстап нашарлап қалады. Әдетте, бөлмедегі қоңырау түймесін баса қалса дәрігерер жетіп келетін. Ал бүгін қасындағы қарт дәрігерді шақыртатын түймені баспады. Өйткені терезеден дүниені өзі көре алмай, тек көршісін тыңдаумен ғана шектеліп жататын. Сол есіне түсті ме, шайтанның сөзіне еріп, қоңыраудың түймесін басуға құнт таныта қоймады. Осылайша, ол досын жазықсыздан жазықсыз өлімге қиды да жіберді. Келесі

3.Келесі күні дәрігерлер есіктегі кісіні терезе жанындағы босаған орынға ауыстыратын болды. Осы күнге дейін тыңдауды ғана місе тұтқан адамның қуанышы қойнына сыймады. Енді табиғаттың сан қырлы нақыштарын өз көзімен көріп жататын болды. Орнына жайғаса салып, басын көтеріп терезеге асыға мойнын созып еді. Арғы жақта қара қабырғадан басқа ештеңе көрінбеді...

Сұрақ: Қарттың қуануының себебі неде?