Ваттисен сăмахĕсем - ăса вĕрентекен сăмахсем.

Назарова Светлана Михайловна

Тема. Ваттисен сăмахĕсем - ăса вĕрентекен сăмахсем.

Урок тĕсĕ: вĕреннине пĕтĕмлетмелли вăйă урок.

Сапăрлăх тĕллевĕ: тимлĕ пулма, ушкăнпа ĕçленĕ чухне туслăха хаклама вĕрентесси.

Пĕлÿ тĕллевĕ: ваттисен сăмахĕсем çинчен вĕреннине çирĕплетесси, ваттисен сăмахĕсен ăса вĕрентеслĕхне ăша хывасси.

Аталантару тĕллевĕ: ваттисен сăмахĕсемпе усă курса шухăшлава, пуплеве пуянлатасси.

Универсалă ĕç-хĕлĕн вĕренÿ результачĕсем:

Предметлă: илемлĕ пуплев ăсталăхне аталантараççĕ, ачасен ăс-тăн ăсталăхне, тавра курăмне аталантарма пулăшаççĕ, хăйсем тĕллĕн шутласа пĕтĕмлетÿ тăваслăхне аталантараççĕ; вĕренекенсем ваттисен сăмахĕсен пурнăçри вырăнне, вĕсем кĕскен те вырăнлă ăса вĕрентсе каланине ăша хываççĕ.

Метапредметлă:

Харкамлăх –ачасем хăйсен пĕлÿ шайне хак параççĕ, хăйсем мĕн пĕлнипе начартарах пĕлнине асăрхаççĕ, аванрах вĕренме тăрăшаççĕ.

Пĕл-шырав –ачасем хăйсен пĕлĕвĕн шăнăрне çирĕплетеççĕ, хăйсен шухăшне тĕрĕс йĕркелесе калама хăнăхаççĕ, итлеççĕ, вулаççĕ, пĕтĕмлетÿсем тăваççĕ.

Ĕçйĕркелÿ –хăйсен ĕçĕн результачĕ патне çитме ĕçе планласа йĕркелесе пырас хăнăхăва аталантараççĕ, йăнăшĕсене асăрхаса тÿрлетме тăрăшаççĕ.

Урок мелĕсемпе меслечĕсем: учитель сăмахĕ, ваттисен сăмахĕсемпе ĕçлесси, ыйту-хурав, ушкăнпа ĕçлесси, текстри ваттисен сăмахĕсене шыраса тупса çырса илесси, вырăс чĕлхинчи ваттисен сăмахĕсемпе танлаштарасси.

Пуплеве аталантарасси: илемлĕ вулав, учитель ыйтăвĕсене хуравлани, тулли хурав.

Кирлĕ хатĕрсем: презентации, компьютер, проектор, карточкăсем, тĕрлĕ тĕслĕ маркерсем, тĕрлĕ тĕслĕ стикерсем, А4 хут листисем( шуррисем-6, тĕрлĕ тĕслисем-6), «Чăваш халăх сăмахлăхĕ»3-мĕш том.

Урок юхăмĕ.

Класа йĕркелесси.

1.Урок темине пĕлтерни

Сирĕн умра пĕчĕк калав «Пĕррехинче пĕр çын тем те пĕлекен нумай пурăннă çынна тĕл пулнă. Çак ватă çын тем те пĕлнине ĕненесшĕн пулман вăл, çавăнпа та аллипе лĕпĕше хупланă та унран çапла ыйтнă: « Кала-ха, ăслă çыннăм, манн алăри лĕпĕш чĕрĕ-и?» Хăй вара ăшра çапла шутланă: « Чĕрĕ тесе калать пулсан эпĕ лĕпĕше вĕлеретĕп, чĕрĕ мар тет пулсан –эпĕ ăна вĕçтерсе яратăп.»

Ватă çын кăштах шутласа илнĕ те çапла хуравланă: «Пĕтĕмпех санăн аллунта.»

-Ачасем пянхи урок мĕнле иртесси те пĕтĕмпех сирĕнтен килет, эпĕ эсир туслă, пĕр- пĕрне итлесе пулăшса, активлă ĕçлессе шанатăп.

Экран çинче темĕнле предложении пытаннă, мĕн тесе çырнă-ши унта

(«ренпĕлÿ хаклă лăхпур куç»)

-Мĕнле шутлатăр, мĕн çинчен калаçăпăр-ши эпир паян?

Паянхи урокра эпир ваттисен сăмахĕсем çинчен калаçăпăр. Икĕ ушкăна пайланса ваттисен сăмахĕсем çинчен вĕреннине çирĕплетсе пырăпăр.

2. Тĕп тапхăр.

1)Сирĕн партăсем çинче ваттисен сăмахĕсем, вĕсене тĕрлĕ ушкăнсем çине пайласа хăйсен арчисене тĕрĕс суйласа хумалла. (коробкăсем çине ваттисен сăмахĕсен ушкăнĕсен ячĕсене çырнă)

Ваттисен сăмахĕсен

ушкăнĕсем

• Тăван çĕр-шыв

• Ĕç, ĕçе юратасси

• Туслăх

• Вĕренÿ

• Атте-анне

• Çулталăк вăхăчĕсем

• Выльăх-чĕрлĕх. Кайăк-кĕшĕк т.ыт.те

Пĕтĕмлетÿ: ваттисен сăмахĕсене шухăшĕ тăрăх мĕнле ушкăнсем çине пайлама пулать?......

2) Эпир сирĕнпе кăçал тĕрлĕ хайлавсем вуланă, вĕсенче ваттисен сăмахĕсем сахал мар. Мĕнле шутлатăр, мĕншĕн авторсем хăйсен калавĕсенче ваттисен сăмахĕсене усă кураççĕ?

Халĕ çакăн пек ĕç пулать: 97-100 страницăсенче (çĕнĕ кĕнекепе) ваттисен сăмахĕсем тĕл пулаççĕ, сирĕн вĕсене çак листасем çине çырса илмелле, кам нумайрах тупать?(вăхăт 2 мин.).(Çырса пĕтерсен Доска çине магнитсемпе çыпăçтараççĕ, илемлĕн вуласа параççĕ. )

Мĕншĕн писательсем хăйсен хайлавĕсенче ваттисен сăмахĕсене усă кураççĕ?...

3)Ваттисен сăмахĕсен пĕлтерĕшĕсене ăнлантарса пани.

Кашни ушкăн черетпе пĕрер ваттисен сăмахĕ туртса кăларать, унăн пĕлтерĕшне ăнлантарса парать.Пĕтĕпе кашни ушкăна 4-шар ваттисен сăмахĕ.

1

Кам нумай вулать, çав нумай пĕлет.

/ç вăл-пурнăç илемĕ.

/çне тумасăр ан мухтан.

Суяпа инçе каяймăн.

2

Пĕлесси йывăр-пĕлсен çăмăл.

Пĕрре улталăн, иккĕ улталăн, виççĕмĕшĕнче ларса макăрăн.

Ватти ăс памасăр ĕç ăнмасть.

Вĕреннине çĕклесе çÿремелле мар.

Пĕтĕмлетÿ: Ваттисен сăмахĕсем пĕтĕмĕшле мĕне вĕрентеççĕ?...

4)Ушкăнсем пĕр-пĕрне ваттисен сăмахĕсене епле пĕлнине тĕрĕслеççĕ. 3-шер ваттисен сăмахĕ.Малтан 1 ушкăн ваттисен сăмахĕсен пуçламăшне вулать, 2 ушкăн вĕçлет. Кайран çавăн пекех 2 ушкăн ĕçлет.

Ăшă салатать, сивĕ пуçтарать

Сивĕ яшка сивĕтмест, сивĕ сăмах сивĕтет

Ĕçрен ан хăра, вăл хăй санран хăратăр

Кахалшăн çĕр кĕске, ĕçченшĕн кун кĕске

Уй куçлă, вăрман хăлхаллă

Ĕмĕр пурăн – ĕмĕр вĕрен

Пĕтĕмлетÿ: ваттисен сăмахĕсем ытларах чухне миçе пайран тăраççĕ?...

5) Пур халăхăн та ваттисен сăмахĕсем пур. Вырăс чĕлхинче те вĕсем пысăк вырăн йышăнаççĕ. Сирĕн умра вырăс чĕлхинче тĕл пулаканнисем, сирĕн вĕсен чăвашла варианчĕсене е пĕлтерĕшĕ тăрăх çывăхраххисене аса илмелле.

1.Что посеешь, то и пожнешь

2.Не дели шкуру неубитого медведя.

3.И стены уши имеют

4.Сколько волка не корми, он все в лес смотрит

Пĕтĕмлетÿ: Мĕнле шутлатăр, тĕрлĕ халăхсен ваттисен сăмахĕсем мĕншĕн пĕр пекрех шухăшлă-ши?..

4. Паян эсир хăвăра ĕçленĕшĕн мĕнле паллăпа хаклатăр: «5» пулсан хĕрлĕ çаврашкасем илетĕр, «4»-кăвак çаврашка, «3»-симĕсси.

5.Рефлекси.

Çапла вара, пĕтĕмлетсе ваттисен сăмахĕсем мĕн тума кирлĕ-ши çынсене, пире, шкул ачисене?...

Манăн тата çакăн пек ыйту пур: сирĕн кукамай-кукаçи, асатте-асанне пур-и? Вĕсем сире ăса вĕрентеççĕ, паллах, тĕрлĕ канаш парса нумай пулăшаççĕ. Манăн сире вĕсне яланах итлеме, юратма, пулăшма сĕнес килет, вĕсем вĕрентсе калакан сăмахсене ас туса юлма ыйтас килет.

6. Киле ĕç.1) ваттисен сăмахĕпе пĕтекен пĕчĕк калав çырма е 2) пĕр ваттисен сăмахĕ тăрăх ÿкерчĕк хатĕрлеме.

Сире пурне те паян урокра тăрăшса ĕçленĕшĕн тав сăмахĕ калатăп, эпĕ сирĕнпе питĕ кăмăллă. Сире урок килĕшрĕ-и?

Мăн Шетмĕ шкулĕнче чăваш чĕлхипе литература вĕрентекен Назарова Светлана Михайловна «Ваттисен сăмахĕсем-ăса вĕрентекен сăмахсем» темăпа 5 класра ирттермелли урок планĕ.