Сценарий урока на тему «Уу олохтоохторо. Собо»

Ыйдар сахалыы ааттара

• Тохсунньу – Таҥха Хаан
• Олунньу – Одун Хаан
• Кулун тутар – Дьөһөгөй
• Муус устар – Айыыһыт
• Ыам ыйа – Иэйэхсит
• Бэс ыйа – Үрүҥ Айыы Тойон
• От ыйа – Аан Алахчын
• Атырдьах ыйа – Аан Дьааһын
• Балаҕан ыйа – Улуу Суорун
• Алтынньы – Хотой Айыы
• Сэтинньи – Байанай
• Ахсынньы – Билгэ Хаан

Сэтинньи ыйга сахалыы ый эргииринэн ойуур иччитэ Байанай кэлэр.

Байанай - хара тыа, хамсыыр-харамай, көтөр-суурэр иччитэ буолар.

Уу иччитэ Күөх Боллох диэн ааттанар.

Киьи сиргэ уөскуөҕуттэн айылҕаттан аһаан-сиэн алаһа дьиэлэнэн олорор, ол иһин киниэхэ сугуруйэр. Сэтинньигэ тыа кыылын туутэ-өҥө ситэр, булчуттар Баай Байанайтан көрдөһөн баран, тыаҕа бултуу бараллар.

БАЙАНАЙ

БУЛТ СИЭРЭ - ТУОМА

Былыр саха киһитэ айылҕа биэрбитинэн аһаан - сиэн, таҥнан - симэнэн, дьиэ - уот оҥостон, сылгы, сүөһү ииттэн олорбута. Булчут айылҕаҕа сылдьар кэмигэр сиэри - туому тутуһуохтаах, өбүгэлэр олохтообут үтүө үгэстэрин кэһиэ суохтаах. Билбэт буоллаҕына хайаан да (!) үөрэтиэхтээх, сыыһа - халты туттуулары оҥорон булдун кэҕиннэриэн сөп. Маннык бобуулары хас биирдии булчут тутуһуохтаах:

Уу булдугар сыһыан.

• Ууга сылдьан, балыктыыр кэмигэр төрүт айдаарбаттар, тыаһаабаттар.
• Бултаммыт балык үрдүгэр сөҕөр-махтайар, улаханнык саҥарар табыллыбат.
• Бултаммыт балыгынан оонньуур табыллыбат.
• Балыгы атаҕынан тэбэр, хаһыйар, аанньа ахтыбатах курдук туттар, саҥарар, быраҕаттыыр сатаммат.
• Ууга силлиир- хаахтыыр сатаммат.
• Бултаммыт балык уҥуоҕун уокка куппаттар, балык төбөтүн сиргэ бырахпаттар.
• Булт тэрилин тэпсэр, үрдүнэн сылдьар, атыллыыр табыллыбат.
• Бөдөҥ балык түбэстэҕинэ, уҥуоҕун маска уураллар, ордук сыҥааҕын уҥуоҕун.
• Бултуур күөллэрин ыраастык туталлар, ыраастыыллар
• Ууга саҥа киирэр муҥханы алгыыллар, былыр сүөһү өлөрөллөр.
• Өлбүттээхтэр, оҕолонор дьахталлар уу булдугар киирбэттэр.

ӨБҮГЭЛЭРБИТ БУЛТУУР ТЭРИЛЛЭРИН

КӨРҮҤҮН ТӨҺӨ БИЛЭҔИН?

Байанай алгыһа

Куоппуту тутаачы Кураҕаччы сүүрүк! Барбыты баһааччы

Баай барыылаах!

Туора тобуктааххыттан Тосхоллоон кулу даа! Адаар муостааххыттан Анаан кулу даа!

Ардай аһыылааххыттан Айан кулу даа!

Үрүҥ түүлээххиттэн Өллөйдөөн кулу даа!

Ааспыт да өттүгэр Ааттаһар тылбын

Аһынар буоларын, Көрдөһөр тылбын Көдьүүстүүр баарыҥ.