Протобионттардың эволюциясы: ішкі ортаның қалыптасуы, органикалық табиғи катализаторлардың жарыққа шығуы,генетикалық кодтың пайда болуы.

Күні:

Сынып: 11б

Пән:Биология

Сабақтың тақырыбы: Протобионттардың эволюциясы: ішкі ортаның қалыптасуы, органикалық табиғи катализаторлардың жарыққа шығуы,генетикалық кодтың пайда болуы.

Сабақтың мақсаты:

Білімділігі. Оқушыларды протобионттардың эволюциясы: ішкі ортаның қалыптасуы, органикалық табиғи катализаторлардың жарыққа шығуы,генетикалық кодтың пайда болуы туралы, оқушы тұлғасына жете түсіндіру;

Дамытушылығы – пәнге, тақырыпқа байланысты қызығушылықтарын дамыту.

Тәрбиелілігі – түрлі тәрбиелік шаралардың әсерімен оқушы тұлғасында жағымды өзгерістерге жету;

Сабақтың типі: Аралас сабақ

Сабақтың әдісі: Түсіндірмелі,сұрақ-жауап

Құрал-жабдықтар: электронды көрсетілімдер.

Пәнаралық байланыс:биология, химия,география, тарих, математика,әдебиет,генетика.

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі

Келмей қалған оқушыларды белгілеп, оқушылардың сабаққа дайындығын бақылау.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру кезеңі

Тест жұмысы жауаптары.І.нұсқа 1.б.2.в 3.г 4.а 5.в ІІ нұсқа. 1.а 2.б3.а4.б 5.в ІІІ нұсқа. 1.а 2.в 3.а 4.б.5.а

Тесті тексеру Барлығы дұрыс болса- “5” 1 қате болса- “4” 2 қате болса- “3”

1.Протобиополимерлердің пайда болу теориясы

ІІІ.Жаңа тапсырма.

Алағшқы прокариотты жасушалардың пайда болуы. А.И.Опарин жазғандай, «протобионттардан өте қарапайым бактерияларға дейін табиңатт жүріп өткен жолы .... амебадан адамға дейін жүріп өткен жолдан тіпті де кем емес». Алғашқы нағыз тірі ағзалар – пракориотты (ядросыз) жасушалар пайда болады.

Осылайша біртіндеп күрделену арқылы алғашқы тірі организмдер (протобионттар) пайда болған. Протобионттардың өзін-өзі реттеу өзі тектес ұрпақ қалдыру жүйелері де біртіндеп қалыптасқан. А.И. Опарин тұжырымы ғылымнда коацерват тамшысы деп аталады. Сыртында жұқа су қабықашсынан тұратын көпмолекулалы жинықтырады коацерватттар немесе коацерват тамшысы деп атайды. Коацерват құрамындағы кейбір нәруыздар ферменттердің қызметін атқарып, нуклеин қышқылдары өзі тектес көшірме жасау қабілетіне ие болды. Коацерват тамшыларының сыртқы оратмен өзара байланысынан жер бетінде алғашқы ре тең қарапайым зат пен энергия алмасуы (метаболизм) жүзеге асты. Қорыта айтқанда , А.И. Опариннің тіршіліктің пайда болуы туралы теориясының негізгі қағидалары мыңадай:

1) қоршаған орта факторларының тіклей әсер етуінен бейорганикалық қоысылыстардан органикалық заттар түзілді;

2) түзілген органикалық заттар өзара қарама-қатынас жасай отырып, құрылысы күрделі органикалық қоысылстардың ферменттердің және өзін – өзі қалпа келтіре алатын бос гендердің түзілуіне әсер етті;

3)түзілген бос гендер басқа да жоағры молекулалы заттардың сыртыныда заттармен қосылады;

4)ондай жоғары молекулалы заттрдың сыртында біртіндеп, нәруызды липидті мембраналар пайда болды;

5) айтылған процестердің нәтижесінде жасушалар пайда болды.

ІІІ – кезең – коацерваттар (қойыптпақ) қоршаған сулы ортадан майлы жарғақшалармен қапталып, оқшауланды; олар алғашқы тірлік – протобиноттар деп аталды.

ДНК- да ғазада барлық нәруыздардан аминқышқылдар реті кодқа айналады, бұл – генетикалық код деп аталады.

Генетикалық код дегеніміз - бұл ДНК нуклеотидтерінің көмегімен нәруыздар туралы тұқым қуалау ақпараттарын жазу амалы. Генетикалық код. Белок мономерлерінің –аминқышқылдардың сан алуан 20 түрлері болатынын еске түсірейік. Ал Днк –дағы нуклеотидтердің түрі 4-еу –ақ олар: аденин,гуанин,тимин және уитозин нуклеотидтері.

4.Қорытынды.

Жер бетінде тіршіліктің пайда болуы иуралы қазіргі кездегі көзқарас биоспоэз теориясы деп аталады, Бұл теорияны 1947 жылы ағылшын ғалымы ДЖ.Бернал ұсынды. ДЖ.Бернал биогенездің үш кезеңін ажыратты. Оның бірінші кезеңі - биологиялық мономерлердің абиогендік жолмен пайда болуы. Екінші кезеңі – биологиялық полимерлердің түзілуі. Үшінші кезеңі – мембраналы құрылымдар мен алғашқы организедердің (протобионттардың) пайда болуы. Коацерваттардың құрамында күрделі органикалық заттар мен нуклеин қышқылдарының шоғырлануы және олардың өзара белсенді түрде араласуынан өзін – өзі қалпына келтіретін әрі өзін-өзі реттейтін қарапайым гетеротрофты организмердің пайда болуына жағдай жасалады.

5.Бекіту кезеңі

- Протобионттардың эволюциясы: ішкі ортаның қалыптасуы, органикалық табиғи

- катализаторлардың жарыққа шығуы

-генетикалық кодтың пайда болуы.

Үйге тапсырма §6 Баяндама «Биологиялық эволюцияның бастапқы кезеңдері»