"Организмдердің жеке дамуы - онтогенез" тақырыбында презентация

Сабақтың тақырыбы:

Организмнің эмбриондық және постэмбриондық дамудағы қоршаған орта факторларының рөлі.

Токсиндік заттардың эмбриондық және постэмбриондық даму кезеңдерінің барысына әсері (туа біткен кемтарлықтар)

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: қоршаған орта факторлары мен токсиндік заттардың эмбриондық және постэмбриондық даму кезеңдеріне әсері жайлы түсінік беру.

Дамытушылық: оқушылардың организмнің эмбриондық және постэмбриондық даму кезеңдері туралы және туа біткен кемтарлықтар туралы білімдерін жетілдіру.

Тәрбиелік : Жаңа тақырыпты бере отырып, тапсырмаларға талдау жасай отырып, жеке дара жұмыс жасауға, шапшаңдыққа, бір – бірінің ойын сыйлауға, тыңдауға үйрету және салауатты өмір салтын ұстануға тәрбиелеу

Онтогенез жайлы түсінік

Онтогенез – бұл жыныс жасушаларының қосылып, зигота пайда бола бастағаннан, ағзалардың өліп, тіршілігін жойғанға дейінгі жеке дамуы.

грекше « ontos ” - жеке и « genesis ” – дамуы деген мағынада.

Онтогенез 2 кезеңнен тұрады :

1) Эмбриондық – жұмыртқа жасушасы мен сперматазоидтың қосылып, туғанға дейінгі не жұмыртқаны жарып шыққанға дейігі кезең

2) постэмбриондық – туылған сәттен өлгенге дейінгі кезең.

Онтогенез

• Эмбриондық даму

• Постэмбриондық даму

Онтогенез

• Эмбриондық даму

• Постэмбриондық даму

Зиготадан бастап жұмыртқаны

жарып шыққанға немесе

туылғанға дейінгі кезең

Туылған сәттен бастап

тіршілігін жойғанға

дейінгі кезең

ЭМБРИОГЕНЕЗ- ұрықтық даму кезеңі

• К. Бэр –эмбриология ғылымының негізін салушы

( 1828 ж.)

• Организмнің ұрықтық кезіндегі жеке даму заңдылықтарын зерттейтін ғылым-эмбриология ғылымы ( грек. эмбрион – ұрық деген мағынада).

Қоршаған орта жағдайларының ұрыққа әсері.

Пайда болған әр эмбрион қоршаған ортаның жағымсыз әсерлеріне өте сезімтал келеді

Қоршаған орта факторлары

Биотикалық

Абиотикалық

Ылғал, температура,

қысым, радиация, химиялық заттар.

Вирус, бактерия, саңырауқұлақ, жануар, өсімдік

Қоршаған орта жағдайларының ұрыққа әсері.

Семей ядролық сынақ полигоны.

Еліміздің тарихындағы ең қайғылы парақтардың бірі - Семей ядролық сынақ полигонының өмірге келуі. Семей ядролық полигоны ауданында 450-ден астам жер үсті және жер асты ядролық сынақтарының өткізілуі нәтижесінде атмосфераға, гидросфераға және литосфераға өте үлкен мөлшерде радиоактивті материалдар шығарылды . Семей ядролық полигонындағы сынақтардың жалпы саны 456 ядролық және термоядролық жарылысты құрады. Олардың 116-сы ашық болды, яғни жер бетіндегі немесе әуе кеңістігінде жасалды.

Радиация әсері

Әртүрлі мутагендер әсерінен тірек қимыл жүйесі өзгерісінің тұқымқуалауы.

Аралдың экологиялық проблемасы

Бұл проблеманың тууына себепші болған- адам әрекеті. Ғалымдардың есептеуі бойынша, теңіз табанынан атмосфераға жылына 200 млн тоннаға дейін тұзды шаң-тозаң ұшады. Теңіз суының шегінуінен оның жағалауындағы 800 гектар тоғай, жануарлар дүниесі жойылып, теңіз айналасы бұл күнде тіршілігі жоқ құмды, сортаң жарамсыз жерлерге айналды.

Айналамызда болып жатқан табиғат құбылыстарына мән берелік

«Токсин» сөзі орысшадан аударғанда «уытты, улы, улағыш заттар» деген мағынаны береді.

Ішімдік

Темекі

Есірткі

Заңсыз дәрі –

дәрмектер

Темекінің

адам

ағзасына тигізетін

әсері

Өкпесі ауырады

Тыныс алу мүшелеріне зиян

Қан тамырларын тырыстырады

Адам өмірі қысқарады

Жазылмайтын жара пайда болады

Алкогольдің ағзаға

тигізетін әсері

Дененің жылуы төмендейді

Ағзаның іс-қимылы өзгереді

Жүйкеге әсер етеді

Жүректің соғысы әлсірейді

Тыныс алуы баяулайды

Құрамында никотин және 4 мыңға жуық улы зат бар .

  Ол ұрықтану мүмкіндігін екі есеге азайтады.  Сондай-ақ әкенің темекіге әуестігі болашақ ұрпақтың денсаулығына кері әсер етеді.

Ғылыми тұрғыдан дәлелденгендей, темекі шегетін анадан көбіне жырық таңдай, жырық ерін балалар туады. Бұл оттегі жетіспеуінің әсері. Егер біздің аузы-мұрнымызды жауып қойса, оттегісіз шыдай алар ма едік? Жүктілік кезінде тәулігіне 5-10 тал темекі шеккен ана босанған кезде нәресте осындай хал кешеді. Қарапайым сөзбен түсіндіргенде, сәби тұншығып қалады. Міне, темекіге әуестіктің салдары осындай тосын жағдайға себеп болмақ !

Сұрақтарға жауап

• Организмге никотиннің әсері
• Организмнің ұрығы қалай қорғалады?
• Ұрықтың калыпты дамуы үшін қажет факторлар
• Есірткілік заттардың организмге әсері

Тақырыпты өрнектейік

Сұрақтар беріледі, сол сұрақтарға “иә” немесе “жоқ” деп жауап бересіздер .

“ иә” деген жауап - ∩ өрнектеледі

“ жоқ” деген жауап - өрнектеледі

Мысалы, жауап: иә,жоқ,иә,иә,жоқ,жоқ болса, былай өрнектеледі:

∩ ∩∩

• Зиянды заттарды пайдалану, адам өмірін 20 жылға кемітеді.

2. Темекі тартып отырған адам жанындағы адамға қарағанда көбірек уланады.

3. Арақты өз аузыма ішсем, басқаға залалым тимейді.

4. Арақ, темекі , есірткілерді пайдалану рахат өмір көрумен бірдей.

5. Есірткі сатқан – қылмыс, бірақ басқаларға зияны жоқ.

6. Токсинді заттар адам өмірін түп – тамырымен құртып жіберуі ықтимал.

7. Анасы пайдаланған ішімдік ұрықтың дамуына әсер етпейді.

∩ ∩

иә, жоқ, жоқ, жоқ, жоқ, иә, жоқ

Ойға шабуыл

Темекі мен ішімдікке байланысты Қазақстан Республикасының қандай заңдарын білесіздер?

С

А

Қ

Т

А

Н

Болашақ ұрпақ сау болуы үшін адамға бірнеше кеңес:

• Экологиялық тазалықты сақтау ;
• Туған өлкенің таза болуына үлес қосу;
• Алкогольды сусынды ішпеу;
• Темекі шекпеу;
• Наркотикалық заттарды пайдаланбау;
• Дұрыс тамақтану;
• Спортпен айналысу .