КМШ олколоруно муноздомо

ТЕМА: КМШ ӨЛКӨЛӨР Y НӨ ЖАЛПЫ М Y НӨЗДӨМӨ. 9-класс

Сүйүндүкова Мейизгүл Иманалиевна

Бишкек шаарындагы А.Каниметов атындагы №1 ЖББГИ нын география мугалими

Сабактын максаты:

• Көзкарандысыз Мамлекеттердин Шериктештигинин эл аралык уюм катары тарыхын, анын максаттарын жана милдеттерин, мамлекеттер ортосундагы заманбап мамилелерди изилдейсиӊер;
• Мамилелерди өнүктүрүүнүн маанисин жана перспективаларын белгилейсиӊер.
• Өз алынарча карта менен иштөө көндүмдөрүӊөрдү арттырасыӊар.

Эсинерге сактагыла!

• Ратификация — эл аралык документтин мамлекеттеги эн жогорку органы тарабынан бекитилиши.
• Унификация - биригүү (лат. Unus. " Бир" + facio " кылып жатат"; "бириктирүү") - бирдиктүү тутумга же формага кыскартуу
• Интеграция — саясий кандайдыр бир бөлүктү жана элементтерди бир бүтүнгө бириктирүү; коомдук, мамлекеттик структуралардын мамлекеттин чегинде же андан чоңураак мамлекеттер аралык биримдикке кошулуусу.

Эсинерге сактагыла!

• Саясий интеграция  — өз ара кызматташууга багытталган саясий түзүмдөрдүн жакындашуу процесси.
• Социалдык интеграция  - салыштырмалуу көзкарандысыз социалдык объекттердин ортосунда оптималдуу байланыштарды түзүү процесси.
• Экономикалык интеграция  — макулдашылган мамлекеттер аралык экономика жана саясаттын негизинде өзүн-өзү жөнгө салуу жана өзүн-өзү өнүктүрүү мүмкүнчүлүгү бар улуттук экономикалык тутумдарды жакындатуу, өз ара адаптациялоо жана айкалыштыруу процесси.

Тарыхы

• Бул уюм кандай тарыхый окуяларга байланыштуу пайда болгон ?

Тарыхы

• КМШны түзүү хроникасы: алгач, 1991-жылы

8-декабрда “Көз карандысыз мамлекеттердин кызматташтык уюмун түзүү жөнүндө” Беловеж келишими түзүлгөн. Көп өтпөй 13-декабрда СССРдин курамына кирген, Борбордук Азиядагы 5 мамлекет башчысы Ашхабадда, бул уюмга кирүүнүн шарттарын талкуулоо үчүн Алма-Атада жолугушууну белгилеген.

• 1991-жылы 21- декабрда 11 мамлекеттин башчылары КМШны түзүү жөнүндө Алма-Ата декларациясын кабыл алган.

Тарыхы

.

• Эми андагы тарыхый учурга токтолсок, 1991-жылы Советтик Социалисттик Республикалар Союзу геосаясый алкакта эл аралык укуктук ишмердиги токтотулган.
• Ошентип, 1991-жылы 8-декабрда “Көз карандысыз мамлекеттердин кызматташтык уюмун түзүү жөнүндө” Беловеж келишими кабыл алынган.

• Бул келишимдик документти эки-үч күндүн ичинде Белоруссия, Украина жана Россиянын парламенти ратификациялаган.
• Ал эми 1991-жылы 13-декабрда Ашхабадда, баштагы СССРдин курамына кирген, Борбордук Азиядагы беш мамлекет: Казахстан, Кыргызстан, Тажикистан, Түркмөнстан жана Өзбекстандын президенттеринин жолугушуу учурунда, КМШга тең укуктуу шартта гана кире тургандыктарын билдиришкен .

Тарыхы

• Казакстандын президенти бул маселени

Алма-Атада чогулуп талкулоону сунуштаган.

• Бул максатта чогулган жыйынга: 1991-жылы 21- декабрда 11 союздук республика: Азербайжан, Армения, Кыргызстан, Беларуссия, Казакстан, Молдавия, Россия, Тажикистан, Түркмөнстан, Өзбекстандын мамлекет башчылары катышып, кабыл алынган Алма-Ата декларациясында, КМШны түзүүнүн максаты, принциптерин бекитилген.
• Бул жыйын СССР ыдырагандан кийинки жаңы кызматташтык уюмуна биригүүнүн экинчи олуттуу кадамы болуп калды. Анан 1993-жылы Грузия, 1994-жылы 8-апрелде Молдавия мүчө болду. Мына ушундайча өз ара кызматташуу маселелерин талкуулап-кеңешүүчү аянтча болуп келүүдө.

• Алгачкы бир жыл толугу менен КМШны уюштуруу иштерине арналган.
• 1991-жылы 30 -декабрда Минскиде өткөн, КМШга кирген өлкө башчылары алгачкы жолугушуусунда, Мамлекет башчыларынын жана Өкмөт башчыларынын Кеңешин түзүү жөнүндө” убактылуу келишимге кол койду.
• Натыйжада уюмдун жогорку органы түзүлүп, ага кирген мамлекет башчылары чечим кабыл алуучу бир добушка ээ боло алат.
• Мындан тышкары КМШга кирген мамлекет башчылары: ”Куралдуу күчтөр жана чек ара бөлүктөрү жөнүндө” келишимге кол коюу менен ар бир мамлекет өзүнүн Куралдуу күчтөрүн түзүү укугун бекемдеп алды.

КМШ өлкөлөрү

• КМШнын аймагы 22, 11 млн чарчы км , калкы 287 млн 255 миӊ 591 адам

(2019-ж).

• Демек, аянты боюнча Чет өлкөлүк Азиядан бир аз гана кичине, бирок,элинин саны боюнча Кытай, Индия, Акшдан кийинки орунда турат. КМШнын саясий картасында

12 эгемендүү мамлекет - СССРдин курамындагы өлкөлөр.

• СССР тарагандан кийин өз алдынча мамлекеттерге айланган.
• Анын 80% га жакын аянты , 50% дан ашык калкы Россия Федерациясына тийиштүү, калкынын саны боюнча Украина.

Азербайжан

• Ильхам Алиев
• Аянты: 86, 6 миӊ чарчы км
• Калкы: 10 млн 27 миң 874 киши
• Борбор шаары: Баку
• Толук мүчөлүк парламенттери ратификациялаганга чейин, Азербайжан (1993-жылдын сентябрына чейин) КМШнын ассоциацияланган мүчөсү болгон

Армения

• Армен Варданович Саркисян
• Аянты: 29,8 миң чарчы км
• Калкы: 2 млн 965 миң 100 киши
• Борбор шаары: Ереван

Беларуссия

• Александар Лукашенко
• Аянты : 207, 6 чарчы км
• Калкы : 9 млн 452 миң 200 киши
• Борбор шаары : Минск

Грузия

• 1993-жылдын 3-декабрында Грузия мамлекет башчыларынын Кеңешинин чечими менен Шериктештикке кабыл алынган жана 1993-жылы 9-декабрда КМШнын Уставына кошулган. 2008-жылдын 12-августунда Грузиянын президенти Михаил Саакашвили КМШдан чыгуу ниетин билдирген жана 2008-жылдын 14-августунда Грузия парламенти Грузияны уюмдан чыгуу чечимин бир добуштан кабыл алган.
• 2008-жылдын 9-октябрында Россиянын тышкы иштер министри Сергей Лавров КМШнын Тышкы иштер министрлеринин кеңеши Грузиянын Шериктештикке мүчөлүгүн 2009-жылдын августунан тартып токтотуу жөнүндө расмий чечим кабыл алгандыгын жарыялаган. 2009-жылдын 18-августунда Грузия расмий түрдө КМШдан чыгып кетти.

Казахстан

• Касым-Жомарт Токаев
• Аянты: 2724,9 миӊ чарчы км
• Калк: 18 млн 570 миң 300 киши
• Борбор шаары : Нур-Султан

Кыргызстан

• Жээнбеков Сооранбай Шарипович
• Аянты :199,9 миӊ чарчы км
• Калкы : 6 млн 389 миң 500 киши
• Борбор шаары: Бищкек

Россия

• Владимир Владимирович Путин
• Аянты: 17,5 миӊ чарчы км
• Калкы: 146 млн 793 миң киши
• Борбор шаары: Москва

Молдавия

• Игорь Николаевич Додон
• Аянты : 33, 8 чарчы км
• Калкы : 2 млн 681 миң 700 киши
• Борбор шаары: – Кишинев
• Толук мүчөлүк парламенттери ратификациялаганга чейин, Молдова (1994-жылдын апрелине чейин) КМШнын ассоциацияланган мүчөсү болгон.

Тажикистан

• Эмомали Рахмон
• Аянты: 142, 1 чарчы км
• Калкы: 9 млн 200 миң киши
• Борбор шаары: Дуйшанбе

Т ү ркм Ө нстан

• Гурбангулы Мяликгулыевич Бердымухамедов
• Аянты: 491, 2 чарчы км
• Калкы: 5 млн 679 миң 917 киши
• Борбор шаары: Ашхабад
• Алар КМШнын Уставын ратификациялаган эмес, Шериктештиктин расмий мүчөсү эмес жана байкоочу катары КМШнын курамына кирген.
• 2005-жылдын 26-августунда Казандагы КМШ саммитинде Түркмөнстан уюмга “ассоциацияланган мүчө” катары катышарын жарыялаган.

Ө збекстан

• Шавкат Миромонович Мирзеев
• Аянты – 448, 8 чарчы км
• Калкы -5 млн 679 миң 917 киши
• Борбор - шаары - Ташкент

Украина

• Владимир Зеленский
• Аянты: 2630 чарчы км
• Калкы: 41 млн 976 миң киши
• Борбор шаары:Киев
• Украина КМШда талаштуу статуска ээ.

2018-жылдын август айында Украинанын КМШнын ыйгарым укуктуу органдарынын алдындагы өкүлчүлүгү жабылып, байланыштар Украинанын Минск шаарындагы элчилиги аркылуу жүргүзүлөт. Украин бийликтери Шериктештикке катышууну токтотуу боюнча расмий документтерди азырынча бере элек.

КМШ өлкөлөрүнүн негизги максаттары:

• саясий, экономикалык, экологиялык, гуманитардык, маданий жана башка тармактарда кызматташуу;

• бирдиктүү экономикалык мейкиндиктин, мамлекеттер аралык кызматташтыктын жана интеграциянын алкагында мүчө мамлекеттердин ар тараптуу өнүгүүсү;

• адамдын укугун жана эркиндигин камсыз кылуу;

• эл аралык тынчтыкты жана коопсуздукту камсыз кылуу, универсалдуу жана толук куралсызданууга жетишүү;

• өз ара укуктук жардам;

• уюм мамлекеттеринин ортосундагы талаштарды жана конфликттерди тынчтык жолу менен чечүү

• Желек 1996-жылы 19-январда түзүлгөн.
• Автору: Александр Васильевич Григорьев.
• Композиция бирдей өнөктөштүктү, биримдикти, тынчтыкты жана стабилдүүлүктү каалагандыгын билдирет.

КМШ өлкөлөрүнүн интеграция тарыхы:

• 2011-жылдын 18-октябрында Шериктештикке мүчө сегиз мамлекет - Россия, Украина, Беларусия, Казакстан, Армения, Кыргызстан, Молдовия жана Тажикстан эркин соода аймагы жөнүндө келишимге кол коюшкан, анда шериктештик мейкиндигиндеги эркин соода режимин жөнгө салган жүздөн ашык эки тараптуу макулдашуулар алмаштырылган.

КМШ мамлекеттеринин Кеңештеринде мамлекет башчыларынын төрагалыгы:

• 1-январь 1994 - 1999-жылдын 31-декабры Ельцин Борис Николаевич
• 2000-жылдын 25-январы - 2003-жылдын 29-январында Путин, Владимир Владимирович
• 29-январь, 2003-жыл - 16-сентябрь, 2004-жыл, Кучма, Леонид Данилович
• 16-сентябрь, 2004-жыл - 20-май, Путин, Владимир Владимирович
• 20-май, 2006-жыл - 5-октябрь, Назарбаев, Нурсултан Абишевич
• 2007-жылдын 5-октябры - 2008-жылдын 31-декабры Бакиев, Курманбек Салиевич
• 1-январь - 2009-жылдын 11-сентябры Воронин Владимир Николаевич
• 2010-жылдын 1-январынан 31-декабрына чейин Медведев, Дмитрий Анатольевич
• 2011-жылдын 1-январынан 31-декабрына чейин Рахмон Эмомали
• 2012-жылдын 1-январынан 31-декабрына чейин Бердымухамедов Гурбангулы Мяликгулыевич
• 1-январь - 31-декабрь, 2013-жыл, Лукашенко, Александр Григорьевич
• 1 январь - 22 февраль 2014 Янукович, Виктор Федорович
• 2014-жылдын 23-февралы - 4-апрели Турчинов, Александр Валентинович
• 2014-жылдын 4-апрелинен 31-декабрына чейин Лукашенко, Александр Григорьевич
• 2015-жылдын 1-январынан тартып Назарбаев, Нурсултан Абишевич

КМШ Парламенттер аралык Ассамблеясы

• ПААнын курамына КМШга мүчө өлкөлөрдүн - Россия, Өзбекстан (1991-жылдан 2011-жылга чейин), Беларуссия, Казакстан, Кыргызстан, Тажикстан, Армения (1995-жылдан бери), Азербайжан, Молдовия, Грузия (1997-жылдан бери), Украина (1999-жылдан бери) мүчөлөрү кирген. .
• Орду - Санкт-Петербург, Таврия сарайы.

Регионалдык интеграция бирикмеси:

ЕврАзЭС Евразия экономикалык шериктештиги

1) 2000-жылы түзүлгөн

2) Беларуссия, Казакстан, Кыргызстан, Россия, Тажикстан, Өзбекстан

(2006-2008-жылдар)

3) Уюмдун максаты мүчө өлкөлөрдүн ортосундагы сооданы көбөйтүү,

финансылык интеграция,

бажы жана салык мыйзамдарын унификациялоо.

Белоруссия жана Россия Союзу

1 ) 2000-жылы түзүлгөн

2) Беларуссия, Россия

3) Уюмдун максаты бирдиктүү Конституцияны, мыйзамдарды түзүү, президент, парламент, министрлер кабинети ж.б

ШКУ Шанхай Кызматташтык Уюму

1) 2001-жылы түзүлгөн

2) Казакстан, Кыргызстан, Тажикстан, Өзбекстан, Россия, Кытай

3) Уюмдун максаты - кеңири чөйрөдөгү туруктуулукту жана коопсуздукту чыңдоо, терроризмге, сепаратизмге, экстремизмге, баңги заттарды мыйзамсыз жүгүртүүгө каршы күрөшүү, экономикалык кызматташтыкты өнүктүрүү, энергетикалык өнөктөштүк, илимий жана маданий кызматташтык.

2003-жылы көп тараптуу соода-экономикалык кызматташуу программасына кол коюлган

Суроого жооп бергиле.

1) Интеграция деген эмне?

а) бирикме

б) азия өлкөлөрдүн бирлиги

в) бир өлкөдөн экинчи өлкөгө көчүү

2) КМШ кайсы жылы түзүлгөн?

а) 1990-ж

б) 1991-ж

в) 1995-ж

3) СССР кулагандан кийин кайсы республика КМШнын курамына кирбей калган?

а) Латвия

б) Грузия

в) Армения

Жообун карайбыз:

1 ) Интеграция деген эмне?

а) бирикме

б) азия өлкөлөрдүн бирлиги

в) бир өлкөдөн экинчи өлкөгө көчүү

2) КМШ кайсы жылы түзүлгөн?

а) 1990-ж

б) 1991-ж

в) 1995-ж

3) СССР кулагандан кийин кайсы республика КМШнын курамына кирбей калган?

а) Латвия

б) Грузия

в) Армения

ҮйгӨ тапшырма

• 1. «Эки беттүү күндөлүк» ыкмасын колдонуп, КМШ өлкөлөрү жөнүндө тапшырма аткаргыла.

• 2. Берилген тапшырмаларды телеграмм, вотсапп, zoom аркылуу кайтарым байланыш кылгыла!

3. КМШга кайсы мамлекеттер кирген? (контур карта менен иштөө)