Կարպետագործություն

ԳՈԻԳԱՐՔԻ ՀԻՄՆԱԿԱՆ ԴՊՐՈՑ

ՏԵԽՆՈԼՈԳԻԱ 7 -ՐԴ ԴԱՍԱՐԱՆ

ՈՒՍՈՒՑՉՈՒՀԻ – ՆԱՐԻՆԵ ԳևՈՐԳՅԱՆ

ԹԵՄԱՆ - կարպետագործություն

կարպետ

• Հայաստանում կարպետագործությունըն իբրև արհեստ զարգացած է եղել դեռևս վաղնջական ժամանակներից:
• Կարպետը բրդյա կամ բամբակյա գործվածք է, որն իբրև գորգ փռում են հատակին, թախտին և այլուր:

Կարպետի տեսակները

Հայկական կարպետները ըստ գործելու եղանակի լինում են`

• Մեզար
• Ջեջիմ
• Մատնաքաշ
• Երկու երեսանի մատնաքաշ
• Շուլալ
• Ուղիղ օղաճիտ փաթաթովի
• Թեք օղաճիտ փաթաթովի
• Ծոպերես

հումք

• Կարպետագործության համար հումք են հանդիսանում ուղտի, ոչխարի բուրդը, այծի փափուկ մազը (դֆտիկ), բամբակը, մետաքսը:
• Ներկերը պատրաստվում էին օգտագործելով բուսական, կենդանական և հանքային ծագում ունեցող նյութեր, որոնցից ամենանշանավորը Որդան կարմիրն էր: Այն ստացվում էր Արարատյան դաշտի բույսերի արմատների վրա ապրող կարմրագույն միջատից

Գործիքներ եվ սարքավորումներ

Տորք – (Ոստան, հանա) գորգ գործելու մեծ սարք:

Կտուտիչ – (Թելատու, կոթիչ, քարկիթ, հովա) շարքերը նոսրացնելու բազմատամ

գործիք, որի կոթից բռնելով`գործողը խփում, նստոցնում է գործվածքի շարերը:

Մկրատ - խավը խուզելու և հավասարեցնելու, զույգ միասայր շեղբերով և բռնակներով գործիք:

Սանր – խավը սանրելու և մաքրելու գործիք

Դանակ – գործվող թելը հանգուցելու և կտրելու գործիք :

Թակ – Բուրդը ծեծելու և լվանալու հարմարանք:

Սանդերք – գզել-սանրելու գործիք :

Իլիկ – թել մանելու և ոլորելու գործիք

Ճախարակ - թելահումքը մանելու և ոլորելու կատարելագործված հարմարանք

կարպետանախշեր

Գեղազարդարման համակարգը բաղկացած է կենտրոնական դաշտից ու այն եզերող զարդագոտիներից: Հայկական գորգագործության մեջ ընդունված է տարբերել զարդանախշերի 3 խումբ`

• Երկրաչափական
• Բուսական
• Կենդանական, որի մեջ մտնում է նաև թռչնայինը:
• Հայկական հին վիշապագորգերում երկրի սահմանները պաշտպանող վիշապները պատկերված են լինում գորգի ծայրերին, իսկ կենտրոնում խորհրդանշական արևն է:

Կարպետ գործելու քայլաշարը

• Կարպետ հինելը:
• Հենքաթելի ամրացումը շրջանակի վրա
• Հավասարեցնող շղթայի հյուսումը
• Հենքաթելերի բաժանումը
• Միջնաթելերի անցկացումը
• Զարդանախշի և թելերի ընտրությունը
• Կարպետի հյուսումն ըստ էսքիզի
• Կարպետի վերջնական մշակում