: Дене қозғалысы бағытында әрекет ететін күштің жұмысы.

Сабақтың тақырыбы: Дене қозғалысы бағытында әрекет ететін күштің жұмысы.

Физика пәні бойынша ашық сабақ.

Дайындаған: С.Е.Хасенова

Сабақтың мақсаты:

• Білімділік мақсаты : Сабақты өмірмен байланыстыра отырып , түсіндіру .
• Дамытушылық мақсаты: таныс нәрседен жаңа проблема тудырып оны шеше білу.
• Тәрбиелік мақсаты: білімін, білігін, машығын қалыптастыру .

Сабақтың барысы:

• 1. Сәлемдесу;
• 2. Оқушыларды түгендеу;
• 3. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
• 5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
• 6. Оқушылардың білімдерін тексеру.
• 7. Өзін-өзі тексеру сұрақтары.

Сабақты түсіндіру.

• Егерде бұрындары жұмыс деп тек адам еңбегін атаса, енді қазір белгілі бір физикалық шаманы да осы терминмен түсінетін болды.
• “ Жұмыс” терминін физикаға 1826 жылы француз ғалымы Ж. Понселе енгізген болатын.
• Механикалық жұмысты физикада А —әріпімен белгілейді.

Механикалық жұмысты есептеу үшін Понселе арнайы ережелерді ұсынды.

• Егерде дене қоғалысының бағыты түсірілген күштің бағытымен сәйкес болса, онда бұл күш жүрілген жол мен күштің көбейтіндісіне тең оң жұмыс жасайды.

  A = Fs (1)

• Егерде дене қозғалысының бағыты күш бағытына қарама - қарсы болса, онда осы күш жүрілген жол мен күштің көбейтіндісіне тең “ минус ” таңбасымен алынған теріс жұмыс істейді.

A  =  — Fs ; (2)

• Егерде дене жылдамдығы күш бағытына перпендикуляр болса, онда бұл күш ешқандай жұмыс істемейді.

A = 0. (3)

Жұмыс істеліну үшін үш шарт орындалуы қажет:

• а) денеге қандай да бір күш түсуі тиіс;
• б) дене қозғалуы тиіс;
• в) қозғалыс бағыты күш әрекетінің бағытына қатысты перпендукляр болмауы тиіс.
• Егерде осы шарттардың бірі орындалмаса, онда жұмыс нөлге тең болады.

Механикалық жұмысқа мысал :

• Қандай да бір жүктің салмағын қолына түсіріп, жай ұстап тұрған адам шаршайды.
• Адам істеген жұмыс оның организмінде өтетін процестермен байланысты.
• Мұқият бақылау адам қолындағы жүк іс жүзінде толық тыныштықта қалмайды, периодты түрде жоғары көтеріліп және төмен түсіп шамалы тербеліс жасайтындығын көрсетеді.
• Адамның бұлшық еті сол кезде жүктің әрбір микроскопиялық көтерілуіне организм өндірген энергияны жұмсай отырып, біресе босаңсиды, біресе жиырылады.

СИ жүйесінде жұмыстың өлшем бірлігі

• Джоуль [Дж] болып саналады.
• 1 Дж — бұл 1 Н күштің осы әрекет етуші күштің бағытымен 1 м жолда істеген жұмысы.
• Бұл бірлік ағылшын ғалымы Дж. Джоульдің (1818—1889) құрметіне аталған.
• [1 Дж = Нм].
• Сондай-ақ килоджоуль мен миллиджоуль да жиі қолданылады:
• 1 кДж = 1000Дж, 1 мДж = 0,001 Дж.

Бүгінгі өтілген тақырыптарға есептер шығару. Өзіндік жұмыс.

• Трактордың жер жырқандағы тарту күші 1000 Н, ал оның қозғалыс жылдамдығы – 7 км/сағ. Трактор қозғалтқышы 8 сағатта қанша жұмыс істейді?
• Массасы 200 кг жүкті 30 м/мин жылдамдықпен 10 секундта жоғары көтеріп шығаруға болады. Осы кезде қанша жұмыс істелінетіндігін есептеп шығар?
• Массасы 450 кг денені 50 см биіктікке көтеру үшін қандай жұмыс істеу керек?

Өзіндік жұмыс.

• Массы 4 кг жәшікті 2,5 м биіктікке көтергенде істелген жұмыс неге тең?
• Денені үстел үстімен 1 м қашықтыққа жылжытқанда істелінетін жұмысты тап? Күш 5 Н.

Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.

• Механикалық жұмысты физикада қандай әріппен белгілейміз?

а) Ғ б) Е в) А с) Р д) Т

• Жұмыс терминін физикаға кім енгізді?

а) Кюрий б) Ом в) Папов с) Понселе д) Архимед.

• Жұмыс терминін қай жылы енгізді?

а) 1862 б) 1628 в) 1826 с) 1982 д) 1782

• Механикалық жұмыстың өлшем бірлігі Си жүйесінде қалай өлшенеді?

а) Вт б) А в) Дж с) кг д) с

• Егерде дене жылдамдығы күш бағытына перпендикуляр болса, онда бұл күш қандай жұмыс істемейді?

а) ешқандай б) көп в) кем с) бірдей д) жауап жоқ

Қорытындылау. Үй тапсырмасын беру

• 1- формула к үш пен әрекет етуші күштің бағытымен жүрілген жол неғұрлым көп болса, осы күшпен істелетін жұмыс солғұрлым көп болатынын көрсетеді.

• $ 63 дайындық сұрақтары. 35-жаттығу