Будамшуугай орон нютагуудааар Серёжын аяншалга 5 класс

Будамшуугай орон нютагаар Серёжын аяншалһан тухай

Буряад литература

• ...Сайлалган эхилбэ. Абаһаар нөөхил ногоон сай аягалба. То н Б адма үргэжөө л шэнги. Удаань Серёжын х а раа үзөөгүй элдэб юумэн: ба һа хатаһ ан үрмэн, х ал ва шэнги аад, шэнгэн юумэн, пирожношу у аад, хатааhан, баһа танигдаагүй эдеэн , кашашуу баһа юуб даа... Дүүрэн даа.
• — Энэ юун бэ? — гээд, хатааhан нэгэ борсогор юумэ абажа, Серёжа Будада харуулба.
• — Хатааhан һүн, айрһан.
• «Гайхалта й, я агаад һү х а таада г юм ааб, м эдэдэг һа а, Москвада гэртэхиндээ хөөрэжэ үгэхэ hэм» гэжэ бодоод, айлшан ухааень оложо яашье ядаба.

• — Энэ мойһон , баһ а ха тааhан, — гээ д, н үхэрын ь н эгэ түхэреэн хү рин эреэн хүсөөг табагһаа абаба. - Зөөхэйтэй , саахартай холёод хатаа һан . Эдил даа .
• Амтата й, а мтатай . «Досоонь дүүрэ н в итамин байгаа ёһотой» гэж э һан аандаа хү бүүн бодоно. Буда кашашуу эдеэ абажа, ай лшанда дүтэлүүлнэ.
• — Тибһэн. Ородоор саранка. — Саранка ?
• – Иимэ ургамал байдаг. Дуулаагү й гүш? Шашага улаан сэсэгтэй. Энэш үндэһэниинь, талаһаа малтажа асараад, шанаад, саахартайгаар эдидэг.

• Ехэл амтатай байба. Зүгөөр Будын эжы айлшамнай аппетит муутай гэжэ шанална. Эдеэндэ һамаараад, Серёжа чемодан соогоо бэлэгтэй hэ мнайб гэжэ мартажархиһан байба. «Яаха болооб даа, - гэжэ бодоно. - Оромсоороо бэлэгээ гаргаха ёһотой байгаа бшууб. Теэд мүнөө эзэнэйнь ерэхые хүлеэxэл даа».

• Серёжа чемоданаа нээжэ, тү р үүшээр хэдэн баглаа хүдөөгэй зэрлиг мангир гаргаба. Москвагай хүб ү ү н хаанаһаа мангир олоо гээшэб гэжэ тэндэхид һонирхоно. Целлофан соо орёоһон амтатай бэлэг гаргажа, заахан басаганда һарбайхадань, тэрэнь абажа үгэбэгүй.
• — Аба, аба, Галя, — гэжэ эcэгэнь бүрд гэбэ.
• — А й, шимни Га ля гэж э н эрэтэйбши? — гээд Серёжа энеэжэ, хүсөөрөө шахуу гартань нөөхиеэ барюулжархина.
• Согто абга миһэд гэнэ.
• — Галя гэжэ нэрэтэй. Будын лэ үгэһэн нэрэ даа. Галя гоё гээд һалаагүй ю м . Т ии мэ... амитан ха юм.

• Саашань Серёжа үшөө нэгэ орёолтотой юумэ гаргажа, гэрэй эзэн эхэнэртэ һарбайба. Досоонь хоморой, эжы хүгшөө хоёройнь ехэ магтадаг пулаад. Гэрэй эзэндэ «Спутник» гэжэ механическа бритвэ бариба. Гэртэхинэйнгээ хэлэһэнэй ёһоор, Серёжа бэлэгүүдээ тарааба.
• Заахан Га ля боолтотой юумэеэ задалаа д, халта зүрхэ оронхой, гоё эреэн саарһан орёолтотой конфетэ амталаад үзэнэ, hүүлээрн ь ф ин ики бараад , я агаадшье эдидэгыен ь о йлгожо ядан түдэгэcэнэ хэбэртэй .

• - Согто абга, — гэжэ дадажа эхилэнхэй Серёжа хандана. — Бальжинимае в гэ жэ танай обогтой байхада , юундэ Буда Согтоев гэжэ обогтой юм?
• — Манайдаш тиимэ ю м даа . Эсэгынгээ нэрээр обог абадаг юм. Шин ии аб а Николай бэзэ? Тиигээ hаа, ши н ии обог Мартынов бэшэ, Никола ев бай х а б а йг аа ман айхаар һа а, — гэжэ эзэн ойлгуулба. Серёжа һонирхожо:
• — Т ии хэдэтнай теэ д х уу худхалдашаха бэшэ гү? Манайдаш Мартыновһаа саашаа хүбүүниинь, аша гушанарынь ху у Мартынов гэжэ ябадаг юм, — гэнэ.
• — Т и имэ, тиимэ, танайхишни дээрэ хаш даа. Эндэмнайшье залуушуул тиигээд лэ ород шэнгеэр бэшүүлдэг боложо байн ха й да а . Зүгөөр у г гарбалаа мартах а гээшэ адаг ай ябадал. Энэ Галиһаа һурал даа хэнэйбши гэжэ.

• — Галоч ка, х энэйбши? — гэбэ. Басагахан хаб хара уйтахан н юдэнүүдээ сабшалан , конфетэдэ зууралдашаһа н у ралаа долёобо: нюдөө аниганажа, шэнгэхэн хоолойгоор:
• — Согтын.
• — Согтош хэнэйб?
• — Бадараагай.
• — Бадарааш хэнэйб?
• — Ёндоной.
• — Ёндон хэнэйб?
• — Гонгорой.
• — Гонгор хэнэйб?
• — Сэрэнэй.
• — Сэрэн хэнэйб?
• — Зоригтын.
• — Пүнсын, — гэж э һ ан аа алдан, х ашалгү й к онфетэ, финикэеэ эдижэ оробо.

• ...Столдо уриба. Галя бэшэниие хүлеэнгүй амандаа дүүрэн эдеэ үни түлхижэрх и нхэй , г артаа үшөө хүсөөг баринхай гэр соогуура а ий шэ т ий шээ х а райна. Серёжын үзөө т уршаагүй элдэб эдеэн сто л дээрэ обоолоото й . Будаһаа бэшэн б ул та hууба.
• — Буда, ши юундэ һуунагүйбши?
• — Хүлеэ, хүлеэ, - гээд, һ ү рхэй томоотойгоор Буда зангаба. – Абяагү й һуулши даа. — Мэxэтэйхэнээр нүхэр тээшээ миһэд гээд, ку хни руу о рошоно. Һөөргөө гаража ерэхэдээ, аргагүй мягдагар, томоото й, т угаарх ан л э а миды байгша хониной толгой гарта а дээрэ баринхай. Серёжа мэнэ һаях ан тэрэнэй нюдэнтэй нюдөөрөө уулзаhанаа һанажархин гэхэдээ, досоогоо заригад гэшэнэ. Хониной толгой айлшанай урдаһаа сэхэ харуулаад табиба.

• — Серёжа, ши м а най айлшан гээшэш, Москваhаа ерэһэн айлшан , — гэжэ Согто абг а эхи лбэ. — Тиимэһээ шамда хүндэтэй төөлэй баринабди. Манай ёһо заншал. Буда, яахыень ойлгуулжа үгэл даа.
• Буда һу уриһаа бодожо, Серёжын хажуу да ерээд , заабари үгэжэ оробо:
• — Энэ нүхэрые иигэхэ ёһотой. Шэхэндэнь халт а хүрөөд, эндэһээнь отолжо ама хүрөөд, иигэжэ эрьелдүүлээд, хүндэ үгэхэ болонош. — Абадаа хандажа: – Хэндэ үгэхэ юм тезд? — гэнэ.
• Согто абга:
• – Хүбүүдтэ үгэдэг заншалтай. Энэ Буда тү р э наадан дээгүүр олохон лэ төөлэй абаhан байха. Төөлэй абаха гээшэ ехэ хүндэтэй. Зүгөөр Буда шиний үү р и , т иимэһээ энэ эрхэтэндэ үгөөрэйл даа , — гээ д, заах ан Гал я тээшэ дохибо. Мүнөөшни эхэнэрнүүд бидэнээр адли эрхэтэй болонхой ха юм.
• — Теэд урдань эхэнэр хүн т өөлэй абадагг үй байга а юм г у? — гэжэ айлшан һонирхобо.
• — Үг ы даа, — гээд, Согто абга һамгаяа хараад , — хожом, хожом хөөрэжэ үгүүжэб, — гэнэ.

Гэрэй даабари:

• 1. Будын гэртэхин гэжэ хэд бэ?
• 2. Серёжа буряад зоной ямар заншал мэдэхэ болооб?