Специально для учителей!

СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ

Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно

Выбрать материалы

Скидки до 50 % на комплекты
только до

Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой

Организационный момент

Проверка знаний

Объяснение материала

Закрепление изученного

Итоги урока

Разработки / Биология / Уроки / 7 класс / Балықтардың кәсіптік маңызы

Балықтардың кәсіптік маңызы

Балы?тарды? к?сіптік ма?ызы. К?сіптік балы?тарды? негізгі топтары: майшаба?тар, сетінектер, к?зауы?тар, т??ы балы?тар т.б. Балы?тар байлы?ын ?немді пайдалану, оларды ?ор?ау ж?не к?бейту

Чанчарова Айгуль Ермекбаевна

10.11.2016

Содержимое разработки

Саб №42	7 сынып
Күні:	7 сынып
Сабақтың тақырыбы:	Балықтардың кәсіптік маңызы. Кәсіптік балықтардың негізгі топтары: майшабақтар, сетінектер, көзауықтар, тұқы балықтар т.б. Балықтар байлығын үнемді пайдалану, оларды қорғау және көбейту
Мақсаты:	а) Балықтар класы бойынша алған білімдерін саралай отырып бір жүйеге келтіреді; б) шеміршекті балықтармен сүйекті балықтарды бірінен - бірін ажырата білуге үйренеді, тақырыптағы негізгі ұғымды тауып, сызба нұсқаны толтыруға машықтанады; в) оқушылар өз бетінше ізденімпаздыққа, шығармашылық қабілеттерін дамытуға еңбектенеді, өзара білімдерін тексеріп бағалауға, балықтарды қорғай білуге үйренеді
Оқу нәтижесі:	Балықтардың адам өмірінде алатын маңызы зор екендігін терең түсінеді. Балықтарды қорғауға, көбейтуге, ысырапсыз пайдалануға болмайтынын біледі.
Сабақтың типі:	білім тексеру сабағы
Сабақтың түрі:	топтық жарыс сабақ
Әдістері:	СТО технологиясы, демонстрациялау, тест. СД - диск.
Көрнекілігі:	интерактивті тақта, тірек сызбалар, кестелер, плакаттар.
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі.	Оқушылармен амандасу, сабаққа дайындығын тексеру, оқушылардың назарын сабаққа аудару. Жигсо әдісі бойынша «Акула», «Скат», «Бекіре», «Латимерия» төрт топқа бөлу. Әрбір топ өздерінің тақырыбын қорғап шығады. Сонымен үйге берілген шеміршекті балықтар класы туралы айтылады.
II. Білу 1. Ой қозғау. Миға шабуыл.	I - топқа 1. Желілі жануарлардың омыртқалылар тип тармағы қалай аталады. 2. Омыртқалылардың неше класы бар. 3. Балықтардың өзі қандай класқа жіктеледі. 4. Балықтардың тыныс алу мүшесі не. 5. Балықтар қайда тіршілік етеді. II - топқа 1. Акула қай кластың өкілі. 2. Балықтың денесі қалай бөлінеді. 3. Омыртқалылар дене температурасына қарай қалай бөлінеді. 4. Акуланың зәр шығаруы неден тұрады. 5. Сүйекті балықтардағы ерекше мүше III - топқа. 1. Желілердің қан айналым жүйесі. 2. Желбезек саңылаулары орналасқан мүше. 3. Жақ сүйексіздер омыртқалылар класы. 4. Балықтарды зерттейтін ғылым саласы. 5. Қазақстандағы «Қызыл кітапқа» алынған балық. IV - топқа. 1. Қара уылдырық алынатын балық. 2. Ерте замандардан бері сақталып келе жатқан балық. 3. Жайық өзенінде мекендейтін балық. 4. Шеміршекті балықтардың түр саны. 5. Торсылдақтың атқаратын қызметі.
III. Түсіну	Әрбір топқа «Балықтардың кәсіби маңызы туралы» , атап айтқанда «Майшабақтар», «Трескалар», «Камбалалар», «Тұқы балықтар» туралы мәтін беріледі. Отырған «жұмыс тобында» оқушылар мәтінді оқып, талдап, өз «Жанұя» тобына барып, түсіндіреді. Слайдтағы сұрақтарға жауапты дәптеріне жазады. Әр топтан бір оқушы жауабын оқиды. Балықтардың кәсіптік маңызы. Кәсіптік балықтардың негізгі топтары.
IV.Қолдану Сәйкестендіру тесті	1.Патша балық________________________А)Сазан 2.Саусаққанатты балық_________________Ә)Акула 3.Торсылдақ___________________________Б)Скат 4.Жыртқыш балық______________________В)Бекіре 5.Денесі қабысып,жалпайып кеткен_______Г)Теңіз алабұғасы 6.Қосжынысты_________________________Ғ)Латимерия 7.Сырттай ұрықтанады________________Д)Шеміршекті балық 8.Жұпбалық,тұтасбас,акула_____________Е)Сүйекті балық 9.Өрістегіш балық_____________________Ж)Жеңсік балық 10.Бір рет уылдырық шашады________З)Бекірелер,албырттар
V. Талдау Тест сұрақтары.	1. Зоология ғылымының балықтарды зерттейтін саласы. А) Мамология ә) Герпентология б) Ихтиология в) Гельментология 2. Желбезек саңылаулары 5 - 7 болатын балықтар. А) Сүйекті балық ә) Шеміршекті балық б) Шортан в) Сазан 3. Иіс сезу мүшесі жақсы дамыған. А) Акула ә) Скат б) Аратұмсық в) Аққайран 4. Қызыл кітапқа енгізілген сүйекті балық. А) Іле шармайы ә) Балхаш алабұғасы. б) Бекіре в) Еділ майшабағы. 5. Балықтың бүйір сызығы қандай қызмет атқарады. А) Судың жылылығы ә) Судың тұздылығы. б) Су ағысының күші, бағыты, тербелісі в) Судың қышқылдығы. 6. Балық торсылдағы қандай қызмет атқарады. А) Жауыннан қорғау ә) Дене салмағын өзгертіп, судың түрлі қабаттарына өту б) Жауыннан жасырыну в) Судың ағысына өту. 7. Балық қайда көбейеді. А) Құрылықта ә) Суда, құрылықта б) Тек сулы ортада в) Екеуі де емес 8. Сүйекті балықтардың қанша түрі бар. А) 20мыңнан астам ә) 10мыңнан астам б) 30мыңнан астам в) 40мың. 9. Сүйекті балықтарда алғаш пайда болған зәр шығару мүшесі. А) Бүйрек ә) Несепағар б) Қуық в) Клоака 10. Балықтардың көбеюі қандай сатылардан тұрады. А) Уылдырық - балақ ә) уылдырық - дернәсіл б) дернәсіл - балық в) уылдырық - дернәсіл - шабақ. 11. Тұқы тәріздестер отрядының өкілі. А) Акула, сауытбалық ә) Қаракөз, ақмарқа, табан б) Бекіре. албырт, қортпа в) Құнысбалық, майшабақ, килька. 12. Су түбінде өмір сүретін балықтың қандай дене мүшесі болмайды. А) Жүрегі, қан тамырлары ә) торсылдағы б) Өкпе, желбезек в) Жұтқыншақ, өңеш 13. Қара уылдырық алынатын балықтар. А) албырт тәріздестер ә) бекіре тәріздестер б) майшабақтар в) саусақ қанатты 14. Дене температурасы тұрақты жануарлар тобының атауы а) қаны бар жануар ә) салқынқанды жануар б) жылықанды жануар в) жылусүйгіш жануар 15. Ұрығының дамуында арнайы қабықтар түзелмейтін омыртқалар тобы. а) қағанақсыз ә) қағанақтылар б) құстар в) сүтқоректілер
VI.Жинақтау Ой қозғау	1.Арал теңізінің тартылып кетуі туралы бейне таспа көрсету. 2.Кейіпкерден хат. «Арал теңізіндегі жойылып кеткен майшабақтардың осы заманғы адамзатқа қалдырған хаты». 3.Кейіпкермен сұхбат. Бір оқушы адам рөлінде, ал қалғандары балықтар рөлінде болады. Балықтар адамдарға өздерінің сұрақтарын қояды. «Нені білемін?, Нені үйрендім?, Нені білгім келеді?» кестесін толтыру.
VIІ. Қорытынды бағалау	«Сиқырлы таяқша» ойыны - әр оқушы бүгінгі сабақтан ойына түйген ойларын айтады
VІІI. Үй тапсырмасы.	§42 оқу АВС тапсырмалары

Көксерке (лат. Stizostedion lucioperca) – Қазақстанның су қоймаларындағы ең жыртқыш балық болып саналады. Көксеркенің ақ әрі жеңіл еті гастрономиялық жағынан оны өте әйгілі жасады. Көксеркенің тазартылған бөліктері экспорттық өнім болып табылады. Біздің тұтынушылар нарығында ғана емес, сонымен қатар Батыс Еуропа мен Солтүстік Америкада да бұл балық үлкен сұранысқа ие. Кейбір елдерде бұл балық дәстүрлі тағамға жатқызылады.

Біздің кәсіпорындарымызда көксеркені өндіру орталық орындардың бірін алады. Біз бұл балықтан тазартылған балықты, тұтас балық, фарш сияқты өнімдерді шығарамыз.

Сазан (лат.Cyprinus carpio) ең әйгілі балықтардың бірі. Бұл балық біздің отандастарымызға танымды және өзінің сапасы мен дәмімен дәстүрлі балық тамағына жауап береді. Сазан – салма аумен, қабадамен, кейде бекітілген аумен ауланатын маңызды кәсіптік балық. Бұл балықтан жасалған негізгі өнім түрлері тұтас балық пен тазартылған түрінде болады. Сазан тамаққа негізінен жас балық немесе мұздатылған балық түрінде қолданылады. Тамақ талғағыш адамдар ыстықтай сүрленген сазанды өте жақсы көреді.

Жайын (лат.Silurus glanis) – Қазақстан су фаунасының ең белгілі өкілдерінің бірі. Оның ұзындығы 4 және одан да көп метрге жетеді. Ең үлкен салмағы 200 кг шамасында. Бұл ірі балық негізінен жылы суларда мекен етеді. Оның еті көптеген түрлі тағамдарды дайындау үшін пайдаланылады, соның ішінде балық котлеттері, сүрленген балық, және т.б. Біз жас жайындардан жасалатын тазартылған балықты ұсынып отырмыз. Бұл өнім Қазақстанда және шетелде де әйгілі бола бастады. Жайын нәрлі балық.

Мөңке балық Қазақстанда екі түрде ұсынылып отыр. Кәдімгі немесе алтын мөңке балық (лат.Carassius carassius) және күміс мөңке балық (лат.Carassius auratus). Екі түрдің айырмашылығы көлемінде. Алтын мөңке балық күміс мөңке балыққа қарағанда ұсақтау, бірақ дәмі мен нәрлігі жағынан екеуі бірдей. Сатып алушыларымызға мөңке балық өзінің гастрономиялық қасиеттерімен таныс. Ол сазан мен тұқы сияқты өте дәмді және пайдалы балық. «РЫБПРОМ» компаниясының өнімдер қатарында мөңке балық тұтас түрінде ұсынылып отыр.

Қазақстанда өндіретін балықтар тізімінің ең бірінші орнында табан балық тұр (лат.Abramis brama). Бұл бағалы кәсіптік балық ең көп таралған. Бүкіл ауланатын балықтың 50-60% және одан да жоғары осы балық алады.

Балық өнімдері нарығында мұздатылған және жас табан балық тұтасымен немесе тазартылған түрінде сатылады, сонымен қатар кептірілген және сүрленген табан балық өте әйгілі. Өзінің нәрлі қасиеті мен төмен калориялықтың арқасында табанға сұраныс жыл сайын өсуде.

Қаракөз балық (лат. Rutilus rutilus caspicus) Қазақстанның ең таралған кәсіптік балықтардың бірі. Қақталған қаракөз балық сыра ішушілердің жақсы көретін шайнамасы болып табылады. Сонымен қатар, өзінің нәрлігі мен майлылығы арқасында балық сорпасы мен басқа да дәмді тағамдарда пайдаланылады.

Ақмарқа (лат. Aspius aspius) – жыртқыш және ірі балық. Ол жазық өзендерде, көлдерде, су қоймаларында мекен етеді. Өндірістік қайта шығаруды пайдаланып ақмарқаны қақтайды және сүрлейді. Біз Қазақстан мен Ресей нарықтарында әйгілі қақталған ақмарқаны шығарамыз.

Жыланбас балық (лат. Channa argus) Балқаш көлінде біршама жақында пайда болған балық. Бұрын бұл балық тек Аралдың балықшыларына таныс болған. Қазіргі кезде жыланбас балық санының өсуі Балқаш-Алакөл бассейн су қоймасында белгіленуде.

Бұл балықтың әйгілігі балық бағалаушылардың арасында өсуде. Өзінің тығыз әрі дәмді етімен кулинарияда кеңінен пайдаланылады. Ол ірі балық, ұзындығы 70-85 см, дене салмағы 7 кг дейін жетеді.

Тұқы балықтарының бір түрі дөңмаңдай (лат. Hypophthalmichthys molitrix). Бұл өсімдікпен қоректенетін бағалы балық негізінен бөгендерде мекен етеді (мысалы, Қапшагай). Оның ұзындығы бір метрге, салмағы 15-20 кг дейін жетеді. Өзінің нәрлігі, атап айтқанда майлылығы арқасында, ол тамақ талғағыш адамдардың арасында өте әйгілі бола бастады. Стейк, тазартылған балық бөліктері, сүрленген балық – дөңмаңдайдан шығарылатын өнім түрлері.

CБеріш (лат. Stizostedion volgensis) түрі мен дәмі жағынан көксеркеге өте ұқсайды. Басты айырмашылығы көлемінде. Беріш ұзындығы 45 см және салмағы 1,2-1,4 кг дейін жетеді. Көксерке сияқты беріштің еті де диеталық өнім болып табылады. Тұтас беріш грильде дайындалып, кейбір елдерде мерекелік тағам ретінде қолданылады.

Алабұға (лат.Perca fluviatilis) Қазақстанда кеңінен таралған кәсіптік балық. Бұл балық өте айқын және ашық түсті. Алабұға әдемі бола қоймай, оның ақ әрі жеңіл еті балық тағамдарын бағалаушылардың ішінде үлкен сұранысқа ие.

Өндіріс көлемі өте үлкен болмағанымен, тазартылған алабұға біздің экспорт өнімдерінің басшысы деуге болады.

Шортан етінде (лат.Esox lucius) 2-3% май болғандықтан диеталық балық болып саналады. Сондықтан нәрлігі төмен тамақтануда шортан балығын жиі қолданады. Тұтынушылар нарығында шортанның тазартылған бөліктері мен фаршы үлкен сұранысқа ие. Соңғы кезде сатып алушылар арасында шортан өнімдері әйгілігі өсіп, сонымен қатар экспорттық өнім болып табылады. Кейбір елдерде бұл балық дәстүрлі тағамға жатқызылады

Балқаш алабұғасы (лат. Perca schrenki) қазіргі уақытта Балқаш -Алакөл бассейнінің су қоймаларының кәсіптік балығы болып табылады. Балықтың ұзындығы 50 см дейін, ал салмағы 1,0 кг дейін жетеді. Біз балқаш алабұғасын белсенді түрде Батыс Еуропаға экспортқа шығарып отырмыз. Оның еті ең дәмді еттердің бірі болып саналады.

Көкшұбар (лат.Coregonus albula) Зайсан-Ертіс бассейнінің және Солтүстік Қазақстан көлдерінің кәсіптік балығы болып табылады. Өте дәмді болғандықтан осы балық елімізде ең көп сатылатын балықтың бірі болып табылады. Бұл ұсақ балық ұзындығы 30 см және салмағы 500 граммнан аспайды. Кішкентай болғанына қарамастан ол нарықта өте әйгілі балық.

Өзен шаяны (лат. Astacus leptodactylus) кәсіптік мағынаға ие болып, нарықта дайын өнім ретінде ұсынылып отыр. Біз пісірілген мұздатылған шаянды шығарамыз. Өндірістік өңдеу технологиясы күрделі болғанымен, дайын өнім өте бағалы, дәмді әрі дәрумендер мен ақуызға толы өнім болып танылады. Осы өнімді дайындау рецепті ең талғампаз сатып алушылар үшін тауып шығарылады.

reate your own web pages in minutes...