“Axborot xavfsizligi” O'UM

Mazkur modulda dastur maktabgacha taʼlim tizimi tashkilotlari direktor va mutaxassislarini malakasini oshirish kursi tinglovchilari tinglovchilar MTTda Axborot xavfsizligini taʼminlash boʻyicha tushunchalarga, axborot sohasidagi tahdidlar va ularga qarshi kurashish bilan tanishadilar ega boʻladilar va amaliyotga samarali tatbiq etadilar tashkilotlarda qoʻllash boʻyicha koʻnikma va malakalarga ega boʻladilar.

Ushbu oʻquv uslibiy majmua Maktabgacha taʼlim tashkilotlari direktor va mutaxassislarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish instituti Ilmiy kengashining 2021-yil “23” dekabrdagi 10 — sonli qarori bilan maʼqullangan

MUNDARIJA

1. KIRISH 4

2. TEXNOLOGIK XARITASI 5

3. MAʼRUZA MATN VA OʻQUV MATERIALLAR 7

4. OʻZ-OʻZINI TEKSHIRISH UCHUN TEST SAVOLLAR 30

5. ADABIYOT VA MANBALAR ROʻYXATI 3 3

6. TARQATMA MATERIALLAR 34

KIRISH

Mamlakatimizda mustaqillik yillarida amalga oshirilgan keng koʻlamli islohotlar milliy davlatchilik va suverenitetni mustahkamlash, xavfsizlik va huquq-tartibotni, jamiyatda qonun ustuvorligini, inson huquq va erkinliklarini, millatlararo totuvlik va diniy bagʻrikenglik muhitini taʼminlash uchun muhim poydevor boʻldi, xalqimizning munosib hayot kechirishi, jahon talablari darajasida taʼlim olishi va kasb egallashi, fuqarolarimizning bunyodkorlik salohiyatini roʻyobga chiqarish uchun zarur shart-sharoitlar yaratdi.

Yangi sharoitlardan kelib chiqib, Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining “Pedagog kadrlarni tayyorlash, xalq taʼlimi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi Qarori, Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 13 maydagi 391-son “Maktabgacha taʼlim tashkilotlari faoliyatini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi Qaroriga muvofiq, taʼlim bosqichlarining uzluksizligi va izchilligini taʼminlash, taʼlimning zamonaviy metodologiyasini yaratish, davlat taʼlim standartlarini kompetensiyaviy yondashuv asosida takomillashtirish, oʻquv-metodik majmualarning yangi avlodini ishlab chiqish va amaliyotga joriy etish hamda pedagog xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tizimini yanada takomillashtirishni taqozo etadi.

Shulardan kelib chiqib maktabgacha taʼlimda axborot xavfsizligini amaliyotga tatbiq etish muhim masalalardan biri hisoblanadi. Maktabgacha taʼlim tashkilotlarida axborot xavfsizligini taʼminlash muhim hisoblanadi. Ushbu “Axborot xavfsizligi” oʻquv moduli maktabgacha taʼlim tizimidagi AKT mutaxassislari malakasini oshirish jarayonida qoʻllaniladi.

Modul maqsadi: tinglovchilar MTTda Axborot xavfsizligini taʼminlash boʻyicha tushunchalarga ega boʻladilar va amaliyotga samarali tatbiq etadilar.

Kutilayotgan natijalar: tinglovchilar modulni oʻzlashtirish jarayonida quyidagi bilim, koʻnikma, malaka va kompetensiyalarga ega boʻladilar:

• Axborot xavfsizligiga oid meʼyoriy hujjatlarini bilib oladilar;

• Axborot sohasidagi tahdidlar va ularga qarshi kurashish bilan tanishadilar;

• MTT axborot xavfsizligi siyosatini ishlab chiqadilar;

III. “Axborot xavfsizligi” moduli

III. MAʼRUZA MATN VA OʻQUV MATERIALLAR

1-mavzu: Maktabgacha taʼlim tizimida axborot xavfsizligi.

(2nazariy soat)

Reja:

1. Axborot xavfsizligi. Axborot xavfsizligiga oid meʼyoriy hujjatlar bilan tanishish

2. Axborot sohasidagi tahdidlar va ularga qarshi kurashish.

3. Axborot xavfsizligi siyosati.

Ishdan maqsad: Axborot xavfsizligiga oid meʼyoriy hujjatlar bilan tanishish.

• Tinglovchilarga topshiriq mazmuni - Oʻzbekiston Respublikasining axborot xafvsizligi boʻyicha meʼyoriy hujjatlarni birinchi ustunga yozib chiqish va bilishni istayotgan maʼlumotlarni ikkinchi ustunga yozib chiqish

Topshiriq boʻyicha nazariy maʼlumotlar

(vaqti 5 -minut)

Hurmatli tinglovchilar bilamizki «Texnologiya» atamasi grekcha techne soʻzidan olingan boʻlib mohirlik, ustalik, biror ishni uddalay olishni anglatadi. Bu maʼlum bir jarayonga nisbatan qoʻllanilgan. Jarayon deganda esa maqsadga erishishga yoʻnaltirilgan xatti harakatlar majmui tushunilgan. Ushbu jarayon kishi tomonidan tanlangan strategiya bilan belgilanadi va turli xildagi vositalar, usullar yordamida amalga oshiriladi.

Axborot texnologiyalari toʻgʻrisida gap ketganda, qayta ishlashning materiali sifatida ham, mahsulot sifatida ham axborot ishtirok etadi. Biroq bu obyekt, jarayon yoki hodisa toʻgʻrisidagi sifat jihatidan yangi maʼlumot boʻladi. Texnologiya xodimning axborot bilan ishlash usuli va uslubi hamda texnik vositalar orqali namoyon boʻladi.

Axborot xavfsizligini taʼminlash masalalari boʻyicha ancha oldin va turli mamlakatlarda izlanishlar olib borilmoqda. Hozirgi kunga kelib axborot xavfsizligi kontseptsiyasi asosiga umum qabul qilingan nuqtai nazaridan bir toʻxtamga kelishdi. Uning asl mohiyati axborot xavfsizligini taʼminlashga yondashish majmuaviy (kompleksli), yaʼni quyidagi sathlarda xavfsizlikni taʼminlashning turli choralarini oʻz ichiga olishi shart:

- Qonuniy — qonunlar, normativ aktlar, standartlar;

- Maʼmuriy — tashkilot boshqarmasi qabul qilgan, umumiy xarakterdagi harakatlar;

-Muolajaviy (protseduraviy) — personal tomonidan amalga oshiriladigan xavfsizlik choralari;

-Dasturiy-texnik (muayyan texnik choralari).

Axborot xavfsizligini taʼminlashda 2 ta aspekt mavjud:

1. Formal — himoyalangan axborot kommunikatsion tizimlari mos kelishi

shart boʻlgan mezonlarni aniqlash.

1. Amaliy — axborot kommunikatsion tizimlarida qoʻllaniladigan xavfsizlik choralarini muayyan majmuini aniqlash.

Tashkilotning hajmi va uning axborot kommunikatsion tizimining spetsifikatsiyasidan qatʼiy nazar axborot xavfsizligi rejimini taʼminlash boʻyicha vazifalar har qanday koʻrinishda ham quyidagi bosqichlarni oʻz ichiga olishi kerak:

- Axborot xavfsizligi siyosatini aniqlash;

- Axborot xavfsizligini boshqarish tizimini chegaralarini aniqlash va uni yaratish maqsadlarini aniqlashtirish;

- Qaltis vaziyatlarni boshqarish;

- Qaltis vaziyatlarni boshqarish;

- Axborot xavfsizligini taʼminlash qarshi choralarni tanlash;

- Axborot xavfsizligini boshqarish tizimini audit qilish.

Axborot xavfsizligini asl mohiyati bu tashkilot va biznes-jarayonlarning kontekstida quyidagilarni maddalaydigan axborot obyektlarini himoyalashidir:

• Konfidensiallik — axborotdan faqat foydalanish uchun avtorizatsiyadan oʻtganlar foydalanishi mumkin;

• Yaxlitlik — axborotni toʻgʻriligi va toʻliqligi va qayta ishlash metodlarini kafolatlanganligi;

• Foydalanuvchalik — axborot va assotsiatsiyalangan obyektlar avtorizatsiyalagan foydalanuvchilar talablari boʻyicha foydalanishi mumkin.

• Login – shaxsning, oʻzini axborot kommunikatsiya tizimiga tanishtirish jarayonida qoʻllaniladigan belgilar ketma-ketligi boʻlib, axborot kommunikatsiya tizimidan foydalanish huquqiga ega boʻlish uchun foydalaniluvchining maxfiy boʻlmagan qayd yozuvi hisoblanadi.

• Parol – uning egasi haqiqiyligini aniqlash jarayonida tekshiruv axboroti sifatida ishlatiladigan belgilar ketma-ketligi. U kompyuter bilan muloqot boshlashdan oldin, unga klaviatura yoki identifikatsiya kartasi yordamida kiritiladigan harfni, raqamli yoki harfli-raqamli kod shaklidagi maxfiy soʻzdan iborat.

• Login va parolga ega boʻlish shartlari. Biror shaxs oʻzining login va paroliga ega boʻlishi uchun u birinchidan axborot kommunikatsiya tizimida roʻyxatdan oʻtgan boʻlishi kerak va shundan soʻng u oʻz logini va parolini oʻzi hosil qilishi yoki tizim tomonidan berilgan login parolga ega boʻlishi mumkin.

• Login va parolni buzish. Login va parolni buzish – bu buzgʻunchining biror bir maqsad yoʻlida axborot kommunikatsiya tizimi obyektlaridan foydalanish uchun qonuniy tarzda foydalanuvchilarga tegishli login va parollarini buzishdir.

• Login va parolni oʻgʻirlash. Login va parolni oʻgʻirlash – bu foydalanuvchilarning maxfiy maʼlumotlari boʻlgan login va parollarga ega boʻlish maqsadida amalga oshiriladigan internet firibgarligining bir turidir.

1.Axborot xavfsizligi- Tabiiy va sunʼiy harakatlarga ega boʻlib tartib yoki tartibsiz axborotlardan himoyalash.

2. Axborotlarni himoyalash – Axborotni oʻgʻirlanishi, oʻzlashtirishlari oʻchirishi, va shunga oʻxshash harakatlarni oldini olish.

Resurslardan ruxsatsiz foydalanish va uning oqibatlari

Axborot-kommunikatsiya tizimining ixtiyoriy tarkibiy qismlaridan biri boʻlgan, hamda axborot tizimi taqdim etadigan imkoniyat mavjud boʻlgan resurslardan belgilangan qoidalarga muvofiq boʻlmagan holda, foydalanishni cheklash qoidalariga rioya qilmasdan foydalanish – bu resurslardan ruxsatsiz foydalanish toifasiga kiradi.

Bunday foydalanish natijasida quyidagi oqibatlar yuzaga kelishi mumkin:

• axborotning oʻgʻirlanishi;

• axborotni oʻzgartirish;

• axborotning yoʻqotilishi;

• yolgʻon axborotni kiritish;

• axborotni qalbakilashtirish va h.k.

Hujum tushunchasi – buzgʻunchining biror bir maqsad yoʻlida axborot kommunikatsiya tizimlarining mavjud himoyalash tizimlarini buzishga qaratilgan harakati.

Axborot hujumlari odatda 3 ga boʻlinadi:

• Obyekt haqida maʼlumotlar yigʻish (razvedkalar) hujumi.

• Obyektdan foydalanishga ruxsat olish hujumi.

• Xizmat koʻrsatishdan voz kechish hujumi.

Axborot xavfsizligi siyosati

• Amaldagi xavfsizlik siyosati 8 yoki 9 ta boʻlimdan tashkil topgan boʻladi. Masalan ular qoʻyidagi koʻrinishlarda boʻlishi mumkin:

• umumiy nizom;

• parollarni boshqarish siyosati;

• foydalanuvchilarni identifikatsiyalash;

• foydalanuvchilarning vakolatlari;

• tashkilot axborot kommunikatsion tizimini kompyuter viruslardan himoyalash;

• tarmoq bogʻlanishlarini oʻrnatish va nazoratlash qoidalari;

• elektron pochta tizimi bilan ishlash boʻyicha xavfsizlik siyosati qoidalari;

• axborot kommunikatsion tizimlar xavfsizligini taʼminlash qoidalari;

• foydalanuvchilarning xavfsizlik siyosatini qoidalarini bajarish boʻyicha majburiyatlari va h.k.lar.

Bilamizki Oʻzbekiston Respublikasi vazirlar mahkamasining 2018 yil 5-sentyabrdagi “Butunjahon internet tarmogʻida axborot xavfsizligini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi 707-qaroriga asosan "Axborotlashtirish toʻgʻrisida"gi Oʻzbekiston Respublikasi Qqonuniga muvofiq, shuningdek, butunjahon Internet tarmogʻida (keyingi oʻrinlarda Internet tarmogʻi deb ataladi) axborot xavfsizligini taʼminlash tizimini yanada takomillashtirish, axborot sohasida shaxs, jamiyat va davlat manfaatlarini muhofaza qilish boʻyicha qarorida:

1. "Axborotlashtirish toʻgʻrisida"gi Oʻzbekiston Respublikasi Qonuni 12-1-moddasiga muvofiq veb-saytdan va (yoki) veb-saytlardan va (yoki) sahifalaridan foydalanish maxsus vakolatli organ — Oʻzbekiston Respublikasi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi tomonidan quyidagi hollarda cheklanishi mumkinligi maʼlumot uchun qabul qilingan:

Oʻzbekiston Respublikasining mavjud konstitutsiyaviy tuzumini, hududiy yaxlitligini zoʻrlik bilan oʻzgartirishga daʼvat etish;

urush, zoʻravonlik va terrorizmni, shuningdek, diniy ekstremizm, separatizm va fundamentalizm gʻoyalarini targʻib qilish;

davlat siri boʻlgan maʼlumotlarni yoki qonun bilan qoʻriqlanadigan boshqa sirni oshkor etish;

milliy, irqiy, etnik yoki diniy adovat qoʻzgʻatuvchi, shuningdek, fuqarolarning shaʼni va qadr-qimmatiga yoki ishchanlik obroʻsiga putur etkazuvchi, ularning shaxsiy hayotiga aralashishga yoʻl qoʻyuvchi axborotni tarqatish;

giyohvandlik vositalari, ularning analoglari, psixotrop moddalar va prekursorlarni targʻib qilish;

pornografiyani targʻib qilish;

qonunga muvofiq jinoiy va boshqa javobgarlikka sabab boʻladigan boshqa harakatlarni sodir etish.

2. Quyidagilar:

Oʻzbekiston Respublikasi qonunchiligi bilan tarqatilishi taqiqlangan axborot mavjud boʻlgan Internet tarmogʻi veb-saytidan va (yoki) veb-sayt sahifalaridan foydalanishni cheklash tartibi toʻgʻrisida nizom 1-ilovaga muvofiq;

Oʻzbekiston Respublikasi qonunchiligi bilan tarqatilishi taqiqlangan axborot mavjud boʻlgan Internet tarmogʻi veb-saytidan va (yoki) veb-sayt sahifalaridan foydalanishni cheklash sxemasi 2-ilovaga muvofiq tasdiqlansin.

1. Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligining Ommaviy kommunikatsiyalar masalalari boʻyicha markazi Oʻzbekiston Respublikasi qonunchiligi bilan tarqatilishi taqiqlangan axborot mavjud boʻlgan Internet tarmogʻi Reyestrini (keyingi oʻrinlarda Reyestr deb ataladi) shakllantiruvchi va yurituvchi vakolatli organ etib belgilangan.

Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 5 sentyabrdagi 707-son qarori

3-ilovasiga asosan Oʻzbekiston Respublikasi Hukumatining

ayrim qarorlariga kiritilgan oʻzgartirish va qoʻshimchalar

1. Vazirlar Mahkamasining "Ommaviy kommunikatsiyalar sohasida boshqaruv tuzilmasini takomillashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida" 2004 yil 24 noyabrdagi 555-son qarorida:

a) 1-bandga quyidagi mazmundagi xatboshilar qoʻshilsin:

"Oʻzbekiston Respublikasi qonunchiligi bilan tarqatilishi taqiqlangan axborot mavjud Internet tarmogʻi Reestrini yuritish;

Qonunchilikka muvofiq, ishchi organ sifatida axborot va ommaviy kommunikatsiyalar sohasida kompleks ekspertiza oʻtkazilishini tashkil etish";

b) 2-banddagi ikkinchi xatboshi quyidagi tahrirda bayon etilsin:

"Belgilab qoʻyilsinki, Markaz yuridik shaxs hisoblanadi va oʻzining vakolatiga kiruvchi masalalar boʻyicha davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, nodavlat notijorat tashkilotlari, axborot xizmatlari bozori subyektlari bilan belgilangan tartibda oʻzaro hamkorlik qiladi, Oʻzbekiston Respublikasi qonunchiligi bilan tarqatilishi taqiqlangan axborot mavjud boʻlgan Internet tarmogʻi Reyestrini yuritadi, shuningdek, Axborot va kommunikatsiyalar sohasidagi ekspert komissiyasining ishchi organi funksiyalarini bajaradi";

v) 2-ilovada:

6-bandga quyidagi mazmundagi xatboshilar qoʻshilsin:

"Oʻzbekiston Respublikasi qonunchiligi bilan tarqatilishi taqiqlangan axborot mavjud boʻlgan Internet tarmogʻi Reyestrini yuritish;

Qonunchilikka muvofiq, ishchi organ sifatida axborot va ommaviy kommunikatsiyalar sohasida kompleks ekspertiza oʻtkazilishini tashkil etish";

7-bandda:

quyidagi mazmundagi toʻrtinchi va beshinchi xatboshilar qoʻshilsin:

"Oʻzbekiston Respublikasi qonunchiligi bilan taqiqlangan axborot tarqatuvchi Internet tarmogʻi resurslarini Reyestrga kiritish va undan chiqarishni amalga oshirish;

ommaviy kommunikatsiya vositalarida tarqatiladigan axborot materiallarining axborot sohasida shaxs, jamiyat va davlatning manfaatlarini himoya qilishni taʼminlashga, milliy-madaniy qadriyatlar, anʼanalar va merosni saqlab qolishga yoʻnaltirilgan respublika qonun hujjatlari talablariga muvofiqligi yuzasidan kompleks ekspertizaga materiallarni tayyorlash va uni oʻtkazishni tashkil etish";

toʻrtinchi-oʻn oltinchi xatboshilar tegishli ravishda oltinchi-oʻn sakkizinchi xatboshilar deb hisoblansin;

2. Vazirlar Mahkamasining "Ommaviy kommunikatsiyalar sohasida monitoring tizimini takomillashtirishga doir qoʻshimcha chora-tadbirlar toʻgʻrisida" 2011 yil 5 avgustdagi 228-son qarorida (Oʻzbekiston Respublikasi QT, 2011 y., 8-son, 70-modda):

a) 1-ilovadan oʻninchi xatboshi chiqarib tashlansin;

b) 2-ilovada:

5-bandda:

quyidagi mazmundagi sakkizinchi xatboshi qoʻshilsin:

"ekspert xulosalarini oʻrganadi hamda xalqaro Internet tarmogʻi axborot resurslarining identifikatsiya maʼlumotlarini Oʻzbekiston Respublikasi qonunchiligi bilan tarqatilishi taqiqlangan axborot mavjud boʻlgan Internet tarmogʻi Reyestriga kiritish yuzasidan qaror qabul qiladi";

sakkizinchi xatboshi toʻqqizinchi xatboshi deb hisoblansin;

6-bandga quyidagi mazmundagi xatboshi qoʻshilsin:

"materiallarni koʻrib chiqish hamda xalqaro Internet tarmogʻi axborot resurslarining identifikatsiya maʼlumotlarini Oʻzbekiston Respublikasi qonunchiligi bilan tarqatilishi taqiqlangan axborot mavjud boʻlgan Internet tarmogʻi Reyestriga kiritish yuzasidan qaror qabul qilish";

9-bandning beshinchi xatboshi quyidagi tahrirda bayon etilsin:

"materiallarni ekspertizadan oʻtkazish va zarur hollarda ekspertiza xulosalarini sudda himoya qilish uchun ekspert (ekspertlar) belgilash";

11-bandda:

uchinchi xatboshiga "Komissiya tomonidan belgilangan tartibda, shu jumladan elektron koʻrinishda majlis natijalarini roʻyxatga olish va oʻtkazish" soʻzlari qoʻshilsin;

beshinchi va oltinchi xatboshilar chiqarib tashlansin;

12-bandda:

uchinchi xatboshiga "shu jumladan, Komissiya tomonidan belgilangan tartibda elektron hujjat aylanishi tartibida" soʻzlari qoʻshilsin;

quyidagi mazmundagi xatboshi qoʻshilsin:

"zarur materiallarni oʻz vaqtida tayyorlashni taʼminlaydi hamda materiallar Ishchi organga tushgan sanadan boshlab 15 kun muddatda ekspertiza oʻtkazadi";

13-bandning sakkizinchi xatboshiga "shu jumladan, Komissiya tomonidan belgilangan tartibda elektron hujjat aylanishi yoʻli bilan" soʻzlari qoʻshilsin;

14-16-bandlar quyidagi tahrirda bayon etilsin:

"14. Komissiya raisi jismoniy va yuridik shaxslarning har bir aniq murojaati yuzasidan materiallar olingan sanadan boshlab uch ish kuni mobaynida Komissiya ishchi organi taklifi bilan jalb etilgan ekspertlardan ekspertni (ekspertlarni) tasdiqlaydi.

15. Ekspertiza materiallar olingan sanadan boshlab 15 kun mobaynida oʻtkaziladi.

16. Ekspert (ekspertlar) taqdim etilgan materiallarni besh kun muddatda oʻrganib chiqadi va ekspert xulosasi beradi";

18 va 19-bandlar quyidagi tahrirda bayon etilsin:

"18. Zarurat boʻlganda Komissiya bajarilgan ishlar yuzasidan Ishchi organning amalga oshirilgan ishlar toʻgʻrisidagi hisobotini koʻrib chiqadi.

19. Komissiya qarori majlisda ishtirok etgan barcha Komissiya aʼzolari tomonidan imzolangan bayonnoma asosida, shu jumladan Komissiya tomonidan belgilangan tartibda elektron hujjat almashinuvi vositasida rasmiylashtiriladi";

20-banddagi "Komissiya" soʻzi "ekspert (ekspertlar)" soʻzlari bilan almashtirilsin;

21-banddagi "materiallar ekspertizaga tushishiga" soʻzlari "zaruratga" soʻzi bilan almashtirilsin;

30-band quyidagi tahrirda bayon etilsin:

"30. Komissiya faoliyatini taʼminlash boʻyicha tashkiliy masalalarni hal etish hamda ekspertizalar oʻtkazish Komissiyaning ishchi organi tomonidan, shu jumladan Komissiya tomonidan belgilangan tartibda elektron hujjat almashinuvi yoʻli bilan amalga oshiriladi".

Tarqatma bilan ishlash (5 minut)

Mana hurmatli tinglovchilar yuqorida biz axborot xavfsizligi boʻyicha 1 ta meʼyoriy hujjatni koʻrib chiqdik. Endi sizdan iltimos 4 ta kichik guruhlarga boʻlinsak va va sizga topshiriq varaqlari beriladi. Siz bu tarqatmadagi axborot xavfsizligi boʻyicha meʼyoriy hujjatlarida bilishingizni xohlagan bilib olganlarni maʼlumotlarini yozib berasiz. Sizga buni toʻldirish uchun 5 daqiqa beriladi. Topshiriq bajarilganidan soʻng siz tomondan savol javoblar oʻtkaziladi va fikrlaringizni bildirasiz.

Axborot xavfsizligi boʻyicha qanday meʼyoriy hujjatlarini bilasiz, bilishni istaysiz va bilib oldingiz?

“B/B/B”

Topshiriq bajarilganidan soʻng oʻqituvchi va tinglovchilar tomonidan savol javoblar oʻtkaziladi hamda fikirlar bildiradilar, maʼlumotlarni yozib oladilar.

(Vaqti 10 -minut)

Rahmat sizga endi 2-rejaga ham oʻtsak boʻladi

1.2-reja

Axborot sohasidagi tahdidlar va ularga qarshi kurashish.

(vaqti 20-minut)

Ishdan maqsad: Axborot sohasidagi tahdidlarni interaktiv testlar orqali oʻrganiladi.

1.3-reja

Axborot xavfsizligi siyosati.

(vaqti 40 -minut)

Ishni bajarish boʻyicha tavsiyalar:

1. Tinglovchilar kichik guruhlarga boʻlinadi

2. Kichik guruhlarga axborot xavfsizligi siyosatini tuzish boʻyicha namuna tarqatmasi tarqatiladi

3. Oʻqituvchi tomondan axborot xavfsizligi siyosatini tuzish boʻyicha tushunchalar beradi

4. Kichik guruhdagilar birgalikda MTB axborot xavfsizligi siyosatini tuzib chiqadilar.

5. Ishni tugatgan kichik guruhlar birma bir oʻzlari ishlab chiqqan MTB axborot xavfsizligi siyosatini taqdimot shaklida tushuntirib bandlarini isbotlab beradilar.

6. Oʻqituvchi taqdimotdan soʻng tinglovchilarga xatolarini tushuntirib beradi

NAMUNA

Axborot xavfsizligi

1. Nazariy qism

Axborot xavfsizligi siyosati (yoki xavfsizlik siyosati) bu – tashkilotning maqsadi va vazifasi hamda xavfsizlikni taʼminlash sohasidagi chora-tadbirlar tavsiflanadigan yuqori darajadagi reja hisoblanadi. Siyosat batafsil spesifikasi yalarsiz umumiy atamalarda xavfsizlikni taʼminlaydi. U xavfsizlikni taʼminlashning hamma dasturlarini rejalashtirishni taʼminlab beradi. Axborot xavfsizligi siyosati tashkilot vazifalarini bajarilishi himoyasini yoki ish jarayonini himoyasini taʼminlash berishi shart.

Axborot xavfsizligi siyosatini aniqlash qoʻyidagi amaliy qadamlarga olib kelishi kerak:

1. Axborot xavfsizligi sohasida foydalaniladigan boshqaruv hujjatlari va standartlarini, hamda axborot xavfsizligi siyosatini asosiy nizomlarini aniqlash, yaʼni:

• axborot kommunikatsion tizim vositalari, dasturlar va maʼlumotlardan foydalanishni boshqarish;

• virusga qarshi himoya;

• zahirali nusxa olish masalalari;

• taʼmirlash va qayta tiklash ishlarini oʻtkazish;

• axborot xavfsizligi sohasidagi insident (toʻqnashuvlar) haqida xabardor qilish.

1. Qaltis vaziyatlarga yondashishlarni aniqlash, yaʼni himoyalanganlikni bazaviy sathi yetarli ekanligini yoki qaltis vaziyatlarni tahlil qilishni toʻliq variantini oʻtkazish talab etilayotganligini.

2. Axborot xavfsizligiga boʻlgan talablarni aniqlash.

3. Sathlar boʻyicha qarshi choralarni strukturizasiyalash.

4. Axborot xavfsizligi sohasida standartlarga mos sertifikatsiyalar tartibini aniqlash.

5. Rahbarlar ishtirokida axborot xavfsizligi mavzusida majlislar oʻtkazish davriyligini, albatta axborot xavfsizligi siyosati nizomlarini qayta koʻrib chiqish davriyligini hamda axborot kommunikatsion tizimning barcha kategoriyadagi foydalanuvchilarini axborot xavfsizligi masalalari boʻyicha malakasini oshirish tartibini hisobga olgan holda aniqlash.

1. Amaliy qism

Amaldagi xavfsizlik siyosati 8 yoki 9 ta boʻlimdan tashkil topgan boʻladi. Masalan ular qoʻyidagi koʻrinishlarda boʻlishi mumkin:

• umumiy nizom;

• parollarni boshqarish siyosati;

• foydalanuvchilarni identifikatsiyalash;

• foydalanuvchilarning vakolatlari;

• tashkilot axborot kommunikatsion tizimini kompyuter viruslardan himoyalash;

• tarmoq bogʻlanishlarini oʻrnatish va nazoratlar qoidalari;

• elektron pochta tizimi bilan ishlash boʻyicha xavfsizlik siyosati qoidalari;

• axborot kommunikatsion tizimlar xavfsizligini taʼminlash qoidalari;

• foydalanuvchilarning xavfsizlik siyosatini qoidalarini bajarish boʻyicha majburiyatlari va h.k.lar.

1. Umumiy tavsif:

Texnik yordam boʻlimi.

1. Parollarni boshqarish siyosati:

- parol faqat sondan tuzilishi mumkin emas;

- parol faqat xavfdan tuzilishi mumkin emas;

- parol login bilan bir xil boʻlishi mumkin emas;

- parol shaxs xaqidagi maʼlumotlardan(tel.nomer, ism, familiya) tuzilishi mumkin emas;

- parol minimum 8ta simvoldan tashkil topishi shart.

3. Identifikatsiya:

- xar bir foydalanuvchining oʻz identifikatori boʻlishi shart;

- foydalanuvchilar faqatgina oʻz identifikatorlaridan foydalanishlari shart;

- identifikator kamida 6ta simvoldan iborat boʻlishi shart;

4. Foydalanuvchilarning vakolatlari, imtiyoz va imkoniyatlari:

- admin foydalanuvchilar fayllariga ularning roziligisiz egalik qila oladi;

- foydalanuvchilar umumiy ruxsat berilgan resurslardan foydalanishlari mumkin;

- umumiy printerdan hamma foydalanishi mumkin;

- shubhali resurslarga kirish taʼqiqlanadi.

5. Tashkilot axborot kommunikatsion tizimini kompyuter viruslardan himoyalash:

- oʻrnatilgan antivirus dasturlari xar kuni avtomatik tarzda yangilanadi;

- toʻlik virus tekshiruvi xar shanba amalga oshiriladi.

6. Tarmoq bogʻlanishlarini oʻrnatish va nazoratlar qoidalari:

- ulanishlar administrator tomonidan amalga oshiriladi, nazoratlanadi;

- shubhali resurslar administrator tomonidan yopiladi;

7. Elektron pochta tizimi bilan ishlash boʻyicha xavfsizlik siyosati qoidalari:

- korporativ tarmoq ichidagi va tashqi yozishmalar maxsus pochta dasturlari(e-xat) yordamida amalga oshiriladi;

8. Axborot kommunikatsion tizimlar xavfsizligini taʼminlash qoidalari:

- axborot kommunikatsion tizimlari saqlanuvchi joylar fizik taʼsirlardan saqlanishi xodimlar tomonidan amalga oshiriladi;

- ruxsatsiz begonalar kirishi taʼqiqlanadi;

- tarmoqdan boʻluvchi taʼsirlar administrator tomonidan nazorat qilinadi;

9. Foydalanuvchilarning xavfsizlik siyosatini qoidalarini bajarish boʻyicha majburiyatlari:

- foydalanuvchilar qoidalar bilan tanishib chiqqan boʻlishlari va ularga amal qilishlari shart;

- qoidalarga rioya qilinishi boshqaruvchilar tomonidan taʼminlanishi kerak.

Nazorat savollari.

1.Axborot xavfsizligini taʼminlashda qanday hujjatlar mavjud.

2. Axborot xavfsizligi nima?

3. Axborot xavfsizligining umumiy tasniflari?

4. Axborot xavfsizligida hujum tushunchasi?

2-mavzu: Maʼlumotlarni qayta ishlashda axborot xavfsizligini taʼminlash dasturiy taʼminotlari bilan ishlash. (amaliy 6 soat)

Reja:

1. GetData Recover My Files dasturi imkoniyatlari.

2. Duplicate File Remover dasturi imkoniyatlari

3. Bulutli himoya va antiviruslar orqali ishlash usullari va turlari.

2.1-reja

GetData Recover My Files dasturi imkoniyatlari.

GetData Recover My Files dan foydalanib maʼlumotlarni tiklash uchun quyidagi ishlar olib boriladi:

1. GetData Recover My Files dasturini ishga tushiring

2. Vosstanovit disk modulini tanlang

3. Dale tugmachasini bosing

1. Diskni tanlang

2. Dale tugmachasini bosing

1. Tiklash usulini tanlang: tiklashning 1-usulida barcha fayllarni, 2-usulida esa biz tanlagan formatdagi fayllarni topadi.

2. Dale tugmachasini bosing

3. Agarda siz tiklashning 2-usulini tanlagan boʻlsangiz unda Kerak boʻlgan kengaytmalarni tanlab chiqing.

4. Pusk tugmachasini bosing

5. Qidirish tugagandan soʻng Soxranit fayl tugmachasini bosing va paydo boʻlgan oynadan faylni saqlash joyini koʻrsatib OK tugmachasini bosing

2.2-reja

Duplicate File Remover dasturi imkoniyatlari.

(

Duplicate File Remover dasturidan foydalanib qayta tiklangan oʻxshash maʼlumotlarni aniqlash va oʻchirib tashlash uchun quyidagi ishlarni olib boring:

1. Duplicate File Remover dasturini ishga tushiring

2. Dale tugmachasini bosing

3. Izlash usulini tanlang:

• Barcha formatlarni izlash

• Hujjatlarni izlash

• Rasimlarni izlash

• Musiqalarni izlash

• Videolarni izlash

1. Diskni tanlang

1. Dale tugmachasini bosing

2. Xohishingizga koʻra qidirishni filtrlang.

1. Dale tugmachasini bosing

2. Fayllarni roʻyxatini tuzib boʻlganidan soʻng yana Dale tugmachasini bosing va kuting.

3. Topilgan fayllarni joylashgan katalogiga qarab belgilang va oʻchirib tashlash, qirqib olish nusxasini olish tugmachalaridan foydalaning

Bulutli himoya va antiviruslar orqali ishlash usullari va turlari.

Bulutli maʼlumotlarni saqlash nima?

Arxivdagi tashqi saqlash tizimlari juda oʻzgargan. Moslashuvchan magnit disklar, DVD-lar, tashqi qattiq disklar, USB-disklar – bularning barchasi tezda takomillashtirildi va kompyuterlarning apparat bazasi bilan almashtirildi.

Vaqt keldi raqs va virtual izatsiya vaqti keldi. Bu shuni anglatadiki, uskunadan funksiyalarga oʻtish mavjud. Biz Karshering xizmatidan foydalanganimizda, bu oʻzimizning "apparat" mashinasi oʻrniga, aslida uning funksiyasidan foydalanamiz – "borish". Shu bilan birga, albatta, biz Karshering kompaniyasining tanasi bilan haqiqiy mashinaga tushamizкаршеринга, lekin uni ishlatganimizdan soʻng, biz uni karsheringning "bulutiga" qaytarib yuboramiz каршерингаva undan kim foydalanishi haqida qaygʻurmaymiz. каршерингаOʻzingizning "gʻildiraklaringiz" ga ega boʻlishdan oldin karsheringning afzalliklari aniq. Mashinalar uchun, benzin, ehtiyot qismlar, yuvish uchun pul toʻlashning hojati yoʻq – biz faqat xizmatdan foydalanish vaqtida toʻlaymiz. Kamchiliklar ham bor: ehtimol, yaqin atrofda bepul mashina yoʻq, uni qidirish va ijaraga olish uchun koʻproq vaqt kerak, biz qoʻlqop qutisiga olib borish uchun ishlatiladigan sevimli musiqa disklarining toʻplamining yoʻqligi (aslida, bu katta muammo emas – biz ham "bulutdan"koʻproq musiqa olamiz).

Xuddi shunday, bulutli saqlash ham oʻz saqlash tizimining virtual izatsiyasihisoblanadi. Bulutda sizning maʼlumotlaringiz baʼzi uskunalarda ham saqlanadi. Lekin siz qaysi narsaga qiziqasiz ("shashka emas, balki borish"): siz maʼlumotni"bulut" ga yuborasiz. Bundan tashqari, bulutli saqlash tizimining interfeysi ham kompyuteringizda muntazam fayl menejeriga juda oʻxshash boʻlishi mumkin.

Biroq, bulutli saqlashni tanlashda quyidagi infratuzilmaning barcha masʼuliyati bulut provayderiga toʻgʻri keladi-bu uning xizmatlarining narxini baholashda eʼtiborga olish muhimdir. Bulutli saqlashning afzalligi shundaki, maʼlumotlarning asl nusxasi va zaxirasi (rezervasyon qilish kerak) turli geografik joylarda boʻladi. Bu, odatda, eng notoʻgʻri vaqtda yuzaga keladigan turli xil kutilmagan holatlarda maʼlumotlarni himoya qiladi: tizimni buzish, yongʻin, uskunani rad etish.

Bulutli saqlashning boshqa afzalliklari:

Moslashuvchan. Bu hozirgi vaqtda zarur boʻlgan saqlash hajmini isteʼmol qilish imkoniyatidir. Agar koʻproq kerak boʻlsa, provayder koʻproq narsani taʼminlaydi-va kengash oʻsib bormoqda. Agar kerak boʻlsa, provayder kamroq taʼminlaydi va boshqaruv kengashi kamayadi. Oʻz tizimida har doim trafik portlashlari uchun maksimal quvvatga ega boʻlishingiz kerak. Oddiy rejimda ortiqcha imkoniyatlar boʻsh. Agar konteyner "chiziq ostida" deb nomlangan boʻlsa, bu tezlikni salbiy taʼsir qiladi. Bulutda bu muammolar yoʻq.

Kattalashtirish. Saqlash virtual izatsiyasi shartnoma boʻyicha kerakli saqlash hajmini tanlash imkonini beradi. Istalgan vaqtda jihozni xarid qilmasdan, uni oʻrnatish va sozlashsiz saqlash hajmini oshirish yoki kamaytirish mumkin.

Masshtablik: bulutli saqlash har qanday vaqtda va har qanday qurilmadan (normal Internet mavjud boʻlganda) mavjud. Shuning uchun siz maʼlumotni "yoʻlda" olishingiz mumkin, bu erda ular bir vaqtning oʻzida kerak boʻladi.

Bulutli saqlash kamchiliklari

Bulutli saqlash koʻp hollarda korporativ tizimda (on-premise) anʼanaviy saqlash yechimlariga yaxshi alternativ boʻlishi. Biroq, koʻp hollarda bulutdagi fayllarni zaxiralash baʼzi kamchiliklarga ega.

Avvalo, bu Internet aloqasiga bogʻliqdir.Agar u buzilgan boʻlsa, bulutdagi fayllar mavjud emas. Mavjud tarmoqli kengligi muhim omil boʻlib qolmoqda: hatto eng tezkor saqlash bilan birga, past ulanish tezligi tufayli maʼlumotlarga kirish sekinlashadi. Bu, ayniqsa, mobil tarmoqlar uchun toʻgʻri keladi.

Bundan tashqari, boshqa kamchiliklar ham mavjud.

Provayderga qaramlik. Agar provayder har qanday muammoga duch kelsa yoki shartnoma shartlarini oʻzgartirsa, mijoz provayderni oʻzgartirishi mumkin, ammo bu jarayon bir martalik emas.

Xavfsizlik. файерволлKorporativ tarmoq xavfsizlik devori uchun maʼlumotlarni uzatish har doim xavf hisoblanadi. Barcha provayderlar saqlangan maʼlumotlarni shifrlash xizmatini taqdim etmaydi. Yaxshi provayderlar har doim oʻz tizimlarining eng yuqori darajadagi xavfsizligini taʼminlashga harakat qilsalar ham, provayder infratuzilmasi xakkerlar hujumlari uchun kerakli maqsaddir.

Maʼlumotlarni himoyaqilish. Maʼlumotlar provayder infratuzilmasida qanday himoya qilinadi-bulutli maʼlumotlarni saqlash uchun shartnoma tuzishda aniqlanishi kerak boʻlgan asosiy masala. Biroq, bu pulni qayerda saqlash kerakligi haqida abadiy bahslarga oʻxshash "ikki tomonlama tayoq" — bank yoki xavfsiz uyda. U erda ham, u erda ham oʻgʻirlanishi mumkin. Biroq, umuman olganda, bank oʻz omonatchilarining mablagʻlarini yanada yuqori darajada himoya qilishi mumkinligiga shubha yoʻq. Biroq, pul analogiyasidan farqli oʻlaroq, provayder tomonidan saqlangan maʼlumotlarning uzilishi bulut xizmati mijoziga zarar etkazmaydi: mijozning pulini oʻgʻirlashda bank, asosan, bu zararni qoplashga qodir.

Shunday qilib, gibrid bulut yechimi ham xususiy, ham ommaviy bulutning afzalliklarini birlashtiradi va quyidagi afzalliklarga ega:

• yuqori darajadagi ishlov berish;

• yaxshi "xususiylashtirish", yaʼni optimal yechimni sozlash qobiliyati;

• iqtisodiy samaradorlik

Mobil ish maydoni. Bulut barcha kompaniyalarga xodimlarning hamma joyda ishlashiga imkon beruvchi vositalarni taklif etadi. E — pochta va har qanday muhim hujjatlar toʻgʻridan-toʻgʻri bulutda saqlanishi va ular bilan ishlashi mumkin. Fayllarni almashish bulutni mobil ish joyiga aylantirishning yana bir muhim sababidir. Agar kompaniyangizning ish muhiti bulutda boʻlsa, elektron pochta orqali joʻnatmaslikni afzal koʻrgan katta yoki nozik fayllarni yuklab olish imkoniyati paydo boʻladi. Baʼzi bulutli saqlash provayderlari odatiy vositalardan foydalangan holda hujjatlarni birgalikda tahrir qilish imkonini beradi.

Elektron pochta. Bulutdagi elektron pochtani joylashtirishning muhim afzalligi, qayerda boʻlishingizdan qatʼi nazar, uning mavjudligi. Bu, ayniqsa, ish safarlarida koʻp vaqt sarflaydigan yoki uydan ishlaydigan xodimlar uchun juda muhimdir. Zamonaviy biznesda elektron pochta muhim ilovalar qatoriga kirganligi sababli, u ishonchli boʻlishi kerak. Oʻzingizning Exchange serveringiz oʻrniga bulutdan foydalansangiz Exchange, serverning ishlashi va pochta qutilarining kattaligi bilan bogʻliq barcha muammolarni unuting.

Fayllarni saqlash. Kompaniyaning normal ishlashi uchun ajralmas shart-fayllarning nusxalari mavjudligi: qaysi hujjatlar, xatlar va boshqa materiallar eng qimmatli boʻlishini hech qachon bilmaysiz. Qadimgi zaxira tizimlarida toʻldirilgandan keyin saqlashga yuborilgan jismoniy disklar yoki chiziqlar ishlatilgan. Bulutli saqlash sizni hech qanday kuch talab qilmasdan qulay va ishonchli fayllarni zaxiralashni taʼminlaydi. Bu, ayniqsa, jihozlarni koʻchirish va almashtirishda, shuningdek, tabiiy yoki texnogen falokatlar sharoitida, masalan, suv toshqini yoki yongʻin sharoitida maʼlumotlarni saqlab qolish uchun juda muhimdir

A ntiviruslarning vazifasiga ko'ra turlari.

Zamonaviy foydalanuvchi shaxsiy kompyuter mashinaning barcha resurslariga bepul kirish huquqiga ega. Aynan shu narsa kompyuter virusi deb ataladigan xavf mavjudligiga imkoniyat yaratdi.

Kompyuter virusi - bu maxsus yozilgan dastur bo'lib, u o'z-o'zidan boshqa dasturlarga qo'shilib, ularning nusxalarini yaratib, dasturlarning ishlashini buzish, fayllar va kataloglarga zarar etkazish uchun fayllarga, kompyuterning tizim sohalariga va kompyuter tarmoqlariga kiritishi mumkin. kompyuter bilan har qanday shovqinlarni yaratish. Atrof muhitga qarab viruslar tarmoq, fayl, yuklash, fayl yuklash, makro viruslar va troyanlarga bo'linadi.

Aniqlash, olib tashlash va himoya qilish uchun kompyuter viruslari bir necha turlari maxsus dasturlar viruslarni aniqlash va yo'q qilish imkonini beradi. Bunday dasturlar antivirus dasturlari deb ataladi. Quyidagi turlari mavjud antivirus dasturi :

• - detektor dasturlari;

• - dasturlar-shifokorlar yoki faglar;

• - auditorlik dasturlari;

• - filtrlash dasturlari;

• - emlash dasturlari yoki immunizatorlar.

Dеtеktorlar — virusning signaturasi (virusga taalluqli baytlar kеtma-kеtligi) bo'yicha tеzkor xotira va fayllarni ko'rish natijasida ma'lum viruslarni topadi va xabar bеradi. Yangi viruslarni aniqlab olmasligi dеtеktorlarning kamchiligi hisoblanadi.

Faglar — yoki doktorlar, dеtеktorlarga xos bo'lgan ishni bajargan holda zararlangan fayldan viruslarni chiqarib tashlaydi va faylni oldingi holatiga qaytaradi(Kaspersky Antivirus, Norton AntiVirus, Doctor Web, Panda).

Vaktsinalar — yuqoridagilardan farqli ravishda himoyalanayotgan dasturga o'rnatiladi. Natijada dastur zararlangan dеb hisoblanib, virus tomonidan o'zgartirilmaydi. Faqatgina ma'lum viruslarga nisbatan vaqtincha qilinishi uning kamchiligi hisoblanadi. Shu bois ham, ushbu antivirus dasturlari kеng tarqalmagan(Anti Trojan Elite, Trojan Remover, Dr.Web CureIt).

Privivka — fayllarda huddi virus zararlagandеk iz qoldiradi. Buning natijasida viruslar «privivka qilingan» faylga yopishmaydi. Viruslar zararlagan fayllarga metka qo'yadi va keyingi safar bu faylni zararlamaydi, privivka antiviruslari esa oldindan zararlangan degan metka qo'yib qo'yadi va shu orqali faylni zararlashdan saqlaydi.

Filtrlar — qo'riqlovchi dasturlar ko'rinishida bo'lib, rеzidеnt holatda ishlab turadi va viruslarga xos jarayonlar bajarilganda, bu haqda foydalanuvchiga xabar bеradi(Outpost Security Suite, Agnitum Outpost Firewall). Filtr dasturlar kompyutеr ishlash jarayonida viruslarga xos bo'lgan shubhali harakatlarni topish uchun ishlatiladi.

Bu harakatlar quyidagicha bo'lishi mumkin:

• fayllar atributlarining o'zgarishi;

• disklarga doimiy manzillarda ma'lumotlarni yozish;

• diskning ishga yuklovchi sеktorlariga ma'lumotlarni yozib yuborish.

Rеvizorlar(CRC-skaner, Monitor) — eng ishonchli himoyalovchi vosita bo'lib, diskning birinchi holatini xotirasida saqlab, undagi kеyingi o'zgarishlarni doimiy ravishda nazorat qilib boradi(Kaspersky Monitor).

Yangi viruslarning to'xtovsiz paydo bo'lib turishini hisobga olib, antivirus bazalarini doimiy ravishda yangilab turish lozim, undan tashqari antivirus dasturlarini yangi versiyalarini chiqishini ham kuzatib borish kerak va kompyuter(protsessor, operativ xotira, operatsion tizim)ga mos keladiganlarini aniqlab dasturni yangilab borish shart.

K ompaniyaning xavfsizlik dasturlari bozorda 1992 yildan beri mavjud.

Ushbu antivirus dasturi juda qulay interfeysga ega. Skanerlash sekin, lekin juda yuqori sifatli. Dastur deyarli har qanday virusni aniqlashga qodir, shundan so'ng u zararlangan dasturni olib tashlash, davolash yoki karantin qilishni taklif qiladi. Dasturdan bir oy davomida bepul foydalanishingiz mumkin, shundan so'ng siz litsenziya sotib olishingiz kerak.

Kompyuteringizni viruslar yoki yordamchi dastur uchun skanerlash uchun Dr.web CureIt Bu sizning kompyuteringizni tahdidlar uchun tekshiradi va ularni yo'q qiladi.

Siz boshqasini ham yuklab olishingiz mumkin foydali yordamchi dastur — Dr.Web Linkcheckers... Ushbu dastur reklamalarni bloklaydigan, havolalar va yuklab olishni tekshiradigan brauzer kengaytmasi.

Shuningdek, Dr.Web-ning foydali komponentlari orasida siz Dr.Web LiveCD-ga e'tibor berishingiz kerak. bu bepul ilova tizimni tiklash uchun. Ko'pgina nosozliklarda tizimni samarali tiklaydi.

E SET NOD32 ham juda mashhur antivirus vositasi bo'lib, boshqa shunga o'xshash mahsulotlar kabi klassik antivirus, veb-antivirus va josuslarga qarshi dasturga ega. NOD32 - eng tezkor antivirus dasturlaridan biri bo'lib, u tizimning ishlashiga hech qanday ta'sir qilmaydi.ESET NOD32 Business Edition serverlarni troyanlardan himoya qilish uchun markazlashtirilgan tizimni o'z ichiga oladi, reklama viruslari, qurtlar va boshqa ko'plab tahdidlar. Bundan tashqari, mahsulot mavjud ESET ilovasi Masofaviy administrator boshqaruv uchun ishlatiladi korporativ tarmoqlar.

ESETNOD32 Business Edition Smart Security- yirik korxonalar va idoralardagi serverlar va ish stantsiyalarini har tomonlama himoya qilish vositasi bo'lib, antivirus, antispam, antispyware va shaxsiy xavfsizlik devorini o'z ichiga oladi.

Avast Kompleks hisoblanadi dasturiy vosita zararli dasturlarni aniqlash va yo'q qilish uchun. Avast kompyuteringizni bir nechta rejimlarda skanerlashi mumkin: to'liq skanerlash, tezkor skanerlash va bitta papkani skanerlash. Bundan tashqari, kompyuterni ishga tushirishda skanerlash mumkin. Bu jarayon ancha uzoq davom etadi, ammo bu eng samarali hisoblanadi.

Avast antivirus bir nechta versiyalarda taqdim etilgan:

1. Avast Free antivirusi bepul antivirus variantidir.

2. Avast Pro Antivirus - bu standart versiya.

3. Avast Internet Security - bu Internet xavfsizligini ta'minlash vositasi.

4. Avast Premier eng ko'p to'liq versiya turli xil xavfsizlik komponentlari bilan.

Foydalanish uchun bepul versiya manzilni ko'rsatish kifoya Elektron pochta va to'liq ism

NAZORAT SAVOLLARI.

1. GetData Recover My Files dasturi imkoniyatlari.

2. Duplicate File Remover dasturi imkoniyatlari.

3. GetData Recover My Files dasturni ishlatish va imkoniyatlari

4. Duplicate File Remover dasturidan foydalanish va yutuqlari

5. GetData Recover My Files dasturini MTTga tatbiq etish

6. Duplicate File Remover MTT ga tatbiq etish

7. Maʼlumotlarni qayta ishlashda axborot xavfsizligining oʻrni.

8. Bulutli himoya va antiviruslar orqali ishlash usullari va turlari.

9. Bulutli himoyaning afzalliklari.

IV. OʻZ-OʻZINI TEKSHIRISH UCHUN TEST SAVOLLAR

V.ADABIYOT VA MANBALAR RO’YHATI

1. Aripov M., Fayziyeva M., Dottoev S. Web-texnologiyalar. Oʻquv qoʻllanma. – T.; «Faylasuflar jamiyati», 2013

2. Begimqulov U.Sh. Pedagogik taʼlimda zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy etishning ilmiy-nazariy asoslari. Monografiya. -T.: Fan, 2007.

3. Bent B.Andresen and Katja van den Brink. Multimedia in Education.UNESCO Institute for Informatsion Technologis in Education. 2013.ISBN 978-5-7777-0556-3.

4. D.Sayfurov, Fayziyeva M. Taʼlimda ilgʻor axborot-kommunikatsiya texnologiyalari moduli boʻyicha oʻquv-uslubiy majmua. Toshkent davlat pedagogika universiteti huzuridagi pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tarmoq markazi. 2017 y.

5. Fozilov Sh.X., Jumanazarov S.SAxborotli olam. Ilmiy-ommabop risola. Fan va texnologiya» nashriyoti. 2007 yil.

6. http://elearning.zn.uz/ Elektron taʼlim boʻyicha V.S. Hamidovning shaxsiy blogi http://uzadmin.blogspot.com/2015/04/onlayn-t

7. Ishmuxammedov R.J. Innovatsion texnologiyalar yordamida oʻqitish samaradorligini oshirish yoʻllari. Toshkent: 2000 y/

8. Mama rajabov M., Tursunov S. Kompyuter grafikasi va Web dizayn. darslik. – T.: «Choʻlpon», 2013.

9. Michael Xenderson, Geoff Romeo. Teaching and digital technologies(Big issues and critical questions). Cambridje University Press. 2015.

10. Qodirov B.Gʻ., Begimqulov U.Sh., Abduqodirov A.A. Axborot texnologiyalari. Elektron darslik. 2002 y.

11. Vendors of Learning Management and E-learning Products, By Don McIntosh, Ph.D.(2013). For Trimeritus Learning Solutions, Inc. http://www.trimeritus.com, Updated Nov. 20, 2013

12. Yaremchuk S. Sistema upravleniya obucheniem Claroline. //Sistemnыy administrator, №7 iyul 2008 g. – S 82-85.

13. Yuldashev U., Mamarajabov M., Tursunov S. Pedagogik Web-dizayn. Oʻquv qoʻllanma – T.: «Voris», 2013.

V.TARQATMA MATERIALLAR.

Axborot xavfsizligi boʻyicha qanday meʼyoriy hujjatlarini bilasiz, bilishni istaysiz va bilib oldingiz?

“B/B/B”

27