Ашық сабақ : "Жылқы -ер қанаты"

СЫНЫП: 7

Күні: 19.02.2020 ж.

Сабақ:110/6

Мұғалімнің аты-жөні: Аканбаева

Қатысқан оқушылар саны:

Қатыспаған оқушылар саны:

Сабақтың тақырыбы:

Жылқы –ер қанаты

Осы сабаққа қол жеткізілетін оқу мақсаттары

7.2.5.1 - диалогке қатысушылар коммуникативтік жағдаяттың талаптарына сай «сөйлеуші →тыңдаушы» позицияларын еркін ауыстыру.

7.4.4.1 - тақырып бойынша мәліметтерді жинақтап, презентация түрінде ұсыну.

Сабақ мақсаттары

Диалогке қатысып, өз ойларын еркін айтып, позицияларын еркін ауыстырады.

Тақырып бойынша мәліметтерді жинақтап, презентация түрінде ұсынады.

Бағалау критерийі

Жылқы туралы мәтін бойынша сұрақтар, диалог, жоспар құрастырады.

Сөздер мен сөз тіркестерін байланыстырады.

Құндылықтарды дарыту

Жеке, топтық тапсырмаларды орындай алады. Сабақ барысында тыңдаушының назарын өзіне аудара алады.

Ресурстар

Презентация, оқулық, суреттер, топқа бөлуге арналған кеспе қағаздар  және  әртүрлі  заттар, топтық тапсырмалар, кері байланыс.

Әдіс-тәсілдер

Сұрақ-жауап, әңгімелеу, түсіндіру, ойын, көрнекілік. Рефлексия.

Пәнаралық байланыс

Тарих, әдебиет

Сабақтың жоспары

Жоспарланғануақыт

Сабақ барысы :

Ресурстар

Басталуы

5 минут

Сәлемдесу.

Топқа бөлемін

1-топ-Сәйгүлік

2-топ-Тұлпар

3-топ- Арғымақ

«Адасқан әріптер» ойыны

Қылыж-жылқы

Та-ат

Пұлатр-тұлпар

Марықағ – арғымақ

Күлгісәй-сәйгүлік

«Адасқан әріптер» ойыны

Жаңа білім

15 минут

Сабақтың эпиграфы:

«Жылқының сүті-шекер, еті-бал, иісі-жұпар,терісі –киім, мінсең –тұлпар». (Досбол би)

«Жылқы туралы не білеміз?» бейнебаян көрсету

Мамандық иелері сөйлейді (оқушылар жылқы малының ерекшелігі мен пайдасы туралы әңгімелейді)

Тарихшы:
Жылқы-қазақ даласының екінші есімі. Қазақ ұғымында қазақ, дала және жылқы деген сөздер бір-біріне етене жақын тамырлас та тағдырлас айтылады.
Ең алғашқы жылқы осыдан 50 млн. жыл бұрын өмір сүрген және оның дене тұрқы мысықтай ғана болған. Оны зоогипус деп атаған.Кейіннен сыртқы ортаның өзгеруіне байланысты түр тұлғасы сомдалып, дене бітімі ,аяғы өсіп, қазіргі жылқыға ұқсай бастаған.Қазіргі жылқының атасы осыдан 15-20 млн. Жыл бұрын өмір сүріп, ол плиогиппус деп аталған. Жылқыны ең алғаш қолға үйреткен шығыс елдері(Монғолия, Қазақстан) Оны шанаға, арбаға, малға жегеді, салт та мінеді. Дүние жүзінде жылқының 250-дей түрі бар. Қазақстанда жылқының 16 түрі өсіріледі

Этнограф:

Қазақ халқының тарлан тарихының тереңіне үздіге үңілгенде де тәнті болатынымыз-бабаларымыздың елін,жерін қорғап, ата жауымен алысқандағы қанды көйлек жолдасы да жылқы екенін көреміз. Қазақтың халық жырларындағы батырлардың қайсысын алсақ та жаяуы жоқ және олар құр көлік емес,батырдың жан серігі, жебеушісі ,құтқарушысы, өте қасиетті жануар ретінде суреттеледі.

Әдебиетші:
Солардың ішінде қазақ әйелдерінің жылқы түлігінің табиғатын терең түсіне, сезіне сезіне білетіндігі жайында мынадай бір аңыз бар.
Бәйдібек би жол жүріп кеткенде бір топ ұры (барымташы) қасиетті Домалақ анамыздың қолынан шай ішіп,сый-сыяпат көреді. Үйір –үйір жылқыны барымталап қайтқан олар сол үйге тағы да соғып шай ішеді. Домалақ ананың ықыласына ,пейіліне риза болған олар «Бізден жылқы алыңыз» дейді. Сонда Домалақ ана көп жылқының ішінен ең кәрі, ең нашар айғырды таңдайды.Бұған ешкім мән бермейді.
Келесі күні анамыз әлгі айғырды таудың басына алып шығып, екі санына қыл арқанды салып бұрайды.Кәрі айғыр бар даусымен шыңғырады.Оны естіген үйірлі жылқы барымташыларға бой бермей тым –тырақай қашып,барлығы кәрі айғырдың жанына жиналады.Осылайша Домалақ анамыздың ақылы мен жылқының қасиеті арқасында бір елдің жылқысы аман қалады.

Жылқышы:
Басқа малдан гөрі жылқыны бағу қиын. Жылқыда өт жоқ.Ол күйіс қайтармайды. Күндіз-түні бірдей жайылымда, далада жүреді.Суыққа да шыдамды.Қыс айларында суықта,түнде бағу оңай емес. Жылқы шөптің шүйгінін жеп, судың тұнығын ғана ішеді.Сондықтан жайылымды дұрыс таңдау керек.Апталап үй бетін көрмей жылқы бағатын күндер де болады.

Сәулетші:

Елтаңбадағы ерекше белгілерінің бірі-ай мүйізді, алтын қанатты қос пырақ.Шаңырақты биікке көтерген қанатты тұлпарлар елдің ертеңіне деген сенімнің белгісі десе болар еді.Жылқы бейнесі ерте заманнан рәміздік белгі ретінде қолданылып келеді.Жұлдыздарға ұмтылған қанатты тұлпарлар кеңістікті бағындыру нышаны іспеттес. Қазақтар дүниетанымындағы барлық өмір құбылыстары жылқы бейнесімен байланысты.Бұл оның Мемлекеттік рәмізде пайда болуының кездейсоқ еместігінің бір дәлелі.

Сазгер:
Композиторлардың құйқылжыған күйлері мен әндеріне де жылқы арқау болған. Ақансерінің «Құлагер», «Маңмаңкер»,, Біржан «Бурылтай», «Телқоңыр»әндері , Абайдың «Торыжорға» күйі, Кенен «Көкшолақ» әні,халықтың «Бозжорға», «Қара жорға», «Бестай»т.б ән мен күйлері бар.

Дәрігер:

Жылқы еті де , сүті де ,майы да пайдалы. Қымыз – қазақ халқының ұлттық тағамдарының ішіндегі ең құрметті дастарқан дәмінің бірі. Қазақтың ертедегі көшпелі өмірінде ауруға ем болып, сауға қуат берген осы қымыз. Қымыздың құрамына кіретін түрлі заттардың бәрі де адамның бойына жақсы сіңеді. Бие сүтінде “ С” витамині мол болады. Сондықтан оның емдік қасиеттері, әсіресе туберкулез ауруынан емдеу үшін айрықша жоғары. Қазысының майы адамның сүйегін балқытыды.Сынықшылар адамның қисық біткен сүйегін осы майды пайдаланып қайта салады.Еті бауыр ауруларына, асқазан-ішек жолдарын емдеуге пайдалы.Жылқы еті бауыр ауруларына,асқазан астындағы ұйқы бездерінің, асқазан-ішек жолдарының дертін емдеуге пайдалы.
Аспаз:

Жылқы еті өте бағалы, жоғары сапалы тамақ, ал қазысының тағамдық та, емдік қасиеті көп. Қазы, шұжық,қарта, жал, жая сияқты жылқы етінен істелген тағамның дәмділігі тіл үйіреді. Қымыз - көптің сүйсініп ішетін сусыны болып келеді. Қазақтар жыл маусымына қарай қымызды уыз қымыз, жазғы қымыз, күзгі, қысқы қымыз деп атаған

Шебер:
Жылқы терісінің де пайдасы мол. Одан әр түрлі бұйымдар, ат әбзелдері,ыдыстар жасалады.Өмілдірік, айыл ,құйысқан,тізгін, ноқта, қамшы,шылбыр, жүген өреміз.
Торсық пен саба қымыз құятын ыдыстар болып табылады.
Торсық дегеніміз- жылқының терісінен шелін алып, ыстап жасалған,сиымдылығы 10-30 литр тері қап.
Саба - төрт бұрышты түбі және ұзын мойыны бар.
Қымыз ыдыстарының ендігі бір негізгі түрі – күбі. Күбінің ауыз жағы тарлау, түп жағы кеңірек болып келеді. Көбінесе еменнен жасалады. Аса шеберлер арша, шырша ағаштарынан да жасайды.
Жаттықтырушы: Жылқы малын аса жоғары бағалаған қазақтар үлкен ас-тойларда жарысқа салып, бас бәйгесіне мол дүние беретін болған. Ер-азаматтарға жасалатын сыйдың да үлкені ат мінгізіп, шапан жабу болған. Қазақтың ат үстіндегі ойындары: бәйге, теңге алу,аударыспақ, көкпар, қыз қуу.Қазір жылқының көзге түсержері спорттық жарыстар болып отыр. Ат спорты жарыстарында біздің спортшыларымыз ірі жеңістерге ие болуда.

https://www.youtube.com/watch?v=C5jPYPWW77I

презентация

Ортасы

10 минут

Топтық жұмыс

Мәтінмен жұмыс

1-топ Мәтін бойынша диалог құрастыру.

2-топ Мәтін бойынша 5 сұрақ құрастыру.

3-топ Мәтін бойынша жоспар құрастыру.

Сәйкестендір (топта сөздер мен сөз тіркестерін байланыстырады, топтар бір-бірлерін тексереді).

Өлеңді толықтыр

Біздің ел ертеден-ақ … баққан,

Қолға үйретіп, … таққан.

Жүйріктерін … таңдап мініп,

Сын сағатта … жауға … .

Қажетті сөздер: ішінде, жылқы, ерлері, ноқта, шапқан.

кесте

Сабақтың соңы

10 мин

Рефлексия «Таңдау» әдісі

Бағалау

Жетістік критерийлері бойынша

Үй жұмысы

58-бет, 9-тапсырма.

Мақал-мәтелдерді жаттау.

Сабақты Қанат Үмбетовтің «Сәйгүлік» әнімен аяқтау.

Слайд

бейнебаян

Сабақта саралау тапсырмалары болды ма? Қалайша қолдау көрсете аламын? Қабілетті оқушыларды оқытуда алдыма қандай міндеттер қоямын?

Оқушылардың материалды қаншалықты игергенін қалай бағалаймын?

Денсаулық пен қауіпсіздік техникасын сақтау

Сабақ бойынша рефлексия

1. Мен сабақ қызықты / қызықсыз болды деп ойлаймын.
2. Мен сабақта көп нәрсені үйрендім / үйренгенім аз болды.
3. Мен басқаларды мұқият / зейінсіз тыңдадым.
4. Мен топтық жұмысқа жиі / сирек қатыстым.
5. Мен сабақтағы өз жетістіктеріме ризамын / риза емеспін.

Жалпы бағалау

Қандай екі аспект жақсы өтті? (оқыту мен білім беру туралы ойланыңыз)

1:

2:

Сабақты жақсартуға не себеп болатын еді? (оқыту мен білім беру туралы ойланыңыз)

1:

2:

Сабақ барысында сыныптың жетістігі туралы не ойладым/ жеке оқушылардың қиындығы, келесі сабақтарда неге назар аудару қажет?