«1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс»

«1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс »

Көтерілістің басталуына патшаның 1916 ж. 25 маусымда  тыл жұмысына бұратана халықтан Түркістан өлкесінен 19-дан 43-жасқа дейінгі ер-азаматтарын шақыру жөніндегі жарлығы түрткі болды.

Шілденің басында қазақ даласында көп кешікпей қарулы көтеріліске айналған стихиялық бас көтерулер басталды.

Қазақ интеллигенциясының кейбірі (Бокин, Ниязбеков, Жүнісов) жарлыққа қарсы шығып, оны орындауға қарсыластық көрсетуге шақырса, «Қазақ» гәзеті төңірегіндегі зиялылар (Ә. Бөкейханов, А.Байтұрсынұлы, М. Дулатов және т.б.) күші басым үкіметке қарсы шығудың халықты қырғынға ұшыратарын ескертіп, сабыр сақтауға шақырды .

• 1913 ж. А.Байтұрсынұлы: “Қазақ ұлтының өмір сүруінің өзі проблемаға айналды” деп жазды.
• М.Дулатұлы: “Жұрт сеңдей соғылды, түнде ұйқыдан,күндіз күлкіден айырылды” деп жазды.
• 1916 жылғы қазандағы үндеу хатында: “Тыңдаңыздар,қан төкпеңіздер,қарсыласпаңыздар”,-деп жазған болатын.

1916 жылғы 23 тамызда генерал-губернатор А.Куропаткиннің құпия бұйрығымен қара жұмысқа шақырудан босатылғандар:

• Болыстық,ауылдық басқармалардың лауазымды адамдары
• Полициялық шенділер
• Имамдар,молдалар
• Несие мекемелеріндегі есепшілер
• Жоғары лауазымды жергілікті бұратаналар
• Дворяндар

Көтеріліске қатысушы революцияшыл-демократияшыл зиялылар өкілд ері:

• Жетісуд а:Т.Рысқұлов,Т.Бокин, Б.Әшекеев,Ұ.Саурықов, Ж.Мәмбетов, А.Қосақов
• Торғайда:Ә.Жангелдин, А.Иманов
• Орал облысы мен Бөкей ордасында:С.Меңдешов пен Ә.Әйтиев
• Маңғыстауда:Ж,Мыңбаев

1916 жылғы көтеріліс бүкіл Қазақстанды,Орта Азияны,Сібір мен Кавказдың бір бөлігін қамтыды

www.ZHARAR.com

Шерубай-Нұра болысында: Н.Қияшев Қарашақ болысында: О.Шоңов Верный уезінде: Б.Әшекеев

www.ZHARAR.com

Түркістан өлкесінде 347 адам атылды,168 адам жер аударылды. Жетісуда көтеріліс жасаған ауылдардың 238 мыңнан астам халқы Қытайға ауып кетуге мәжбүр болды.

www.ZHARAR.com

  Патша жендеттері көтерілісшілерді ғана емес, бейбіт халықты да жазалады. 300 мыңнан астам қазақтар мен қырғыздар туған жерін тастап, Батыс Қытайға өтіп кетуге мәжбүр болды

www.ZHARAR.com