ББЖМ тестері №2

Қауын – ыстыққа төзімді, жарықсүйгіш, шөлге шыдамды, біржылдық өсімдік. Қауын 25 – 30 С температурада жақсы өседі. Қауынның құрамында: қант, А, Р, С дәрумендері, аскорбин қышқылдары, темірдің минералды тұздары, калий, натрий және фруктоза, сахароза, глюкоза көміртектері бар. Дәрумендер мен қант құрамы бойынша қауын тіпті қарбыздан да асып кетеді. Жаздың ыстық күндері шөлді жақсы басады. Қазақстанда қауынның 22 аудандастырылған сорттары егiледi. Жемістері қайта өңделген күйде кеңінен қолданылады. Қауыннан бал, цукаттар, тосап, мармелад дайындайды. Оларды кептіреді және қақтайды. Қақталған қауындарды «қауынқақ» деп атайды, олар ұзақ уақыт бойы сақталады. Дәндерінен жоғары сапалы тағамдық май өндіреді. (90 сөз)

Сұрақ: Қауын дәндерінен не дайындайды?

Қауын – ыстыққа төзімді, жарықсүйгіш, шөлге шыдамды, біржылдық өсімдік. Қауын 25 – 30 С температурада жақсы өседі. Қауынның құрамында: қант, А, Р, С дәрумендері, аскорбин қышқылдары, темірдің минералды тұздары, калий, натрий және фруктоза, сахароза, глюкоза көміртектері бар. Дәрумендер мен қант құрамы бойынша қауын тіпті қарбыздан да асып кетеді. Жаздың ыстық күндері шөлді жақсы басады. Қазақстанда қауынның 22 аудандастырылған сорттары егiледi. Жемістері қайта өңделген күйде кеңінен қолданылады. Қауыннан бал, цукаттар, тосап, мармелад дайындайды. Оларды кептіреді және қақтайды. Қақталған қауындарды «қауынқақ» деп атайды, олар ұзақ уақыт бойы сақталады. Дәндерінен жоғары сапалы тағамдық май өндіреді. (90 сөз)

Сұрақ: «Қауынқақ» неге ұзақ сақталады?

Сарғалдақ тұқымдасының қатарында ежелде улы саналатын гүл бар. Оның аты – аконит немесе балуан.

1. Ежелде бұл өсімдік у жасау үшін ғана қолданылған. Оның шырынымен жаумен соғыс алдында немесе аңшылық алдында садақтардың оғын сүрткен. Ежелгі Рим мен Грецияның өлім жазасына кесілген қылмыскерлері аконит негізіндегі тұнбаны ішулері керек болған.
2. Осындай әдемі әрі нәзік гүлдің өлімге душар ететіндей нендей қасиеті бар? Бар мәселе акониттің құрамындағы көп мөлшердегі алкалоидте жатыр. Гүл тамырының бір грамм балғын шырыны адам ағзасына түсер болса, тыныс алу жолы мен жүрегін тоқтата алады. Өсімдік шырынын теріге сылаған кезде де улану қаупі бар.
3. Әсіресе шүйгін ортада өскен өсімдік өкілдері аса қауіпті саналады. Жоңғар акониті оның көптеген түрлерінің ішінде ең улы болып табылады. Ажалды өсімдіктен жинап алынған бал немесе аконитпен уланған жануардың еті де өмірге қауіп тудырады.
4. Қолмен өсірген гүлдер уақыт өте келе қауіптілік деңгейін жоғалтатыны байқалған. Бүгінде жоңғар аконитін медицинада қолдануға тыйым салынған, алайда кейбір халық емшілері мен бақсылары бұл өсімдікті пайдалануды тоқтатқан емес. (162 сөз) 

Сұрақ:  Мәтін мазмұнына сәйкес емес қатарды белгілеңіз

1.Қолмен өсірген гүл қауіптілігін жоғалтады.

2.Медицинада қолдануға тыйым салынған.

3.Шырынын теріге сылауға болады.

Сарғалдақ тұқымдасының қатарында ежелде улы саналатын гүл бар. Оның аты – аконит немесе балуан.

1. Ежелде бұл өсімдік у жасау үшін ғана қолданылған. Оның шырынымен жаумен соғыс алдында немесе аңшылық алдында садақтардың оғын сүрткен. Ежелгі Рим мен Грецияның өлім жазасына кесілген қылмыскерлері аконит негізіндегі тұнбаны ішулері керек болған.
2. Осындай әдемі әрі нәзік гүлдің өлімге душар ететіндей нендей қасиеті бар? Бар мәселе акониттің құрамындағы көп мөлшердегі алкалоидте жатыр. Гүл тамырының бір грамм балғын шырыны адам ағзасына түсер болса, тыныс алу жолы мен жүрегін тоқтата алады. Өсімдік шырынын теріге сылаған кезде де улану қаупі бар.
3. Әсіресе шүйгін ортада өскен өсімдік өкілдері аса қауіпті саналады. Жоңғар акониті оның көптеген түрлерінің ішінде ең улы болып табылады. Ажалды өсімдіктен жинап алынған бал немесе аконитпен уланған жануардың еті де өмірге қауіп тудырады.
4. Қолмен өсірген гүлдер уақыт өте келе қауіптілік деңгейін жоғалтатыны байқалған. Бүгінде жоңғар аконитін медицинада қолдануға тыйым салынған, алайда кейбір халық емшілері мен бақсылары бұл өсімдікті пайдалануды тоқтатқан емес. (162 сөз)

Сұрақ: « Шүйгін» сөзінің мағынасына сай келетін сөзді белгілеңіз

Сарғалдақ тұқымдасының қатарында ежелде улы саналатын гүл бар. Оның аты – аконит немесе балуан.

1. Ежелде бұл өсімдік у жасау үшін ғана қолданылған. Оның шырынымен жаумен соғыс алдында немесе аңшылық алдында садақтардың оғын сүрткен. Ежелгі Рим мен Грецияның өлім жазасына кесілген қылмыскерлері аконит негізіндегі тұнбаны ішулері керек болған.
2. Осындай әдемі әрі нәзік гүлдің өлімге душар ететіндей нендей қасиеті бар? Бар мәселе акониттің құрамындағы көп мөлшердегі алкалоидте жатыр. Гүл тамырының бір грамм балғын шырыны адам ағзасына түсер болса, тыныс алу жолы мен жүрегін тоқтата алады. Өсімдік шырынын теріге сылаған кезде де улану қаупі бар.
3. Әсіресе шүйгін ортада өскен өсімдік өкілдері аса қауіпті саналады. Жоңғар акониті оның көптеген түрлерінің ішінде ең улы болып табылады. Ажалды өсімдіктен жинап алынған бал немесе аконитпен уланған жануардың еті де өмірге қауіп тудырады.
4. Қолмен өсірген гүлдер уақыт өте келе қауіптілік деңгейін жоғалтатыны байқалған. Бүгінде жоңғар аконитін медицинада қолдануға тыйым салынған, алайда кейбір халық емшілері мен бақсылары бұл өсімдікті пайдалануды тоқтатқан емес. (162 сөз)

Сұрақ: Аконит өсімдігінің шырынымен соғыс алдында садақтың оғын неге сүрткен?

Сарғалдақ тұқымдасының қатарында ежелде улы саналатын гүл бар. Оның аты – аконит немесе балуан.

1. Ежелде бұл өсімдік у жасау үшін ғана қолданылған. Оның шырынымен жаумен соғыс алдында немесе аңшылық алдында садақтардың оғын сүрткен. Ежелгі Рим мен Грецияның өлім жазасына кесілген қылмыскерлері аконит негізіндегі тұнбаны ішулері керек болған.
2. Осындай әдемі әрі нәзік гүлдің өлімге душар ететіндей нендей қасиеті бар? Бар мәселе акониттің құрамындағы көп мөлшердегі алкалоидте жатыр. Гүл тамырының бір грамм балғын шырыны адам ағзасына түсер болса, тыныс алу жолы мен жүрегін тоқтата алады. Өсімдік шырынын теріге сылаған кезде де улану қаупі бар.
3. Әсіресе шүйгін ортада өскен өсімдік өкілдері аса қауіпті саналады. Жоңғар акониті оның көптеген түрлерінің ішінде ең улы болып табылады. Ажалды өсімдіктен жинап алынған бал немесе аконитпен уланған жануардың еті де өмірге қауіп тудырады.
4. Қолмен өсірген гүлдер уақыт өте келе қауіптілік деңгейін жоғалтатыны байқалған. Бүгінде жоңғар аконитін медицинада қолдануға тыйым салынған, алайда кейбір халық емшілері мен бақсылары бұл өсімдікті пайдалануды тоқтатқан емес. (162 сөз)

Сұрақ: 4- бөлімде не туралы айтылған?

           1.Бабыр - Ұлы Монғол империясының Орта Азиядан шыққан императоры. Ол Оңтүстік Азияда Монғол әулетінің негізін қалады.1483 жылы Өзбекстанның Ферғана алқабындағы Лаун Андижан деген жерінде дүниеге келген. Бабыр өте ірі денелі, күшті адам болған екен. Ол екі иығына екі адамнан отырғызып, емін-еркін еңкейіп, жазылып жүре алатын болған. Осылайша ол жаттығу да жасаған екен. Ол мұсылман дінінің сүннит бағытын ұстанған. Мұсылман шейіттердің ұстанымын жақтырмаған.
Толық есімі - Захриддин Мұхаммед. Жұрт оны "Бабыр" деп атап кеткен. "Бабыр" сөзі парсы тілінен аударғанда "арыстанның сайманы" деген мағына береді.

2. Бабыр өзінің өмірі жайында жазбаша деректер қалдырған (Бабырнама). Оның бұл мемуары мұсылман әдебиетіндегі алғашқы нағыз өмірдерек болып есептеледі. 
1494 жылы Ферғана әмірі Омар Шайхы қайтыс болып, 12 жасар Бабыр әкесінің орнына Ферғанаға билеуші болып тағайындалады. Әскерін көбейткен ол Кабулды басып алды және Ауғанстандағы жаңа патшалықты өзіне қаратты. Осы жерден әрі қарай Үндістанға басып кіріп - Делиді, одан әрі Солтүстік Үндістанды жаулап алып, Арганы өзіне қаратты. Бабыр өте талантты ақын болған және табиғатты керемет сүйген. Ол бақтар салдырып, сол бақтарда серуендегенді ұнатқан.
Бабыр 47 жасында қайтыс болды. Орнына мұрагері ретінде билікке үлкен ұлы Хумаюн келді. (180 сөз)

Сұрақ: «Өмірдерек» деген сөздің мазмұнын ашатын тіркесті белгілеңіз

           1.Бабыр - Ұлы Монғол империясының Орта Азиядан шыққан императоры. Ол Оңтүстік Азияда Монғол әулетінің негізін қалады.1483 жылы Өзбекстанның Ферғана алқабындағы Лаун Андижан деген жерінде дүниеге келген. Бабыр өте ірі денелі, күшті адам болған екен. Ол екі иығына екі адамнан отырғызып, емін-еркін еңкейіп, жазылып жүре алатын болған. Осылайша ол жаттығу да жасаған екен. Ол мұсылман дінінің сүннит бағытын ұстанған. Мұсылман шейіттердің ұстанымын жақтырмаған.
Толық есімі - Захриддин Мұхаммед. Жұрт оны "Бабыр" деп атап кеткен. "Бабыр" сөзі парсы тілінен аударғанда "арыстанның сайманы" деген мағына береді.

2. Бабыр өзінің өмірі жайында жазбаша деректер қалдырған (Бабырнама). Оның бұл мемуары мұсылман әдебиетіндегі алғашқы нағыз өмірдерек болып есептеледі. 
1494 жылы Ферғана әмірі Омар Шайхы қайтыс болып, 12 жасар Бабыр әкесінің орнына Ферғанаға билеуші болып тағайындалады. Әскерін көбейткен ол Кабулды басып алды және Ауғанстандағы жаңа патшалықты өзіне қаратты. Осы жерден әрі қарай Үндістанға басып кіріп - Делиді, одан әрі Солтүстік Үндістанды жаулап алып, Арганы өзіне қаратты. Бабыр өте талантты ақын болған және табиғатты керемет сүйген. Ол бақтар салдырып, сол бақтарда серуендегенді ұнатқан.
Бабыр 47 жасында қайтыс болды. Орнына мұрагері ретінде билікке үлкен ұлы Хумаюн келді. (180 сөз)

Сұрақ: Захриддинді неге Бабыр деп атаған? 

1.Бабыр - Ұлы Монғол империясының Орта Азиядан шыққан императоры. Ол Оңтүстік Азияда Монғол әулетінің негізін қалады.1483 жылы Өзбекстанның Ферғана алқабындағы Лаун Андижан деген жерінде дүниеге келген. Бабыр өте ірі денелі, күшті адам болған екен. Ол екі иығына екі адамнан отырғызып, емін-еркін еңкейіп, жазылып жүре алатын болған. Осылайша ол жаттығу да жасаған екен. Ол мұсылман дінінің сүннит бағытын ұстанған. Мұсылман шейіттердің ұстанымын жақтырмаған.
Толық есімі - Захриддин Мұхаммед. Жұрт оны "Бабыр" деп атап кеткен. "Бабыр" сөзі парсы тілінен аударғанда "арыстанның сайманы" деген мағына береді.

2. Бабыр өзінің өмірі жайында жазбаша деректер қалдырған (Бабырнама). Оның бұл мемуары мұсылман әдебиетіндегі алғашқы нағыз өмірдерек болып есептеледі. 
1494 жылы Ферғана әмірі Омар Шайхы қайтыс болып, 12 жасар Бабыр әкесінің орнына Ферғанаға билеуші болып тағайындалады. Әскерін көбейткен ол Кабулды басып алды және Ауғанстандағы жаңа патшалықты өзіне қаратты. Осы жерден әрі қарай Үндістанға басып кіріп - Делиді, одан әрі Солтүстік Үндістанды жаулап алып, Арганы өзіне қаратты. Бабыр өте талантты ақын болған және табиғатты керемет сүйген. Ол бақтар салдырып, сол бақтарда серуендегенді ұнатқан.
Бабыр 47 жасында қайтыс болды. Орнына мұрагері ретінде билікке үлкен ұлы Хумаюн келді. (180 сөз)

Сұрақ: Мәтінді қорытындылайтын цитатаны көрсетіңіз

1. Бұл адам 7 рет өлім аузынан аман қалып,  кейін лотореядан миллион ұтып алған. Хорваттық музыка пәнінің мұғалімі Фране Селакты The Daily Telegraph басылымы «ең жолы болғаш адам» деп тапқан.  
2. 1962 жылы ол отырған пойыз рельстен шығып, бірнеше рет аударылып суға құлаған. 17 адам қаза тапқан. Селак сынған қолымен жағаға жүзіп шығып аман қалады. Жыл өткен соң Селак Загреб-Риека бағытына ұшатын ұшаққа мінеді. Әуеде ұшақтың есігі жұлынып,  19 адам қаза табады. Селак жиналған шөптің үстіне құлап аман қалады. 1966 жылы ол отырған автобус апатқа түседі. Төрт адам қайтыс болады. Селак жеңіл жарақат алады. 1970 жылы Селактың жүргізіп келе жатқан көлігі өртенеді. Көліктен шығып өртті сөндірмекші болғанда көлігі жарылады. Үш жылдан кейін көлігі тағы өртеніп Селак шашсыз қалады. 1995 жылы Селакты автобус қағады. Бұл жолы да ол тек жеңіл жарақат алады. Бір жылдан кейін таулы аймақта жүк көлігімен соқтығысуға аз қалғанда, көлігінен секіріп үлгеріп аман қалады.

      3. 2003 жылы Селак лотореядан  миллион доллар ұтып алған. (158 сөз)

Сұрақ: Мәтін мазмұнына сай тақырыпты көрсетіңіз