Презентация по казахскому языку "Жай сөйлемдердің түрлері"

Топтар тізімі

САКЕН

ІЛИЯС

СӘКЕН

Сабақтың тақырыбы:

Жай сөйлемдердің түрлері

“ Миға шабуыл”

Сабақтың мақсаты.

• Білімділік:

Сөз таптарының шығу төркіні, зерттелуі, жіктелуі және топтасуы туралы білім-білік дағдыларын қалыптастыру .

• Дамытушылық:

Оқушылардың тіл тарихына деген қызығушылығын арттыру, тіл байлығын, ойлау қабілетін дамыту, сөз таптары туралы теориялық білімді тереңдету, көркем, сауатты жазу мәдениетін арттыру, сөздік қорын молайту.

Тәрбиелік:

Мемлекеттік тілді құрметтеуге, туған елін сүюге, ұлтжандылыққа, рухани адамгершілікке, ізгілікке тәрбиелеу.

Атаулы сөйлем

Жақты сөйлем

Жай сөйлемнің түрлері

Толымсыз сөйлем

Жақсыз сөйлем

Толымды сөйлем

Жалаң сөйлем

Жайылма сөйлем

Бастауышы   қатысқан  немесе  жасырын тұрғанда   баяндауышы арқылы қиыстыра байланыстырып  табуға болатын сөйлем  жақты сөйлем деп  аталады.

Бастауыш қатыспайтын, сөйлемге баяндауыш негіз болатын сөйлем жасқсыз сөйлем деп аталады.

Жақсыз сөйлемнің жасалу жолдары :

- қы, -ғы, кі, -гі  жұрнақты қалау райлы етістіктен жасалады.

есімше, көсемше  тұлғалы етістікке  керек, жөн, мүмкін, қажет  деген бейтарап сөздердің тіркесуі арқылы және  бол  етістігі көмекші болу арқылы жасалады.

баяндауыштың құрамында  тұрақты тіркес – идиома  – болады.

Барыс  септікті  тұйық  етістікке  бол, жара, тура, кел  көмекші етістіктердің  тіркесуі  арқылы жасалады.

-ып, -іп, -п  көсемше тұлғалы етістікке  бол  көмекші етістігінің тіркесуінен жасалады.

Тұрлаусыз мүше қатыспайтын , тек  тұрлаулы мүшеден – бастауыш

пен  баяндауыштан  – ғана құралған сөйлем 

жалаң сойлем .

Тұрлаулы мүшемен  бірге  тұрлаусыз мүше  қатысқан сөйлем

  жайылма  сөйлем

Ойға қатысты айтылуға тиісті  сөйлем мүшелері  толық қатысқан  сөйлем

  толымды   сөйлем  

Айтылатын  ойға қатысты  сөйлем мүшесінің  бірі түсіп қалған  сөйлем 

толымсыз сөйлем  

Бастауыш  пен  баяндауыштан   құралмай,  заттың, құбылыстың, мезгілдің, мекеннің  атауын білдіретін  сөзден, сөз тіркесінен  жасалған сөйлем 

атаулы сөйлем  

І КЕЗЕҢ

“ БӘЙГЕ”

Семантикалық картамен жұмыс

Берілген семантикалық картадағы сөйлем бойынша

сөз таптарына сәйкес белгі қойылуы қажет.

Сөйлем 

Зат есім

Жібек жолы

Сын есім

Батыс

Сан есім

пен

Етістік

Шығыс

Шылау

елдерін

екі мың

Үстеу

жылдай

ұзақ

уақыт

үзбей

жалғастырып

жатты

(Д. Досжан)

1 Қандай сөйлем толымды ма толымсыз ба?

Шашубай мерген еді.

Толымды

2 Жайылма сөйлемнің қай түрі?

Ол өте көркем жігіт.

Жақты жайылма

3 Жайылма сөйлемнің қай түрі?

Сонда менің ауданға баруым керек пе?

Жақсыз сөйлем

4 Жалаң сөйлемнің қай түрі?

Жаңбыр сіркіреп тур.

Жақты жалаң сөйлем

• Жалаң сөйлемнің қай түрі?

Айтуға бола ма?

Жақсыз жалаң сөйлем

1 жай сөйлемнің түрі?

Шашубай мерген еді.

Толымды

2 Жайылма сөйлемнің қай түрі?

Ол өте көркем жігіт.

Жақты жайылма

3 Жайылма сөйлемнің қай түрі?

Сонда менің ауданға баруым керек пе?

Жақсыз сөйлем

4 Жалаң сөйлемнің қай түрі?

Жаңбыр сіркіреп тур.

Жақты жалаң сөйлем

• Жалаң сөйлемнің қай түрі?

Айтуға бола ма?

Жақсыз жалаң сөйлем

2. Бейімбеттің шын есімі?

а) Жармағанбет

в) Бейімбет

с) Бимағамбет

1.Ілияс Жансүгіровтің туған жылы?

а)1854

ә)1893

б)1894

в)1892

3.Сәкен Сейфуллиннің шын есімі?

а)Сәттібай

б)Сәкен

в)Сәдуақас

г)Сейфулла

4. «Шұғаның белгісі» повесінің

авторы кім ?

а) С.Торайғыров

б) І.Жансүгіров

в) Б.Майлин

5.Сәкен Сейфуллин қандай революциялық ұйым құрды?

а) “Жас алаш”ұйымы

б) “Алаш тобы”ұйымы

в) “Жас қазақ ”ұйымы

г) “Оян қазақ”ұйымы

6.І.Жансүгіровтың өлеңдерін атаңыз.

а) Домбыра

б) Тұган жер

в) Анама хат

г) Қара өлең

7.С.Сейфуллин кай күні туылған?

а) 15 қараша

б) 15 қазан

в)15 қаңтар

г)15 қыркүйек

8.«Мырқымбай», «Түйебай», «Даудың басы-Дайрабайдың көк сиыры» кімнің әңгімелері?

а) Б. Майлин

б) М. Дулатов

в) С. Көбеев

г)С.Сейфуллин

9.І.Жансүгіров үш айлық мұғалімдер курсын қашан бітірді

а)1920

б)1929

в)1921

г)1934

10.С.Сейфуллиннің тұңғыш өлеңдер жинағы қашан шықты?

а)1916

б)1915

в)1917

г)1914

11. «Үш бәйтеректі» ата:

а) А. Құнанбаев, Ы. Алтынсарин, Ш. Уәлиханов

в) І. Жансүгіров, Б. Майлин, С. Сейфуллин

с) Ш. Қонайұлы, Д. Бабатайұлы, М. Мөңкеұлы

12.Сәкен Сейфуллин қай өңірде туылған?

а )Өскемен

б)Қызылорда

в)Жезқазған

г)Семей

2 КЕЗЕҢ

Сөз тапқанға қолқа жоқ

2

оқытумен

3

6

5

4

7

ьаржан?

Кімнен кім жаман?

Адамның қай

мүшесі қорқақ,

қай мүшесі батыр?

Етікті қонышынан

басуға келеді ме?

Аппақ қарға

бола ма?

Көрдім,

көрмедім деген ...

3 КЕЗЕҢ

ДОДА

50

Жол басы

20

40

30

50

40

30

20

Ғасырлық туынды

20

30

40

50

Баспалдақтар

50

40

30

20

Сегіз қырлы- бір

сырлы

Жол басы

20

Ілиястың туып өскен жері

Талдықорған облысы Ақсу ауылы

Жол басы

30

Сәкен неше жасында жетім қалды?

4 жас

Жол басы

40

І.Жансүгіров атында қандай университет бар?

Талдықорған қаласында І. Жансүгіров атындағы Жетісу мемлекеттік университеті

Жол басы

50

Үш бәйтерек қашан,калай

қайтыс болды ?

1938 жылы репрессияға ұшырап ,опат болды

Ғасырлық туынды

20

І .Жансүгіровтің қандай поэмалары бар?

«Күйші», «Күй»

Ғасырлық туынды

30

С.Сейфуллин қандай журналдың редакторы болды?

«Әдебиет майданы»

журналының редакторы

Ғасырлық туынды

40

Суреттегі

қай ақын?

Баспалдақтар

50

С.Сейфуллин қандай орденмен марапатталды?

Еңбек Қызыл Ту орденімен

Баспалдақтар

20

«Байдың қызы», «Рәзия қызы», «Қашқын келіншек», «Зайкүл»,

«Маржан», «Өтірікке бәйге», «Хан күйеуі»

«Кемпірдің ертегісі», «Бөліс», «Мырқымбай» кімнің поэмалары?

Б.Майлин

Баспалдақтар

30

С.Сейфуллин 1934 жылы қандай поэма жазды?

«Көкшетау» поэмасы

Баспалдақтар

40

Б.Майлин қайда оқыды?

Уфадағы «Ғалия»медресесінде

Баспалдақтар

50

1917 жылы Ойқұдық жайлауында

Абайдың жары Әйгерімнің киіз үйінде

тұңғыш жарық көрген туындысы

"Еңлік- Кебек" пьесасы

Сегіз қырлы- бір

сырлы

20

Ілияс Жансүгіров қашан қайтыс болды?

Ілияс Жансүгіров 1938жылы 26 ақпанда қайтыс болды.

Сегіз қырлы- бір

сырлы

30

І.Жансүгіров

қандай ақын деген атқа ие болған?

Ақындықтың Құлагері атанған

Сегіз қырлы- бір

сырлы

40

Сәкен кімнің

ақындығына тәнті болған?

Абай

Сегіз қырлы- бір

сырлы

50

Б.Майлиннің

алғашқы прозалық туындысы

“ Шұғаның белгісі”

4-кезең

Полиглот

5-кезең

Ойлы болсаң тауып көр