Презентация на тему "Карбон және дикарбон қышқылдары"

Карбон қышқылдары

Карбон қышқылдары дегеніміз — құрамында функционалдық карбоксил тобы — СООН бар көмірсутектердің туындылары .

Карбон қышқылының құрылысы

Карбоксил тобының құрылысы

Карбон қышқылдарының жіктелуі

Карбон қышқылдарының жіктелуі (негізділігіне байланысты )

Карбон қышқылының құрылысы

Кейбір карбон қышқылдары

Формуласы

Тривиальды атауы

НСООН

Құмырсқа қышқылы

Халықаралық атаулар жүйесі

CH 3 – C ООН

Метан қышқылы

Сірке қышқылы

CH 3 – CH 2 - СООН

t - сы ( қайнау )

101

Пропион қышқылы

C 3 H 7 - СООН

Этан қышқылы

C 4 H 9 - СООН

Пропан қышқылы

Май қышқылы

118

Валерьян қышқылы

141

Бутан қышқылы

C 5 H 11 - СООН

163

Пентан қышқылы

Капрон қышқылы

186

Гексан қышқылы

205

Карбон қышқылдарының табиғатта кездесуі

Карбон қышқылдары табиғатта кең таралған. Құмырсқа қышқылы құмырсқада, қалақайда, шырша жапырағында кездеседі. Сірке қышқылы зат алмасу процесінде маңызды рөл атқарады. Адам ағзасында тәулігіне 400 г сірке қышқылы түзіледі. Май қышқылы майдың құрамында болады. Валериан қышқылы валериан өсімдігінің тамырында , лаурин қышқылы лавр өсімдігінде, кокос майында болады. Ешкі сүтінің құрамында алты, сегіз және он көміртек атомдары бар қышқылдар болады.

Карбон қышқылының құрылысы

Карбоксил тобы карбонил және гидроксил топтарынан тұрады

карбоксил тобы

Құмырсқа қышқылы

Сірке қышқылы

Физикалық қасиеттері

о

Қаныққан карбон қышқылының алғашқы үш мүшесі: құмырсқа, сірке, пропион қышқылдары өткір иісті, сұйық заттар, суда ерімейді. Май қышқылының жағымсыз иісі бар, суда нашар ериді, жоғарғы карбон қышқылдары C 10 –тен бастап қатты заттар. Молекулалық массасы өскен сайын суда ерігіштігі кемиді, қайнау температурасы өседі.

Күнделікті өмірде қолданып жүрген азық түліктердің көбінің қышқыл дәмі болады. Оларға қышқыл дәм беретін заттар қышқылдар деп аталады . Мысалы: лимонға қышқыл дәмді – лимон қышқылы , ал алмаға – алма қышқылы , ашыған сүтке — сүт қышқылы береді.

Лимон қышқылы

Лимон қышқылы тағамдық қоспа E330 (регулятор). Лимон қышқылы тамақ өнеркәсібінде сусындардың, кондитерлік бұйымдардың, басқа да дайын тұздықтардың дәмін күшейту үшін қолданылады.

Сонымен қатар, адам ағзасын түрлі қалдықтар, керексіз тұздардан тазартуда, ас қорыту, көздің жақсы көруі және көмірсуларды ыдырату жолында белсенділік танытады. Ең маңыздысы адамның иммунитетін көтереді.

Сірке қышқылы

• Күнделікті тұрмыста: (ыдыстардағы түзілген қақтарды, тамақ өнімдеріне қосуда);
• Химиялық өндірістерде: (ерігіштік қабілеті мен  химиялық реагент ретінде);
•   Медицинада: (дәрілер жасау үшін);
• Басқа да өндірістерде көп қолданады.

Ацетилсалицил қышқылы

Дәрілік өнім (ауырған жерді жансыздандыруда, басуда), ыстық түсіруде, суық тиіуге қарсы қолданады .

Аскорбин қышқылы

Жалпы қолданыста және иммундық жүйені жоғарылату мақсатында пайдаланылады. Кей жағдайларда төмендегі ауруларға (суық тию, онкологиялық және т.б.), ішуге болады . Сонымен қатар  профилактикалық жағдайда болатын құнарлы тамақтың жоқшылығы кезінде ішу ұсынылған. Мысалы , қыс пен көктемнің аралығында.

Қызықты дерек «Құмырсқа қышқылы» туралы

• Кейбір жәндіктер, әсіресе, қызыл құмырсқалар бөліп шығарады. Құмырсқа қышқылының химиялық активті екені мәлім. Ол құмырсқа денесінде, қалақай өсімдігінің құрамында кездеседі. Құмырсқа қышқылы заттарды синтездеуде тотықсыздандырғыш ретінде, металдарды бояғанда, былғарыны илеуде, залалсыздандыруда қолданылады. Кейбір түрлері зиянды жәндіктерді құртып, пайда келтіреді. Мәселен, Швейцарияның бір кішігірім орманында құмырсқаның «патшалығы» өмір сүреді екен. Мұнда шамамен екі-үш миллиондай құмырсқа тіршілік ететін көрінеді. Олардың жүз шақырымға дейін жолы бар. Ғалымдардың есебі бойынша олар күніне 50 мыңға дейін зиянды жәндіктерді құртады екен.
• Өткен ғасырдың алпысыншы жылдарының соңынан бастап ағылшындар сыйлыққа құмырсқаның илеуін тартуды дәстүрге айналдырған көрінеді. Мұндай илеуді жасау үшін қураған ағаштың үгіндісін, кепкен жапырақты, май топырақты шыны сауытқа салып, ішіне 200-дей құмырсқа кіргізеді. Төбесін шынымен жауып, ауа мен жем шынының астынан енгізіледі. Бұл кәдімгі сәндік балықтар өсіретін аквариумнан айнымайды.
• НСООН табиғатта өте кең таралған. Қайың , басқа да жемістердің шырынында кездеседі.
• Кезінде Комб дейтін француз әйелі ғажап тәжірибе жасапты. Ол құмырсқаның илеуіне жанып тұрған шырақты қойған екен. Құмырсқалар сілекейін шашып, шамды бір минуттың ішінде сөндіріп үлгеріпті.
• Құмырсқаның уын өкпе, құрт ауруларына пайдалануға болады.

Қызықты дерек «сүт қышқылы» туралы

• Сүт қышқылы жануарлар, өсімдіктер, микроорганизмдердегі зат алмасу нәтижесінде түзілетін маңызды аралық өнім. (С 3 Н 6 О 3 ) 
• Сүт қышқылы және оның тұздары тоқыма, тері илеу өнеркәсібінде, медицинада, т.б. қолданылады.

Негізгі қышқылдар

Химиялық формуласы

Қышқылдардың атауы

Қазақша

HCl

На русском языке

Тұз қышқылы

H 2 SO 4

H 3 PO 4

In English

Соляная (хлороводородная)

Күкірт қышқылы

HNO 3

Фосфор қышқылы

Серная

hydrochloric acid

Sulfuric acid

Фосфорная

Азот қышқылы

CH 3 COOH

phosphoric acid

Азотная

Сірке қышқылы

H 2 CO 3

nitric acid

Уксусная

Көмір қышқылы

acetic acid

Угольная

carbonic acid

минералды тыңайтқыштар өндірісінде, дәрі, жуғыш заттар, бояулар, жасанды талшықтар алуда

Ағартқыш

(кір жууда)

Адам өмірінде қышқылдардың кездесуі                                                          

Тамақ өндірісінде

  дәрілер, тыңайтқыш, бояғыштар, жарылғыш заттар алуда

   дезинфекция жасау үшін, плиталарды ағартуда, (металдарды біріктіруде)

Карбон қышқылының қолданылуы

Сірке эссенциясы

Дәрі-дәрмектер

Целлюлоза-ацетат жібек

Жіптер бояуда

Еріткіштер

Бояу өнеркәсібінде

Тамақ өнеркәсібінде