Күкүрттүн жалпы мүнөздөмөсү жана жаратылышта кездешиши

№ 11 В.В.Терешкова атындагы мектеп-интернаты

Химия мугалими: Кимсанова Максуда

Күкүрттүн жалпы мүнөздөмөсү жана жаратылышта кездешиши

Сабактын максаты

• Күкүрт, жалпы мүнөздөмөсү жаратылышта кездешүүсү туурасында билим алышат.
• Окуучулардын химиялык билими жана табият таануу билимдери такшалат.
• Өз билимдерине баа берүүгө, жоопкерчиликтүү болууга тарбияланышат.

Күкүрт (S)  – VIA группанын элементи, сары түстөгү аморфтук зат. Күкүрт байыртадан бери эле белгилүү болгон. Египетте күкүрттү тери ооруларын дарылоо үчүн колдонушкан жана андан боёкторду даярдашкан .

Катар номери 16

Ar= 32

Күкүрттүн алынышы

• Күкүрттү эркин абалында башка тоо тектеринен бөлүү үчүн анын оңой эригичтиги пайдаланылат. Күкүрт алынуучу минералга түтүктөр аркылуу суунун буусун үйлөтүшөт. Күкүрт эриген абалында түтүктөр аркылуу көтөрүлүп чыгат, муздаганда ромб түрүндөгү күкүрткө айланат. 
• Курамында күкүртү бар ар бир минералдан күкүрттү алууга болот.  

Күкүрттүн кездешиши

• Күкүрт жаныбарлардын жүнүндө, канаттуулардын канатында, жаныбарлардын жана өсүмдүктөрдүн калдыктарында да кездешет.
• Жаратылышта күкүрт –  пириттин  Fe 2 S (темир колчеданы), жез жаркырагынын СuS, – күмүш жаркырагынын Ag 2 S, коргошун жаркырагынын PbS ошондой эле сульфаттар CaSO 4  • 2H 2 O –  жаратылыш гипсинин , Na 2 SO 4  • 10H 2 O –  мирабилиттин, глаубер тузунун,  MgSO 4  • 7H 2 O –  ачуу (англия) туздун  жана FeSO 4  • 7H 2 O –  темир купоросунун курамына кирет.  

Күкүрт жɵнүндɵ кызыктуу маалыматтар

Күкүрт кескин жыттуу жана адамды муунтуучу зат. Диний ыйык кызматкерлер (жрецтер) аны ар түрдүү ырым–жырымдарды жасоодо, түтɵтүүгɵ пайдаланса, ал эми аскерлер аны күйүүчү аралашмаларга кошкон.

Организмдеги бир дагы процесс күкүртсүз жүрбɵйт. Ал бардык белоктордун курамына кирет. Күкүрт адамдын организми үчүн чоң ролду аткарат. Нерв клеткаларынын бир калыпта иштɵɵсүнɵн баштап, кандагы канттын курамын теңдɵɵ, иммунитетти жогорулатуу жана суук тийгенге каршы аракеттерди жасайт.

Мындан сырткары, күкүрттүн дагы бир керемети анын таза түрүндɵ дарылоодо колдонулгандыгында.

Күкүрттүн организмдеги ролу

1

Биздин күнүмдүк колдонгон тамак–аштардын курамында күкүрттүн бар экендиги кээ бир адамдарды таң калтырар. Аларга: бардык чанактууларды, тарууну, нан азыктарын, пияз, чеснокту, алманы, жүзүмдү, сүт азыктарын жана балыкты киргизүүгɵ болот. Ошондуктан,  бизге күкүрттүн жетишсиздиги сезилбейт , анткени, бул азыктарды дайыма пайдаланабыз.

Индонезиянын бир провинциясында  Кава Иджен  деп аталган, ичи толук күкүрткɵ толгон вулкан бар. Күкүрт түтүктɵрдүн ичине чейин толуп калат, аны жумушчулар таразага тартышат да, аларды сатып, акча таап, үй–бүлɵɵлɵрүн багышат экен .

• Гигиеналык "продуктылар" – күкүрттɵн бетке чыккан ысык ж.б. дарылоо үчүн кремдер жасалат.
• Бизди бала кезибизден бери кебез тампондору менен кулактагы кулкунду алууга үйрɵтүшкɵн. Ал эми кулкунда ɵзгɵчɵ ферменттер – лизозимдер болот, алар кулакты ар түрдүү бактериялардан сактайт экен.

• Кɵрүп тургандай, күкүрт адамдын жашоосунда, организмде дайыма болот. Күкүрттүн жетишсиздиги да, ашыктыгы да зыяндуу. Өзүңɵрдүн жашоо образыңарга кɵңүл бургула! Ошондо гана "«сульфур»" деген макроэлемент силерге дайыма пайда алып келет.

Бышыктоо

• Күкүрттүн физикалык касиеттери кандай?
• Пластикалык күкурт кандай болот?
• Табигатта күкүрт кандай таралган?
• Нормалдуу абалында күкүрт канча валенттүү?
• Максималдуу дүүлүккөндө күкүрт атомунда канча жупташпаган электрон болот?

Үй тапшырма

• 12-параграф. 60-62-беттерди окуп суроолорго жооп жазуу.